La regenza grischuna ha prendì enconuschientscha dal fatg ch'i èn vegnidas inoltradas oz las suttascripziuns per in referendum dal pievel e per in referendum da las vischnancas cunter la refurma da la gulivaziun da finanzas (refurma da la GF). Per la regenza fa la refurma da la GF correcturas urgentas e gistas en il sistem da la gulivaziun da finanzas.

En la sessiun da december 2013 ha il cussegl grond deliberà la refurma da la GF cun 97 cunter 4 vuschs. In comité da referendum ha inoltrà oz a la chanzlia chantunala a Cuira las suttascripziuns per in referendum dal pievel e per in referendum da las vischnancas cunter la refurma da la GF. Da quest fatg ha la regenza prendì enconuschientscha. Suenter las controllas da la chanzlia chantunala vegn la regenza ad infurmar a temp davart la reussida dals referendums. Areguard il cuntegn prenda la regenza la suandanta posiziun davart la refurma da la GF. 

Elements centrals da la refurma da la GF
Il basegn da refurma è grond, urgent ed incontestà. La refurma da la GF eliminescha mancanzas gravantas da la gulivaziun da finanzas actuala. Ella rinforza las vischnancas e la solidaritad entaifer il chantun, procura che la gulivaziun da finanzas tranter las vischnancas è gista ed effizienta e mitigescha grevezzas spezialas ch'èn d'attribuir a las structuras. Ultra da quai duai la finanziaziun da las incumbensas publicas dal chantun e da las vischnancas vegnir simplifitgada e vegnir realisada en concordanza cun las cumpetenzas. La refurma da la GF sustegna la refurma currenta da las vischnancas e dal territori e gida a dumagnar las sfidas futuras.

Il sistem actual ha mancanzas gravantas che han effects pli e pli negativs. Tar la grevezza fiscala e tar la forza finanziala èn las differenzas tranter las vischnancas povras e ritgas daventadas pli e pli grondas. La gulivaziun da finanzas intrachantunala actuala datescha da princip da l'onn 1958. Ella cumpiglia in grond dumber da pajaments da singulas contribuziuns ch'èn vegnidas concludidas en il decurs dal temp e che dependan tranter auter da la politica d'expensas e dal pe da taglia da las vischnancas. Las vischnancas ston fixar oz lur pe da taglia sin 120 u 130 pertschient per survegnir avunda meds finanzials da gulivaziun. Quai indeblescha l'attractivitad da questas vischnancas che sa chattan savens en regiuns perifericas. 

Concepziun da la nova gulivaziun da finanzas
Cun la refurma da la GF duai vegnir introducida ina gulivaziun da las resursas e da las grevezzas dal tuttafatg nova. Concepziunalmain sa drizza questa gulivaziun fitg tenor la nova gulivaziun da finanzas da la confederaziun.


Da nov duain las vischnancas per exempel pudair fixar libramain lur pe da taglia, senza che quai haja consequenzas per ils pajaments da la gulivaziun da finanzas. Ils pajaments da la gulivaziun da finanzas vegnan eruids mintga onn da nov. Els s'adattan dinamicamain al svilup effectiv da las vischnancas. Ils effects vegnan controllads cuntinuadamain, e la dotaziun dals instruments da gulivaziun vegn adattada correspundentamain.

La refurma da la GF è in project madir ed equilibrà che vegn sustegnì da bleras varts. Ella na resguarda betg mo ils puncts ch'eran vegnids crititgads en il rom da l'anteriur project da la NGF, mabain tegna er quint dals giavischs ch'èn vegnids exprimids a chaschun da la consultaziun, uschenavant che quels èn cumpatibels cun las finamiras principalas da la refurma. En spezial ston vegnir menziunads ils suandants puncts: 

• La gulivaziun da las resursas è supportabla bain er per las vischnancas fermas, en spezial per las vischnancas turisticas. La solidaritad da las vischnancas fermas cun las vischnancas deblas è moderada er suenter la realisaziun da la refurma da la GF. Ella è pli modesta che sin plaun interchantunal.
• La gulivaziun da las grevezzas geografic-topograficas e da scola va cunzunt a favur da las vischnancas perifericas che han ina gronda surfatscha, bleras fracziuns e blers abitadis sparpagliads.
• Impediments da fusiun existents vegnan eliminads en moda pli consequenta.
• La scola populara e l'agid social restan incumbensas cuminaivlas dal chantun e da las vischnancas. Il chantun rinforza ses engaschament finanzial en quests secturs.

La finanziaziun da las incumbensas publicas duai vegnir simplifitgada ed il dumber da pajaments cuntracurrents tranter il chantun e las vischnancas duai vegnir reducì. Il chantun surpiglia per exempel da nov tut ils custs da las sanaziuns d'abitaziuns en il territori da muntogna, da la cussegliaziun per mammas e babs, da las scolas professiunalas spezialisadas e da las sanaziuns da las cuvridas da las vias chantunalas entaifer ils vitgs. Da nov duain las vischnancas per exempel finanziar sulettas l'agid social persunal, ils stabiliments per aua persa e per dismetter ruments sco er ils indriz per pedunas e peduns. 

Consequenzas finanzialas
Las vischnancas vegnan distgargiadas tut en tut per stgars 22 milliuns francs per onn. La maioritad da las 146 vischnancas (stadi dal 1. da schaner 2014) vegn distgargiada tras la refurma da la GF. Sche la gulivaziun da finanzas duai esser efficazia, na pon dentant betg tut las vischnancas esser profitadras. Per 14 da las 15 vischnancas las pli ritgas resultan tschertas grevezzas supplementaras. Latiers tutgan sis vischnancas da l'Engiadin'ota. Il saldo tras la refurma stat en in stretg connex cun il volumen da resursas. Las grevezzas supplementaras da las vischnancas finanzialmain las pli fermas da l'Engiadin'ota è cunzunt la consequenza dal fatg che la finanziaziun actuala da la gulivaziun da finanzas è fitg unilaterala, cunquai ch'ella sa basa sin ils tschains d'aua e sin las taglias da las persunas giuridicas.

Totalmain 15 vischnancas cun paucas resursas han in sustegn pli pitschen tras il nov sistem. Questas vischnancas vegnan favurisadas particularmain tras il sistem actual. En il senn d'ina regulaziun transitorica è previsa per ellas ina gulivaziun limitada d'ina durada maximala da 5 onns. 
 

Infurmaziuns:
cussegliera guvernativa Barbara Janom Steiner, scheffa dal departament da finanzas e vischnancas, tel. 081 257 32 01, e-mail: barbara.janom@dfg.gr.ch  


Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun