La stagiun da pasculaziun ha cumenzà ed en curt vegnan las alps grischunas chargiadas cun animals da niz. Sin las pastgiras da chasa è la preschientscha dal luf gia ussa gronda. Quest onn ha il luf gia stgarpà fin la fin da matg 39 animals da niz, e quai er en muntaneras protegidas bain. En il territori dal triep da Beverin èn plinavant vegnidas constatadas pliras emprovas dal luf d'attatgar biestga sitga. Er en las vals dal sid sentan ins pli e pli fitg la preschientscha dal luf ed igl è necessari da realisar strictamain las mesiras per proteger las muntaneras. Suenter ch'il luf è s'etablì tar nus sco spezia d'animals protegida sin nivel naziunal ed internaziunal, èn er dumandadas novas cundiziuns generalas sin plaun federal per ir enturn cun il luf e per pussibilitar ina coexistenza tranter l'uman ed il luf.
Fin la fin da l'onn 2021 èn vegnids registrads en l'entira Svizra 148 lufs en 16 trieps. Sis da quests trieps sa chattan en il Grischun. En media crescha la populaziun da lufs mintga onn per circa 30 pertschient. Ins sto partir dal fatg ch'er ils donns s'augmentian vinavant a medem temp – malgrà las mesiras per proteger las muntaneras. La protecziun da las muntaneras, che vegn realisada en il chantun Grischun cun gronda lavur e cun gronds custs, arriva a ses cunfins. En vista al dumber da lufs actual n'èsi betg pli adequat per il chantun Grischun da designar il luf sco spezia d'animals periclitada. Sin las glistas cotschnas «Spezias periclitadas en Svizra» 2022 da l'Uffizi federal d'ambient (UFAM) figurescha il luf ussa sco spezia «vulnerabla».
Il luf è ussa preschent en tut las parts dal chantun
Sco spetgà è il luf ussa preschent en tut las parts dal chantun. La populaziun da lufs crescha. Cun il cumenzament da la perioda da pasculaziun ha il luf puspè stgarpà animals da niz en tscherts lieus, pliras giadas er en muntaneras protegidas fitg bain. En duas attatgas ha il triep dal Beverin per exempel stgarpà gia passa diesch animals d'ina muntanera da nursas ch'era serrada en correctamain cun ina saiv. Uschia è vegnida cuntanschida la limita da donns per sajettadas da regulaziun. Plinavant han ins observà e stuì intervegnir trais giadas en il medem territori, cura ch'in luf chatschava arments en muntaneras, er durant il di.
Necessitad da regular en moda proactiva la populaziun da lufs
Tenor la legislaziun federala actuala pon lufs vegnir sajettads pir, sch'igl ha dà donns e sch'igl è vegnì constatà a medem temp ch'il triep haja survegnì pitschens. Per cuntanscher in effect d'emprender stoi dentant esser pussaivel da sajettar animals giuvens en la vischinanza d'auters lufs ed en situaziuns cun animals da niz. Ils animals giuvens accumpognan dentant pir a partir d'ina vegliadetgna da circa 3 mais lur geniturs sin lur turas da chatscha e vegnan per regla scuvrids pir tard durant la stagiun dad alp. Fin la fin da la stad èsi bain pussaivel da sajettar lufs, ma in effect d'emprender en connex cun animals da niz n'è strusch cuntanschibel. Per cumbatter l'augment dal dumber d'animals stgarpads èsi indispensabel da pudair regular en moda proactiva la populaziun da lufs. Quai sco mesira da protecziun supplementara ultra da la protecziun consequenta da las muntaneras. Per quest intent sto vegnir adattada la legislaziun federala da chatscha. En cooperaziun cun ils auters chantuns da muntogna s'engaschan las autoritads e las gruppas d'interess grischunas activamain e decididamain per che quai vegnia fatg.
Tge è sa midà per la stagiun da pasculaziun da quest onn?
La protecziun da las muntaneras è per gronda part s'etablida en il fratemp en il chantun Grischun grazia a la cussegliaziun amplifitgada dal Plantahof. La Confederaziun ha mess a disposiziun in credit supplementar da 5,7 milliuns francs. Grazia a quest credit pon vegnir inoltradas al chantun a partir d'immediat dumondas per contribuziuns unicas a favur d'ulteriuras mesiras per la protecziun da muntaneras. Quests meds pon vegnir pretendids er en cas che alps ston vegnir stgargiadas pli baud pervia dal luf. Las regulaziuns per far vadè sin manaschis d'alpegiada èn sa cumprovadas l'onn passà e restan vinavant en vigur. Plinavant po l'Uffizi da chatscha e pestga indemnisar da nov er tscherts custs per lavurs che las possessuras ed ils possessurs d'animals da niz han gì en connex cun animals da niz blessads. Tras in'adattaziun retroactiva da l'Ordinaziun davart ils pajaments directs ha plinavant l'Uffizi federal d'agricultura l'intenziun da rinforzar la pastriglia stabla per las nursas e da pajar – sut tschertas premissas – las contribuziuns d'alpegiada cumplainas, sch'ina alp sto vegnir stgargiada pli baud. En quest connex stoi vegnir rendì attent ch'il Cussegl federal prenda pir l'october ils conclus necessaris concernent questas adattaziuns.
Infurmaziuns:
- Adrian Arquint, manader da l'Uffizi da chatscha e pestga dal Grischun, tel. +41 81 257 38 92 (cuntanschibel fin las 15.00), e-mail Adrian.Arquint@ajf.gr.ch
- Batist Spinatsch, manader da la cussegliaziun e da la furmaziun supplementara, Plantahof, tel. +41 81 257 60 61 (cuntanschibel da las 13.30 fin las 14.30), e-mail Batist.Spinatsch@plantahof.gr.ch
Responsabladad: Uffizi da chatscha e pestga