Navigation

Inhaltsbereich

Incumbensa Thomann concernent la procedura d'admissiun a las scolas medias

Sessiun: 22.10.2008
La regenza ha mess en vigur retroactivamain per il 1. da settember 2008 la revisiun da l'ordinaziun davart la procedura d'admissiun a las scolas medias. Las organisaziuns linguisticas e culturalas Lia rumantscha (LR) e Pro Grigioni Italiano (PGI), sustegnidas d'ulteriuras differentas gruppaziuns (tranter quellas differentas conferenzas da persunas d'instrucziun) na van betg d'accord – sa basond sin las directivas da la constituziun chantunala sco er da la lescha da linguas – cun trais puncts da questa revisiun parziala. La nova ordinaziun na resguarda betg il fatg che las premissas linguisticas da las scolas primaras rumantschas resp. talianas sco er da las scolas primaras bilinguas (rumantsch/tudestg resp. talian/tudestg) e da la 1./2. scola secundara èn autras che quellas da las scolas tudestgas. Sco ch'i para vuless questa revisiun parziala metter tut ils tips da scola en il medem satg. Il resultat da quai è che chaussas che n'èn betg egualas vegnan tractadas en moda eguala. Quai è quasi gia ina discriminaziun. Concretamain sa tracti en l'art. 6 da la "emprima lingua" che sto vegnir inditgada en l'annunzia, dals roms d'examen tenor l'art. 18 sco er da las notas dals roms d'examen tenor l'art. 19. Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders supplitgeschan ed incumbenseschan la regenza da curreger immediatamain ils artitgels correspundents en il senn che suonda:

Art. 6 al. 2:
Per las scolas rumantschas e talianas vala il rumantsch respectivamain il talian sco emprima lingua. Per scolas bilinguas valan tuttas duas linguas sco emprimas linguas equivalentas.

Art. 18 al. 1 cifra 2 resp. Art. 18 al. 3:
Scolaras e scolars da scolas rumantschas respectivamain da scolas talianas sco er da scolas bilinguas ston vegnir examinads en tuttas duas linguas (rumantsch/tudestg resp. italiano/tedesco) analogamain a la soluziun da l'artitgel 18 alinea 1 cifra 1.

Art. 19 al. 2:
Il model da valitaziun reducescha l'impurtanza da las duas linguas minoritaras (rumantsch/talian). Pervia da quai sto la furma da valitaziun vegnir midada stringentamain sco suonda:

Per scolaras e per scolars da scolas rumantschas respectivamain da scolas talianas vegn la nota dal rumantsch respectivamain dal talian valitada per 60%, la nota dal tudestg per 40%. Per scolaras e per scolars da scolas bilinguas vegnan las duas emprimas linguas valitadas mintgamai per 50%.

Supplement:
Per tut las variantas sto vegnir previs in agen examen spezial che tegna quint adequatamain da las differenzas da las situaziuns da partenza. La lingua d'examen sto sa drizzar en quest connex er tenor la lingua da scola (RG/idioms) da las scolaras e dals scolars. La directiva da l'art. 18 al. 1 che pretenda che l'examen vegnia fatg mo en scrit negligescha cumplettamain las enconuschientschas a bucca da las candidatas e dals candidats.

Cuira, ils 22 d'october 2008

Thomann, Fasani, Parolini, Arquint, Augustin, Berther (Sedrun), Bezzola (Samedan), Bezzola (Zernez), Blumenthal, Caduff, Candinas (Rabius), Casutt, Caviezel (Pitasch), Cavigelli, Christoffel-Casty, Darms-Landolt, Dermont, Fallet, Giovanoli, Hartmann (Champfèr), Keller, Kleis-Kümin, Koch, Kollegger, Montalta, Niederer, Pedrini, Peer, Perl, Pfister, Plozza, Portner, Quinter, Ratti, Righetti, Sax, Thurner-Steier, Toschini, Troncana-Sauer, Tuor, Zanetti, Candinas (Mustér), Grendelmeier

Resposta da la regenza

L'avrigl 2008 era il cussegl grond s'exprimì da mantegnair il gimnasi inferiur e da prender mesiras per augmentar e per garantir la qualitad da la scolaziun. Il legislatur ha attribuì la concepziun concreta da questas mesiras al sectur da decisiun e da responsabladad da la regenza. Tar questas mesiras tutga er la procedura d'admissiun. Confurm a l'urden da cumpetenzas vertent ademplescha la regenza l'incumbensa ch'è vegnida surdada ad ella cun l'intenziun da stgaffir ina procedura d'admissiun ch'è uschè gista sco pussaivel per ils giuvenils pertutgads. Concepind la procedura resguarda ella en emprima lingia las directivas da la legislaziun e da la giurisdicziun, plinavant dentant er giavischs politics.

