La regenza grischuna ha deliberà sia missiva tar l'iniziativa chantunala dal pievel "Mo ina lingua estra en la scola primara" (iniziativa da linguas estras). Ella propona al cussegl grond da declerar questa iniziativa dal pievel sco nunvalaivla, perquai ch'ella cuntrafa al dretg federal.

L'iniziativa da linguas estras ch'è vegnida inoltrada ils 27 da november 2013 cun 3709 suttascripziuns valaivlas en furma d'ina proposta generala pretenda ina revisiun parziala da la lescha chantunala da scola. La lescha da scola duai vegnir midada e concepida uschia, che mo pli ina lingua estra è obligatorica en la scola primara. Tut tenor la regiun linguistica è quai il tudestg u l'englais.

Sin fundament da la constituziun chantunala vegn il cussegl grond obligà d'examinar la legalitad da las iniziativas dal pievel e da declerar quellas eventualmain sco nunvalaivlas. Ina iniziativa è tranter auter nunvalaivla, sch'ella stat evidentamain en cuntradicziun cun il dretg superiur. Per sclerir questa dumonda tar l'iniziativa da linguas estras ha il departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient laschà far in'expertisa giuridica d'ina persuna externa. Questa expertisa giuridica è vegnida redigida da prof. dr. Bernhard Ehrenzeller da l'universitad da Son Gagl. L'expert ha survegnì l'incumbensa d'examinar giuridicamain tut las dumondas concernent la valaivladad da l'iniziativa da linguas estras. 

Violaziun dal dretg federal
Resumond resultan las suandantas conclusiuns: Sche l'iniziativa da linguas estras vegniss acceptada, avessan las scolaras ed ils scolars a la fin da la scola primara differentas cumpetenzas da linguas estras. Damai ch'i dastga vegnir instruì en ils territoris talians e rumantschs mo pli tudestg sco lingua estra, avessan las scolaras ed ils scolars in dischavantatg che na po betg vegnir snegà tar la midada al stgalim secundar I. Quai è ina discriminaziun pervia da la lingua. En dumonda statti er, sche la scolaziun en linguas estras sin il stgalim primar è anc garantida cun il medem standard da qualitad e sche la permeabilitad necessaria è anc garantida en connex cun la mobilitad entaifer il chantun e tranter ils chantuns. Il chantun è obligà da concepir sias regulaziuns tenor il standard d'armonisaziun dals auters chantuns. Sche l'iniziativa vegn acceptada, na po el però betg ademplir sia obligaziun da coordinaziun e d'armonisaziun. Tenor la lescha federala da linguas tutgan tar las incumbensas spezialas dals chantuns plurilings tranter auter la promoziun da la plurilinguitad da las scolaras e dals scolars en las linguas uffizialas dal chantun, e quai sin tut ils stgalims d'instrucziun. Il chantun Grischun survegn tranter auter sin basa da questa disposiziun agids finanzials considerabels da la confederaziun. La nova regulaziun ch'è previsa en l'iniziativa per l'instrucziun da linguas estras en las scolas primaras impediss l'applicaziun dal dretg federal e violass il princip da la fidaivladad envers la confederaziun. 

Violaziun da la constituziun chantunala
L'iniziativa da linguas estras stat er en conflict cun differentas normas constituziunalas dal chantun Grischun. Tras l'iniziativa sa mussa ina plivalur da la lingua tudestga envers la lingua taliana. L'equivalenza da las trais linguas chantunalas ed uffizialas na fiss betg pli garantida. Er las vischnancas na pudessan betg pli prender resguard en moda necessaria sin las minoritads linguisticas tradiziunalas tar l'elecziun da la lingua da scola. Quai cuntrafa a las prescripziuns da la constituziun chantunala surordinada areguard la protecziun e la promoziun da las linguas minoritaras.

Tenor l'expertisa giuridica stat l'iniziativa da linguas estras cun quai evidentamain en cuntradicziun cun las disposiziuns da la constituziun federala e chantunala. La regenza è dal medem avis sco l'expert e propona al cussegl grond da declerar l'iniziativa da linguas estras sco nunvalaivla.

Durant la sessiun d'avrigl 2015 vegn il cussegl grond a sa fatschentar cun la missiva da la regenza. 


Infurmaziuns:
- cusseglier guvernativ Martin Jäger, schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient, tel. 081 257 27 01, e-mail: martin.jaeger@ekud.gr.ch  
- Andrea Stadler, secretaria dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient, tel. 081 257 27 11, e-mail andrea.stadler@ekud.gr.ch  
 

Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun