QUATTER SFIDAS, QUATTER FINAMIRAS DIRECTIVAS, QUATTER PROJECTS PRIORITARS

La scola populara è dapi onns sut squitsch: Las pretensiuns èn grondas, il temp stgars e las resursas limitadas. La scola populara grischuna dal futur vegn ad esser simpla, fidada, unica e progressiva.
Il "program central per la scola grischuna 2010" è dapli che mo in'ulteriura idea per modernisar la scola populara grischuna. Il program central reunescha e coordinescha in grond dumber da singulas propostas da refurma, da projects da midada e da mesiras singulas che stattan a disposiziun oz al departament d'educaziun dal Grischun. Tut quests projects èn vegnids reunids e colliads en ina rait - cun agid da quatter finamiras directivas "simpel", "fidà", "unic" e "progressiv" - a quatter "projects prioritars": "Dapli profunditad che vastadad", "integraziun", "duas linguas estras sin il stgalim da la scola primara" e "rinforzament dal stgalim superiur da la scola populara". Il "program central per la scola grischuna 2010" duai procurar en general che la scola populara grischuna augmentia sia prestaziun sociala d'integraziun e sia capacitad da colliaziun a svilups futurs. Ultra da quai duai ella promover tant ina prontezza a la prestaziun da las scolaras e dals scolars sco er mantegnair la tipica identitad linguistica culturala da la scola populara grischuna.

Quatter sfidas, ina resposta
La scola populara grischuna è pertutgada da plirs svilups che na pon betg vegnir ignorads:
- Il svilup demografic mussa che la scola populara vegn ad avair en quatter fin tschintg onns signifitgantamain damain scolaras e scolars.
- La scola populara sto surpigliar - en spezial sin il champ da la scola speziala - incumbensas vertentas da la confederaziun.
- La confederaziun fa squitsch sin ils chantuns per ch'els organiseschian communablamain e liantamain ils fatgs da scola, e quai en moda coordinada. Il parlament, la conferenza svizra dals directurs chantunals da l'educaziun publica e las differentas gruppas d'interess sviluppan permanentamain visiuns per ina meglra scola populara.
Il stadi d'elavuraziun da las singulas mesiras en ils quatter projects prioritars è perquai different; el tanscha dad "avert" fin "fermamain progredì". Il "program central per la scola grischuna 2010" na cuntegna nagins resultats definitivs u nagins recepts, mabain dat ina survista davart il stadi actual, davart la coordinaziun e davart las finamiras da la politica grischuna da furmaziun per la scola populara.

Pli pauc è dapli
"Dapli profunditad che vastadad" è in punct central da svilup che la regenza accentuescha en il program da la regenza 2005-2008. Quest project prioritar en il "program central per la scola grischuna 2010" vul da princip concentrar ils cuntegns da furmaziun sin l'essenzial senza adossar incumbensas supplementaras a las scolaras ed als scolars. Concretamain vul "dapli profunditad che vastadad" tranter auter
- in'entrada en scola flexibla ed ina nova organisaziun dals emprims dus onns da scola,
- ina reducziun dal dumber da lecziuns en ils uraris,
- l'introducziun d'emnas cumpactas, en las qualas po vegnir instruì in tema per emna en furma pli approfundada,
- diploms internaziunals, p.ex. per linguas estras e per informatica e
- la definiziun da novas finamiras per l'otgavel e per il novavel onn da scola cun in meglier access al mund professiunal u al stgalim gimnasial,
- la promoziun da l'instituziun da directuras e da directurs da scola per las scolas dal chantun Grischun

Ina scola populara per tuttas e per tuts
Il concept general "integraziun" dat ina resposta a la dumonda co che tut ils uffants, inclusiv quels cun in fitg grond basegn da promoziun, pon vegnir scolads e promovids en moda optimala en la scola populara, e quai divergentamain da la pratica vertenta. Oz vegnan purschidas per gronda part instituziuns spezialas da scolaziun e da promoziun per uffants cun in basegn spezial da promoziun. Concretamain vul il concept general tranter auter
- porscher ina scolina ed ina scola per tuttas e per tuts e promover il contact natiral tranter tut ils uffants,
- meglierar la scolaziun e la furmaziun supplementara da las persunas d'instrucziun e da las spezialistas e dals spezialists per realisar la finamira,
- adattar las structuras da scola (persunalas, localas, organisatorias) al lieu,
- porscher in sustegn professiunal effizient en la lavur quotidiana a las persunas d'instrucziun,
- metter a disposiziun structuras ordaifer la scola resp. structuras dal di en scola,
- garantir la finanziaziun chantunala dals custs supplementars specifics per l'impediment,
- garantir la qualitad.

Mund linguistic e lingua mundiala
"Duas linguas estras sin il stgalim da la scola primara" è ina incumbensa dal cussegl grond. En quest connex sa scuntra la lingua mundiala englais en il Grischun cun in mund linguistic particular che sto en mintga cas vegnir resguardà. Ma er en il Grischun sco chantun triling duai l'englais obtegnair ina posiziun ferma en il canon dals roms. Il project prioritar "duas linguas estras sin il stgalim da la scola primara" propona duas variantas per introducir l'englais sco segunda lingua en la scola primara: Ubain a partir da la 5avla classa primara ubain a partir da la 1a resp. 2a classa primara, adina sco la lingua estra sper las linguas chantunalas. Las finamiras da quest project prioritar èn tranter auter er
- da resguardar la situaziun da las linguas dal chantun Grischun,
- da garantir las pretensiuns interchantunalas a las scolaras ed als scolars grischuns,
- da resguardar las recumandaziuns da la conferenza svizra dals directurs chantunals da l'educaziun publica e dal rom europeic da referenza,
- da garantir en general bunas enconuschientschas da l'englais en las scolas grischunas e
- da cuntanscher in equiliber da las linguas aifer il canon dals roms.

Rinforzament dal stgalim superiur resp. da la scolaziun gimnasiala
L'onn 2003 ha il cussegl grond concludì da reducir ils custs cun ina limitaziun d'admissiun durant ils onns da scola 2004/05 fin 2007/08. Ultra da quai ha el incumbensà la regenza da preschentar al parlament in rapport davart las consequenzas d'ina eventuala aboliziun dal gimnasi inferiur. Il project prioritar "rinforzament dal stgalim superiur da la scola populara" ademplescha questa incumbensa:
- Tenor la proposta dal departament d'educaziun duai il stgalim superiur da la scola populara surpigliar sulet la responsabladad per la scolaziun dals giuvenils dal settavel e da l'otgavel onn da scola.
- Controllas da prestaziun en il decurs da l'otgavel onn da scola duain constatar il stadi da scolaziun e da prestaziun dals giuvenils dal chantun ed er esser ina basa pussaivla per la decisiun d'admissiun al gimnasi.
- Il passadi da la sisavla classa primara al gimnasi duai crudar.
- Favurisada vegn - per motivs da l'economia regiunala - ina scolaziun gimnasiala d'ina durada da 5 onns che cumenza per regla a la fin dal segund stgalim superiur.

Cuntinuar la lavur vi dals projects suenter avair examinà las reacziuns
Il departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient vegn ad organisar ils proxims mais in grond dumber d'occurrenzas publicas per infurmar la magistraglia, las autoritads da scola e la populaziun davart il program central previs. Mettond a disposiziun pliras pussaivladads da reacziun emprova il departament d'educaziun d'intercurir ils avis davart las differentas propostas che vegnan fatgas en il rom dal program central. Tge projects che duain vegnir approfundads ed en tge furma, vegn a depender la finala da las reacziuns survegnidas.

Per ulteriuras infurmaziuns: www.kernprogramm.gr.ch

Gremi: Departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient
Funtauna: rg Uffizi per la scola populara ed il sport