L'intervenziun qua avant maun n'è strusch accordada cun l'urden da cumpetenzas vertent, uschenavant ch'ella prevesa ch'il cussegl grond fixeschia cun sbozs da disposiziuns che han quasi gia la formulaziun definitiva il cuntegn d'ina ordinaziun da la regenza. Ultra da quai na pon las directivas che l'intervenziun cuntegna strusch vegnir realisadas, sch'ins resguarda la giurisdicziun respectiva ed ils giavischs politics ch'èn vegnids exprimids en il passà. Per concepir l'examen d'admissiun en l'emprima classa dal gimnasi en las linguas chantunalas per uffants rumantschs e talians han ins stuì resguardar:

• La regulaziun oriunda da l'onn 2000, tenor la quala ils roms rumantsch/talian e tudestg èn vegnids unids ad ina nota d'examen – tut las candidatas e tut ils candidats han survegnì uschia medem bleras notas d'examen – è vegnida cumbattida vehementamain da las federaziuns d'interess rumantschas e da las vischnancas rumantschas, perquai che uschia è il rumantsch sco emprima lingua vegnì valità mo a 50%.

• Resguardond questas objecziuns ha la regenza fixà ch'ils roms rumantsch/talian e tudestg quintan sco duas notas d'examen cumplainas; questa regulaziun è vegnida abolida pervia d'in recurs da la Rumantschia l'onn 2006.

• Sin basa d'ina nova decisiun da recurs cun vigur legala sto vegnir examinà il tudestg sco segunda lingua resguardond la furmaziun preliminara e betg resguardond las pretensiuns da l'instrucziun gimnasiala.

En cas da la midada da la 2. u da la 3. classa secundara en ina partiziun da la scola media ha la pretensiun da resguardar las differentas furmaziuns preliminaras chaschunà difficultads che n'èn strusch da dumagnar. Uschia è l'examen da rumantsch sco segunda lingua vegnì realisà cun in nivel aut e cun in nivel bass sco er cun ina differenziaziun tenor idioms. Da tut en tut 40 examens èn stads necessaris l'onn 2008 16 differents examens en rumantsch sco segunda lingua – per part mo per ina candidata u per in candidat.

La procedura d'admissiun ed en emprima lingia la realisaziun da l'examen èn vegnidas simplifitgadas. En cas d'ina midada da la 2. classa secundara en ina partiziun da la scola media vegnan las linguas e las scienzas natiralas da nov valitadas egualmain, las linguas chantunalas han il medem status, e per il rom englais vegnan fatgas prescripziuns ch'èn orientadas a la prestaziun pervia dals nivels che ston vegnir cuntanschids. En cas d'ina midada da la 2. classa secundara en ina partiziun da la scola media vegnan examinads ils roms tudestg, rumantsch e talian. Premess ch'ils meds d'instrucziun obligatorics vegnian duvrads en l'instrucziun d'englais, stuess ina coordinaziun da quest rom esser pussaivla entaifer il chantun.

Suenter avair ponderà premurusamain tut ils aspects giuridics e pratics ch'èn relevants ha la regenza adattà la procedura d'admissiun sensibla, e quai en spezial cun resguardar las decisiuns da recurs cun vigur legala. Ella è s'orientada vi da la finamira da la procedura d'admissiun ed ha determinà ils roms d'examen ch'èn adattads. Grazia al fatg ch'ins po tscherner cun l'annunzia er la lingua d'examen ha ella ultra da quai resguardà prioritarmain la situaziun d'interess dals uffants ch'èn involvids en la procedura d'admissiun. Da l'introducziun d'examens a bucca – fin ussa hai mo da examens en scrit – vul la regenza desister.

L'assegnaziun da l'incumbensa pudess avair il pli baud consequenzas per l'onn 2010; tuttina pudess ella disturbar las persunas d'instrucziun ed ils giuvenils en lur preparaziuns per l'examen d'admissiun l'onn 2009. Cun la procedura revedida vul la regenza rimnar experientschas durant almain trais onns e far alura las adattaziuns necessarias. Per tut quests motivs As propona la regenza da refusar questa incumbensa.

9 da schaner 2009