La regenza grischuna ha deliberà la missiva per realisar la nova
concepziun da la gulivaziun da finanzas e da las incumbensas tranter la
confederaziun ed ils chantuns (NGF) en il chantun Grischun per mauns dal
cussegl grond. Igl è previs ch'il cussegl grond tractia la missiva
durant la sessiun d'avrigl 2007 e ch'ils relaschs giuridics entrian en
vigur sin il 1. da schaner 2008. La NGF - che chaschuna che bleras
leschas ston vegnir adattadas - porta differents avantatgs per il
Grischun.
Ils 28 da november 2004 han il pievel ed ils chantuns acceptà il
project constituziunal da la NGF. Sin plaun federal ha il parlament
alura - en il rom da la 2. missiva tar la NGF - revedì 30 leschas
existentas e stgaffì 3 leschas novas. La NGF duai vegnir introducida il
1. da schaner 2008 sin plaun chantunal e federal. Tras ella vegnan
reglads da nov tant ils mecanissems fundamentals da la collavuraziun
tranter la confederaziun ed ils chantuns sco er la gulivaziun da
finanzas. Questas finamiras vegnan cuntanschidas cun tschintg
instruments. Il detretschament da las incumbensas chaschuna ina clera
attribuziun da las incumbensas. En 7 champs d'incumbensa surpiglia la
confederaziun la responsabladad unica (p.ex. AVS, AI, vias naziunalas),
per 10 secturs vegnan ad esser cumpetents unicamain ils chantuns (p.ex.
spitex, scolaziun speziala, persunas creschidas cun impediments) e 17
incumbensas vegnan ademplidas er vinavant communablamain (p.ex.
assicuranza da malsauns, traffic regiunal, guaud). Tras la nova
gulivaziun da finanzas e da grevezzas vegnan evitadas duplicitads, e cun
midar da meds finanzials ch'èn liads ad intents vi a meds finanzials
ch'èn libramain disponibels survegnan ils chantuns ulteriuras libertads
d'agir. In proxim pass impurtant è stà il tractament da la 3. missiva
tar la NGF ch'il cussegl federal ha deliberà ils 8 da december 2006 per
mauns dal parlament federal. La votaziun finala en las chombras
federalas è previsa la stad 2007.
Avantatgs da la NGF per il Grischun
La NGF porta differents avantatgs per il Grischun: Ella stgaffescha
la basa per ina gulivaziun da finanzas transparenta, sistematica e
dirigibla sco er per ina repartiziun da las incumbensas tranter la
confederaziun ed ils chantuns ch'è effizienta, che correspunda als
basegns e che cuntegna cleras cumpetenzas e cleras responsabladads.
Plinavant reducescha ella las differenzas da la capacitad finanziala e
da la grevezza fiscala che creschan tendenzialmain tranter ils chantuns,
e curregia faussas structuras d'impuls. La NGF extenda las pussaivladads
per servetschs innovativs e favuraivels che resguardan ils basegns da
las burgaisas e dals burgais, e quai cun garantir ina purschida da basa
suffizienta. Ultra da quai stgaffescha ella la basa per novas e meglras
furmas da collavuraziun tranter ils chantuns. La finala reducescha la
gulivaziun da las grevezzas geografic-topograficas las grevezzas
finanzialas smesiradas dals chantuns alpins.
Pretensiuns a la realisaziun da la NGF
La nova repartiziun da las incumbensas e da las grevezzas tranter la
confederaziun ed ils chantuns chaschuna adattaziuns voluminusas dal
dretg chantunal. En vista a l'introducziun da la NGF ston ins adattar
numerusas leschas ed ordinaziuns, midar andaments da procedura, reglar
da nov las cumpetenzas ed il diever da las resursas, elavurar cunvegnas
da program cun la confederaziun, far adattaziuns dal plan da finanzas e
dal preventiv sco er schliar problems transitorics. Considerond la
cumplexitad dal project è l'urari - che prevesa l'introducziun per il 1.
da schaner 2008 - fitg pretensius.
Finamiras da la realisaziun da la NGF
Per realisar la NGF en il chantun Grischun metta la regenza cunzunt
las suandantas finamiras:
1. La realisaziun da la NGF duai succeder en il rom d'in pachet
relativamain concis e duai l'emprim ina giada sa concentrar sin ils
secturs ch'èn pertutgads directamain. Ulteriuras refurmas ston vegnir
fatgas en il rom da projects separads.
2. Il chantun duai trair a niz las libertads d'agir supplementaras
che la NGF dat a la politica da finanzas, e quai per diriger il gener e
la dimensiun da l'adempliment da las incumbensas en moda pli efficazia
tenor prioritads politicas.
