La regenza grischuna e la cumissiun per economia, taxas e politica
da stadi (CETPS) han elegì tschintg projects innovativs che duain vegnir
finanziads cun ils retgavs spezials da la banca chantunala grischuna.
Cun totalmain 100 milliuns francs duain vegnir sustegnids projects sco
la refurma da las structuras communalas, la renovaziun dals vaguns da la
viafier retica, la creaziun da structuras turisticas cumpetitivas, il
sustegn da projects per colliar las valladas grischunas (project
"colliaziuns traversalas") e l'installaziun d'ina fundaziun per
innovaziun, svilup e perscrutaziun en il Grischun.
En connex cun il rembursament da chapital da dotaziun da la banca
chantunala grischuna il favrer 2006 ha il chantun Grischun survegnì meds
da l'agen chapital (reservas proporziunalas) da stgars 100 milliuns
francs. Quests meds finanzials èn per il chantun in retgav extraordinari
betg budgetà. Tenor las directivas da la regenza e dal cussegl grond
duai quest chapital vegnir utilisà cumplainamain per finanziar projects
extraordinaris ed innovativs.
Suenter avair consultà la cumissiun per economia, taxas e politica
da stadi (CETPS) è la regenza s'exprimida per ils suandants tschintg
projects: refurma da las structuras communalas (20 milliuns francs),
renovaziun dals vaguns da la viafier retica (22 milliuns francs),
structuras turisticas cumpetitivas (18 milliuns francs), project
"colliaziuns traversalas" (10 milliuns francs) e fundaziun per
innovaziun, svilup e perscrutaziun (30 milliuns francs).
Criteris da valitaziun
Per selecziunar e per valitar ils projects èn stads decisivs en
spezial ils suandants criteris:
- Ils projects ston avair in effect persistent areguard la creaziun
da structuras effizientas e da purschidas che genereschan ina valur
agiuntada uschè gronda sco pussaivel. Els duain rinforzar il chantun sco
lieu economic e sco lieu da perscrutaziun e da furmaziun ed al render
pli attractiv sco lieu da lavur e da domicil.
- L'utilisaziun dals meds finanzials sto esser definibla ordavant, e
quai cleramain. Per expensas da consum currentas na dastgan quests meds
finanzials betg vegnir duvrads nagins.
- Ils projects na duain betg correspunder ad obligaziuns prescrittas
da la lescha.
- Ils projects duain sa chattar ordaifer il program d'incumbensas
ordinari ch'è resguardà en il plan da finanzas dal chantun.
La gronda part dals projects duai vegnir realisada entaifer la
perioda dal program da la regenza 2009 fin 2012. Per mintga project
resguardà è avant maun ina descripziun detagliada che renviescha a
l'adempliment da las pretensiuns e dals criteris da valitaziun.
Refurma da las structuras communalas
Per promover las refurmas planisadas da las structuras communalas,
spezialmain er fusiuns da vischnancas, duain vegnir impundids 20
milliuns francs. Cun las structuras communalas meglieradas vegnan er
stgaffidas meglras cundiziuns generalas per il svilup economic. Entaifer
ils proxims sis fin diesch onns duain vegnir fatgas e sustegnidas pliras
fusiuns a vischnancas da valladas ed in pèr auters repassaments da las
structuras.
Renovaziun dals vaguns da la viafier retica
La viafier retica sto urgentamain renovar ses vaguns antiquads per
il traffic da persunas per satisfar als basegns actuals da la clientella
e dal martgà, e quai per garantir sia cumpetitivitad sco interpresa da
viafier. L'acquisiziun da vaguns che chaschuna custs da circa 180
milliuns francs en ina emprima etappa duai vegnir sustegnida dal chantun
cun meds finanzials extraordinaris en la dimensiun da 22 milliuns
francs.
Structuras turisticas cumpetitivas
Las structuras dal turissem grischun duain vegnir midadas
fundamentalmain cun la finamira da gudagnar novs giasts cun structuras
turisticas pli cumpetitivas. En il rom da quest project duain vegnir
impundids 18 milliuns francs tranter auter sco stimul per stgaffir e per
cumenzar cun las novas organisaziuns per il manaschament da las
destinaziuns (DMO), per dar ina nova incarica da prestaziun a Grischun
vacanzas sco er per installar ina plattafurma da communicaziun
cuminaivla. Il dumber da las organisaziuns turisticas che lavuran
independentamain duai vegnir reducì cleramain.
Project "colliaziuns traversalas"
Cun quest project duain vegnir sustegnidas lavurs da basa per
projects che sa fatschentan cun l'avertura e cun la colliaziun dal
traffic (viafier e via) da nossas valladas muntagnardas. Sco exempel
servan il project grond da viafier da la collaziun
Landeck-Mals-Engiadina bassa u la colliaziun da via Mesauc-Chiavenna ed
ulteriurs projects che sa fatschentan cun colliaziuns traversalas da
nossas vals. Cun ils meds finanzials ch'il chantun ha reservà
spezialmain per quest intent duain tals projects innovativs vegnir
sustegnids fin al stgalim "project preliminar". Totalmain vegnan
impundids 10 milliuns francs.
Fundaziun per innovaziun, svilup e perscrutaziun
Ina "fundaziun per innovaziun, svilup e perscrutaziun en il
Grischun" che sto anc vegnir stgaffida duai survegnir 30 milliuns
francs. L'intent da la fundaziun è da rinforzar cleramain il Grischun
sco lieu da furmaziun, da perscrutaziun e da svilup e da garantir e
d'engrondir vinavant - en cooperaziun cun l'economia - la savida e
l'abilitad. Cun conceder contribuziuns ed emprests da daners ad
interpresas, ad instituziuns ed a persunas singulas che han ina relaziun
cun il chantun Grischun duai questa fundaziun pussibilitar a realisar
projects cun ina valur agiuntada, cun ina forza innovativa e cun ina
persistenza speziala.
Satisfatg per gronda part a las finamiras da l'iniziativa inoltrada
Ils 21 d'avrigl 2005 ha la giuvna PCD inoltrà tar la chanzlia
chantunala ina dumonda d'iniziativa per stgaffir in fond d'innovaziun
per il Grischun. Ils projects previs da la regenza correspundan per
gronda part als intents che vegnan persequitads cun quest fond. Ina
soluziun da fond dentant refusa la regenza, perquai ch'in fond na porta
nagins avantatgs per realisar il project. Ella vul dentant er renunziar
da relaschar ina nova lescha. Per realisar ils projects "colliaziuns
traversalas" e "fundaziun per innovaziun, svilup e perscrutaziun" èsi
dentant necessari che la lescha chantunala per il svilup economic vegnia
revedida parzialmain. Per impunder ils meds finanzials e per diriger ils
projects bastan ils instruments existents. Per quai s'offrescha en
spezial il conclus dal cussegl grond davart credits d'impegn cun ils
intents correspundents.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun