Il concept directiv per l'economia dal Grischun 2010, ch'è vegnì actualisà il november 2008, mussa cleramain ch'il Grischun vegn stuschà economicamain pli e pli fitg da la vart. Dapi l'onn 1995 perda noss chantun cuntinuadamain plazzas da lavur. L'onn 2005 è il PNB (product naziunal brut) schizunt stà pli bass che l'onn 1990. La cuntanschibladad gioga ina rolla pli e pli impurtanta. Areguard la colliaziun cun la viafier sa chatta il Grischun – en cumparegliaziun cun ils auters chantuns – sin l'ultima plazza. Il Vallais mussa: Suenter l'avertura dal tunnel da basa dal Lötschberg ha cumenzà in veritabel boom da pendularias e da pendularis sco er da giasts. Las frequenzas da la viafier en creschidas entaifer curt temp per 30%. Pervia da l'auta qualitad da viver han differentas regiuns dal Grischun bunas schanzas da sa sviluppar ad ina regiun da pendularias e da pendularis per Turitg. La premissa è dentant ch'il temp da viadi vegnia reducì marcantamain e che las capacitads vegnian augmentadas.
Il Grischun è accessibel nà da Turitg e nà dal Lai da Constanza sco er entaifer il chantun cun ina infrastructura da viafier da passa 100 onns. Perquai èsi temp da far ponderaziuns davart ils basegns a lunga vista e d'examinar, co ch'ils centers grischuns Cuira, Tavau ed Engiadina San Murezzan pon vegnir colliads cun las metropolas da Turitg, da Minca e da Milaun. Ina planisaziun dal traffic visiunara a lunga vista è existenziala per noss chantun. La regenza ha identifitgà ils basegns a curta vista ed a vista mesauna ed ha prendì per mauns las planisaziuns correspundentas (p.ex. Partenz, colliaziun pli svelta cun Turitg). Blers projects singuls, che sa basan sin interess particulars, èn vegnids inoltrads ils ultims onns (avertura da Lai, tunnel da viafier Scanvetg – Tavau e.u.v.). L'optica cumplessiva va dentant a perder cun tut quests projects singuls.
Fin l'onn 2010 vul la confederaziun elavurar in project "viafier 2030". En connex cun ils projects da FTP (construcziun e finanziaziun da projects d'infrastructura dal traffic public) e da SIV 1 (svilup futur da l'infrastructura da viafier) n'è la Svizra orientala praticamain betg vegnida resguardada. Perquai èsi tant pli impurtant che la renovaziun dal traject Turitg – Cuira – Tavau possia vegnir annunziada, ensemen cun tut las regiuns interessadas, per la "viafier 2030".
Ils resultats dals projects da viafier innovativs, che vegnan examinads actualmain, vegnan ad esser avant maun il cumenzament da l'onn 2010. Silsuenter supplitgain nus la regenza da suttametter al cussegl grond ils onns 2010/11 in rapport cun il titel "Vista generala dal traffic da viafier en il Grischun 2020 – 2050". Per finanziar quest project d'in concept general per il traffic public pudessan vegnir duvrads ils meds finanzials dal credit per "novas colliaziuns da traffic".
Il rapport duess cuntegnair almain il suandant:
a) in concept general per il traffic public a lunga vista;
b) propostas per colliar en moda attractiva ils centers grischuns e las metropolas daTuritg, da Minca e da Milaun cun la viafier cun la finamira da meglierar la valurisaziun turistica e da sviluppar quests centers sco regiun d'abitar;
c) pussaivladads d'augmentar la sveltezza sin la rait da la Viafier retica tar ils centers pli pitschens, cunzunt tranter La Punt e Mustér;
d) l'examinaziun da colliaziuns tranter ils differents sistems, vul dir tranter binari normal e binari stretg sco er tranter lingias d'autos da posta, telefericas e raits localas (avertura detagliada);
e) ina priorisaziun da projects pussaivels sco basa da discussiun per il cussegl grond.
Cuira, ils 23 d'avrigl 2009
Feltscher, Berther (Sedrun), Buchli, Clavadetscher, Conrad, Donatsch, Jaag, Parpan, Sax, Stoffel, Thöny
Session: 23.04.2009
Vorstoss: rg Auftrag