3. Per las vischnancas sto la NGF vegnir realisada uschia, ch'ella è
uschè neutrala sco pussaivel areguard lur structuras ed areguard lur
finanzas.
4. Il chantun duai pudair indemnisar adequatamain prestaziuns che
vischnancas e che terzas persunas furneschan per ademplir incumbensas,
per las qualas il chantun survegn mo pli contribuziuns federalas
reducidas.
Adattaziun dal dretg chantunal
Las adattaziuns ch'èn giuridicamain necessarias vegnan cumpigliadas
en ina lescha generala. Quella cuntegna ina revisiun totala da la lescha
chantunala davart las prestaziuns supplementaras e la revisiun parziala
da 10 ulteriuras leschas chantunalas. Plinavant vegnan adattadas 4
ordinaziuns dal cussegl grond ed abolida 1 ordinaziun. En quest connex
sa concentrescha la legislaziun executiva chantunala - tenor las
directivas da la regenza - sin las adattaziuns indispensablas. Sch'i
vegnan elavuradas revisiuns da leschas en singuls champs d'incumbensa
ch'èn pertutgads da la NGF, sto vegnir garantida la cumpatibilitad cun
la NGF en il rom da quests projects separads. Pertutgads da quai èn ils
secturs dals stipendis, da la furmaziun professiunala e da las persunas
creschidas cun impediments.
En tscherts champs d'incumbensa fa la regenza prescripziuns
spezialas. En il sectur da la mesiraziun uffiziala duain uschia las
contribuziuns chantunalas per las actualisaziuns periodicas da las
vischnancas vegnir augmentadas da 50 a 100 pertschient, quai che
chaschuna en quest sectur spezial facticamain in detretschament tranter
il chantun e las vischnancas. En il sectur da la meglieraziun da las
relaziuns d'abitar en territoris da muntogna sto vegnir pussibilità
ch'il chantun e che las vischnancas possian cuntinuar cun questa
incumbensa, e quai er sche la confederaziun sa retira da tala. En ils
secturs da la furmaziun professiunala e da la spitex surpiglia il
chantun plinavant cumplainamain las contribuziuns federalas che crodan.
En ils dus secturs da las persunas creschidas cun impediments e da la
scolaziun speziala n'ha la realisaziun en ils projects separads betg gia
lieu per il cumenzament da l'onn 2008, perquai ch'igl è previsa ina nova
concepziun. Plinavant duai la perdita da contribuziuns federalas da var
35 milliuns francs che resulta per il quint da las vias vegnir cuvrida
cun attribuir correspundentamain dapli meds finanzials chantunals
generals al quint da las vias, e quai confurm als basegns en il rom dals
preventivs annuals.
Consequenzas finanzialas
La basa la pli impurtanta per giuditgar las consequenzas finanzialas
da la NGF per il chantun Grischun è la bilantscha globala da la NGF.
Quella mussa ils resultats che sa basan sin l'ipotesa che la NGF fiss
vegnida introducida ils onns 2004/05. Per il chantun Grischun mussa ella
ina distgargia da 9 milliuns francs.
Tenor ina calculaziun approximativa per la planisaziun finanziala
dals onns 2008 - 2011 po vegnir fatg quint cun ina bilantscha ch'è - a
partir da l'onn d'introducziun - pli u main equilibrada per il chantun
Grischun. La gulivaziun da las grevezzas geografic-topograficas sco er
la cumpensaziun da l'inegualitad èn relativamain stabilas. La gulivaziun
da resursas percunter vegn ad esser suttamessa a variaziuns pli grondas
pervia da l'actualisaziun annuala.
Impurtanta è plinavant la libertad finanziala supplementara d'agir
che resulta cunzunt pervia da l'augment da meds finanzials senza intents
specifics en la dimensiun da passa 100 milliuns francs sco er pervia da
l'introducziun da la subvenziun pauschala tras la confederaziun. Vitiers
vegn ch'i crodan davent taxas betg influenzablas (AVS, AI) en la
dimensiun da var 50 milliuns francs per onn. L'avantatg respectiv na sa
lascha betg stimar. Il fatg impurtant e central è quel ch'ils effects
positivs da la NGF pon vegnir tratgs a niz.
Persunas che dattan infurmaziuns:
- cussegliera guvernativa Eveline Widmer-Schlumpf, scheffa dal
departament da finanzas e vischnancas, tel. 081 257 32 01
- Urs Brasser, secretari da finanzas dal departament da finanzas e
vischnancas,
tel. 081 257 32 12
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun