Il chantun Grischun vul mantegnair il sistem per ina gestiun ecologica dals effectivs da selvaschina ch'è sa cumprovà fin ussa. Las mesiras las pli impurtantas restan vinavant d'ina vart la realisaziun consequenta e persistenta da la planisaziun da la chatscha e da l'autra vart la protecziun dals spazis da viver da la selvaschina d'ungla durant l'enviern cun zonas da paus. Per mitigiar il problem da la gronda muria d'enviern pervia d'envierns fitg dirs, èn vegnids elavurads concepts da mesiras d'urgenza sin plaun regiunal.

L'enviern extrem 2008/2009 ha chaschunà grondas perditas tras selvaschina disgraziada. Il cumenzament tempriv da l'enviern, grondas navaglias per lung da las Alps ed in mais da mars cun blera naiv han spussà la selvaschina en las muntognas l'ultim enviern. Questa situaziun è vegnida crititgada da differentas varts, tranter auter è ella er vegnida tematisada en il cussegl grond. L'uffizi da chatscha e pestga ha analisà cun quità la situaziun. Per mitigiar en il futur situaziuns da crisa sumegliantas, èn vegnids cumplettads ils concepts per la tgira da la selvaschina cun mesiras d'urgenza.

Ina basa ecologica per la selvaschina e per il guaud
Il princip ecologic che vegn persequità dal chantun Grischun sa basa sin effectivs da selvaschina adattads als spazis da viver e sin in'utilisaziun persistenta da quests effectivs tras la chatscha grischuna. In princip ecologic vegn oz er persequità en la selvicultura ed en l'agricultura. Quai correspunda dal tuttafatg a la strategia da la confederaziun. En il rom da las directivas per ina gestiun integrala dal guaud e da la selvaschina pretenda la confederaziun concepts equilibrads areguard l'ecologia. Per la pavlada d'enviern da la selvaschina d'ungla munta quai da renunziar ad ina tala. Ecologia vul numnadamain er dir, acceptar ina mortalitad augmentada en envierns dirs; quella tutga tar in process da selecziun natiral. Da princip na duai la selvaschina betg vegnir domesticada tras pavladas d'enviern surdimensiunadas. La soluziun da la selvaschina per surviver l'enviern è quella, da spargnar energia cun ina repartiziun optimala da la selvaschina en il spazi da viver.

Ils princips per planisar la chatscha e per calmar il spazi da viver duain vegnir mantegnids
Da princip dispona la selvaschina da premissas adattadas e da mecanissems per spargnar energia per surviver er envierns dirs en muntogna. Chamutschs e capricorns per exempel na vegnan mai pavlads e survivan tuttina per gronda part er envierns dirs. L'analisa da la situaziun ha mussà che la ristga da daventar ina victima da l'enviern è la pli gronda en valladas autsituadas cun in grond effectiv da selvaschina. L'enviern passà è l'effectiv da tschiervs stà sin in nivel fitg aut. Uschia è er s'augmentada la ristga da perditas pli grondas tras selvaschina disgraziada. Ils animals giuvens han patì il pli fitg da quai. Els avevan las reservas da grass las pli pitschnas e lur provisiuns d'energia èn stadas duvradas si il pli svelt. L'analisa ha mussà che – cunzunt en las valladas autsituadas – èsi impurtant da far ina chatscha consequenta sin ils effectivs da selvaschina e d'intervegnir en la classa d'animals giuvens per reducir resp. per evitar perditas da selvaschina durant l'enviern.
L'enviern passà ha mussà l'impurtanza da las zonas da paus per la selvaschina. Mintga fugia supplementara chaschunada tras disturbis en il spazi da viver durant l'enviern dovra energia ch'è avant maun mo per part tar la selvaschina, e quai sco reserva da grass. Sche questa reserva è duvrada si e sche las reservas natiralas da pavel n'èn strusch pli accessiblas durant in enviern dir, è la selvaschina en privel da murir da la fom. La politica vertenta che garantescha quartiers d'enviern cun determinar zonas da paus per la selvaschina cun scumond d'access duai perquai vegnir persequitada consequentamain er vinavant.

Mesiras d'urgenza per cumplettar ils concepts per la tgira da la selvaschina en envierns extraordinars, dentant nagin return a la pavlada d'enviern
Sco quai che l'enviern passà ha mussà na bastan ils instruments existents betg, sch'i dat cundiziuns meteorologicas extraordinarias. Ils concepts per la tgira da la selvaschina vegnan perquai cumplettads cun in chapitel da mesiras d'urgenza. Quellas vegnan fixadas sin plaun regiunal e realisadas cun agid da forzas regiunalas.
Ils concepts da mesiras d'urgenza èn vegnids elavurads en cunvegnientscha tranter l'uffizi da chatscha e pestga, l'uffizi forestal dal Grischun, proprietarias da guaud (vischnancas) e l'organisaziun per la tgira da la selvaschina da l'uniun grischuna da chatschadras e da chatschaders da patenta. Els cuntegnan in catalog da singulas mesiras ch'èn definidas detagliadamain per calmar il spazi da viver, per terrar bostgs e per metter a disposiziun fain. Da princip duai la selvaschina restar en il quartier d'enviern elegì e betg vegnir carmalada cun pavladas en vischinanza da l'abitadi.

Cura datti ina situaziun d'urgenza?
Ina situaziun d'urgenza resulta d'ina cumbinaziun da facturs disfavuraivels, sco per exempel: cumenzament tempriv da l'enviern, lungas periodas fraidas, grondas navaglias, lung enviern, libertad da sa mover restrenschida per la selvaschina. Ina situaziun d'urgenza sa mussa tras in augment andetg da las perditas tras selvaschina disgraziada. La decisiun davart la realisaziun da mesiras d'urgenza vegn prendida dal schef dal departament da construcziun, traffic e selvicultura sin dumonda da l'uffizi da chatscha e pestga e da l'uffizi forestal.


Infurmaziuns:
- dr. Georg Brosi, manader da l'uffizi da chatscha e pestga dal Grischun, tel. 081 257 38 92
- Hannes Jenny, biolog da selvaschina, uffizi da chatscha e pestga dal Grischun, tel. 081 257 38 92


Gremi: uffizi da chatscha e pestga
Funtauna: rg uffizi da chatscha e pestga