La regenza grischuna ha dà liber la lescha davart il promover
l'economia publica per la consultaziun. La lescha da l'onn 1990 è sa
cumprovada da princip, ina revisiun è inditgada sin fundament da las
midadas en il conturn economic e politic sco er en vista a las
pretensiuns envers la promoziun da l'economia. La revisiun cuntegna ils
suandants puncts centrals:
- la pussaivladad da sustegnair cun emprests la fundaziun e
l'engrondiment da las IPM,
- crear la basa legala per il marketing dal lieu,
- la pussaivladad da sustegnair instituziuns cun contribuziuns da
manaschi en cumbinaziun cun mandats da prestaziun,
- la pussaivladad da sustegnair implants da sport d'impurtanza
chantunala cun contribuziuns e
- spezialas pussaivladads da promoziun per il sectur da la
telecommunicaziun.
Il termin per la consultaziun dura fin ils 10 da settember 2002.
Dals rapports sco er dal sboz da la lescha e da l'ordinaziun po vegnir
prendì invista, el po era vegnir chargià sin l'agen computer:
"www.div.gr.ch / Mitteilungen und Projekte".
Gea ad autobus pli lungs
La regenza grischuna beneventa da princip las adattaziuns planisadas
da l'ordinaziun davart las reglas dal traffic sin via (ORT) e da
l'ordinaziun davart las pretensiuns tecnicas als vehichels sin via
(OPT). En sia posiziun a l'uffizi federal da vias parta la regenza da
l'opiniun ch'ils autobus pli lungs n'hajan naginas consequenzas
negativas per la segirezza dal traffic sin las vias dal Grischun. Da nov
duain avair ils autobus cun dus ischigls ina lunghezza maximala da 13.5
meters (fin uss 12 meters), autobus cun dapli che dus ischigls maximal
15 meters (fin uss 12 meters) ed ils autobus cun scharnier maximal 18.75
meters (fin uss 18 meters).
Il chantun po er en l'avegnir separar e signalisar vias che n'èn
betg adattadas per vehichels cun dapli che 12 meters lunghezza. Per
pudair far quai èn mintgamai da far girs d'emprova cun vehichels
correspundents. La revisiun parziala da la ORT e da la OPT èn mintgamai
adattaziuns a las valurs directivas da la UE.
Van las taxas da recepziun per retschaviders da la AVS e da la AI a
quint dal chantun?
A partir dal 1. d'avust 2001 èn deliberads ils retschaviders da la
AVS e da la AI cun prestaziuns supplementaras da las taxas da recepziun
per ils programs da radio e televisiun. Sco cumpensaziun per ils circa
50 milliuns francs che van a perder en quest cas a la Societad svizra da
radio e televisiun SSR ha il cussegl federal approvà il 1. da matg 2002
in augment da las taxas da 4.1 pertschient. Il departament federal per
ambient, traffic, energia e communicaziun (DATEC) propona uss da
considerar las taxas da recepziun per radio e televisiun sco expensas
imputablas en il senn da la lescha federala davart las prestaziuns
supplementaras a l'assicuranza da vegls, survivents ed invaliditad
(LPS). Uschia stuess il chantun finanziar la gronda part da las taxas.
La regenza grischuna sa defenda en sia posiziun al DATEC cunter quai. A
partir da l'onn 1986 ha reducì la confederaziun sias contribuziuns a las
prestaziuns supplementaras per dapli che la mesadad. La recepziun da las
taxas da radio e televisiun en il catalog da las expensas renconuschidas
en il senn da la LPS purtass ina ulteriura grevezza per ils chantuns e
quai na po betg vegnir acceptà.
Evaluaziun da l'instrucziun da la segunda lingua talian
La regenza grischuna ha incumbensà la partiziun perscrutaziun e
svilup da la scol'auta professiunala da pedagogia da far ina evaluaziun
davart la cumpetenza linguistica da las scolaras e dals scolars tar
l'admissiun al stgalim secundar I; integrà vegn er il material didactic
correspundent. I vegn decidì pli tard, sche l'instrucziun da la segunda
lingua rumantsch vegn er integrada en l'evaluaziun. Ils custs per quest
project importan radund 197'000 francs. Suenter las lavurs preparatorias
durant quest onn ha lieu l'evaluaziun davart l'instrucziun da la segunda
lingua talian en la segunda mesadad da l'onn da scola 2002/03.
L'instrucziun da la segunda lingua talian/rumantsch è vegnida
introducida l'onn da scola 1999/2000.
La dieschma d'alcohol 2000/2001 è repartida
Tenor la lescha federala da vinars (dieschma d'alcohol) è da duvrar
cun in intent specific il retgav net da l'administraziun federala
d'alcohol: per il cumbat cunter l'alcoholissem en ses origins e sias
consequenzas sco er per il cumbat da l'abus da tissis enivrants, meds
narcotics e da medicaments. Per il chantun Grischun importa il retgav
2000/2001 radund 613'000 francs. La regenza grischuna ha concedì da
quels circa 400'000 francs a diversas instituziuns entaifer ed ordaifer
il chantun. Tenor la recumandaziun da l'administraziun federala
d'alcohol duain quests meds vegnir utilisads primarmain per la
prevenziun e per il tractament da problems d'alcohol. La segunda
prioritad tutga a la problematica da l'abus da las drogas illegalas e la
terza prioritad a la problematica da l'abus da tubac e da medicaments.
Or dal retgav da la dieschma d'alcohol vul la regenza sustegnair
plinavant il project da pilot "prevenziun e promoziun da la sanadad
orientada vers la vischnanca" cun 18'000 francs. Medemamain vegn producì
cun meds da la dieschma d'alcohol (7'000 francs) in fegl sgulant dal
post spezialisà per la protecziun da l'uffant dal Grischun.
Revisiun parziala da l'ordinaziun davart il vin
L'onn 1999 ha la regenza decretà las disposiziuns executivas tar
l'ordinaziun davart la viticultura e l'import da vin (ordinaziun davart
il vin). La realisaziun da la nova politica agrara 2002 ha purtà
differents pass da liberalisaziun a l'agricultura. Singulas
reglamentaziuns essenzialas ston vegnir revedidas en il rom da questas
modificaziuns. Surtut la fixaziun da las quantitads maximalas admessas,
la constataziun da la paisa da las ivas e la controlla dal commerzi cun
vin. La finamira da la revisiun è quella da surdar a l'organisaziun da
la branscha las incumbensas e la responsabladad e da distgargiar il
chantun da las incumbensas executivas.
"Scola a la rait" - il concept da svilup è avant maun
La regenza grischuna ha prendì enconuschientscha dal rapport "Public
Private Partnership - scola a la rait (PPP-SAR) per il chantun Grischun"
ed ha approvà la realisaziun d'in center interdisciplinar per
tecnologias d'infurmaziun e da communicaziun da la scola superiura
d'economia e da turissem e da la scol'auta professiunala da pedagogia.
La finamira da questas mesiras èn la promoziun da las tecnologias
d'infurmaziun e da communicaziun en il Grischun. Il rappport da la
gruppa da lavur sut la direcziun da l'uffizi per dumondas da la
furmaziun superiura cuntegna cunzunt variantas da concept per
l'integraziun da las tecnologias d'infurmaziun e da communicaziun en
l'instrucziun da la scola populara e cumpiglia er la furmaziun da
magisters e la furmaziun supplementara dals magisters. PPP-SAR è in
project naziunal.
Il cudesch da lingua dal stgalim superiur vegn mess sin CD-Rom
Il cudesch da lingua dal stgalim superiur "set otg nov" è cumparì
fin uss en ils idioms puter, vallader, surmiran e sursilvan (cun parts
en rumantsch grischun). Da nov edescha la chasa editura per meds
d'instrucziun dal Grischun er ina versiun mo en rumantsch grischun sin
CD-Rom. La regenza grischuna ha concedì per quai ils meds necessaris da
18'500 francs.
La qualitad da l'aria e l'intensitad da la canera vegnan registradas
Il chantun Grischun sa participescha al project "Monitoring mesiras
accumpagnantas - ambient (MMA-A). La regenza ha approvà a chaschun da
sia davosa sesida la cunvegna correspundenta cun la confederaziun. Il
project prevesa cunzunt en il sectur "aria" e "canera" da tegnair en
funcziun pliras staziuns da mesiraziuns datiers da las autostradas. La
confederaziun surpiglia la finanziaziun. Las mesiraziuns duain infurmar
davart il svilup da la grevezza per l'ambient per lung da las rutas
principalas da transit.
Il provedimaint electric Val Müstair survegna ina nova concessiun
La regenza grischuna ha approvà las concessiuns accordadas da las
vischnancas da Sta. Maria, Müstair e da Valchava al Provedimaint
electric Val Müstair (PEM) per las ovras electricas Muranzina e
Chasseras. Quellas cumpiglian l'utilisaziun da la Muranzina, la Prasèra,
sco er las funtaunas Plaun Teal (ovra electrica Muranzina) e da l'Aua da
Vau dal Pisch (ovra electrica Chasseras). Las concessiuns èn limitadas
fin la fin da l'onn 2070.
Contribuziuns chantunalas a diversas insitituziuns
- La regenza grischuna ha approvà per ils trais projects da Regio
plus "Parc naziunal Engiadina/Val Müstair", "Eveniment Alvra" ed il
"Parc regiunal Grischun" totalmain 465'000 francs.
- Per la promoziun da la vendita da biestga da maz ha la regenza
mess a disposiziun per l'onn 2002 ina summa totala dad 1.25 milliuns
francs.
- Per 19 ovras ed occurrenzas culturalas ha la regenza grischuna
approvà en tut 258'000 francs.
- Per las exchavaziuns archeologicas en la claustra da Müstair ha la
regenza concedì per l'onn 2002 in credit da 200'000 francs.
Regiuns e vischnancas
- Ils uffizis da stadi civil da Haldenstein, Igis, Mastrils Says,
Trimmis, Vaz sut e Zizers vegnan fusiunads sin il 1. da schaner 2003 sut
il num "Zivilstandsamt Fünf Dörfer" ad in singul uffizi da stadi civil
cun sedia ad Igis. La regenza ha approvà ina dumonda correspundenta da
l'uffizi cirquital dals Tschintg Vitgs.
- La regenza ha concedì circa 143'000 francs per l'installaziun da
quatter indrizs d'alarm da lavinas. Quests stabiliments vegnan
construids en las vischnancas da Breil, Mesocco, Zernez e Tschierv. Fin
uss han ins equipà 15 lieus cun tals indrizs.
- La regenza grischuna ha approvà las constituziuns communalas da
Scuol, Lavin ed Arosa sco er la revisiun parziala da la planisaziun
locala da Tusaun (plan da zonas Ruvria) e da Panaduz (revisiun parziala
dal plan da zonas 2001).
- La regenza ha approvà la revisiun totala da la planisaziun locala
da Grono en il senn da diversas ponderaziuns, resalvas, da divers
giavischs e da diversas constataziuns. La revisiun totala da la
planisaziun locala cumpiglia la lescha da construcziun, ils plans da
zonas, il plan general da furmaziun ed ils plans generals d'avertura.
- La vischnanca da Schiers ha deliberà l'onn 2001 il nov urden
fundamental da la planisaziun locala. La regenza ha uss approvà cun
correcturas directas, resalvas, instrucziuns, determinaziuns da
cumpensaziun, remartgas e precisaziuns la lescha da construcziun, ils
plans da zonas ed is plans generals da furmaziun e d'avertura.
Projects da vias
- En ils tunnels tranter Andeer e Pian San Giacomo vegnan installads
indrizs radiofonics per tunnels. La regenza ha approvà il credit da
radund 1.6 milliuns francs.
- Per la via da colliaziun San Carlo - Angeli Custodi - Pedemonte e
Spisermühle - Samignun ha fixà la regenza las novas paisas maximalas da
18 sin 28 tonnas respectivamain da 28 sin 35 resp. 40 tonnas (viadis da
contingent). La paisa maximala sin la punt dal Schergenbach a Ravaisch e
la punt da Maisas a Samignun Vitg vegn laschada fin la conclusiun da las
lavurs da sanaziun sin 28 tonnas.
Fatgs dal persunal
Markus Wolf, domicilià a Cuira, è vegnì elegì sco nov viceschef da
l'uffizi da sport. El entschaiva sia nova plazza mez avust 2002.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun