L'evaluaziun da tut en tut 29 provas da terren dals conturns da stabiliments per arder ruments (SAR) existents ed anteriurs en il Grischun mussa, ch'i na dat naginas grevezzas criticas dals terrens. Vegnidas examinadas èn las restanzas da dioxins e da furans che han pudì arrivar en ils terrens, perquai ch'ils ruments vegnivan ars senza filter fin la fin dals onns 1980.
Dioxins e furans èn substanzas che pericliteschan l'ambient. Pervia da lur decumposiziun minimala pon ellas vegnir cumprovadas anc decennis pli tard dapertut en l'ambient. Questas substanzas èn sa furmadas oravant tut da materialias da clor durant la combustiun da ruments, avant ch'ils SAR èn vegnids equipads a partir dals onns 1980 cun sistems respectivs per nettegiar gas da chamins. Ozendi sa furman questas substanzas particularmain tras la combustiun illegala da ruments en stgaudaments da laina ed en il liber. Ils SAR ad Unterrealta (Cazas) ed ad Under Laret (Tavau) han smess lur manaschi anc avant questa obligaziun d'adattar l'implant.
Las contaminaziuns da dioxins e da furans ch'èn vegnidas mesiradas en il chantun Grischun èn cun excepziun dad Under Laret en in sectur che na pretenda naginas restricziuns d'utilisaziun tenor l'Ordinaziun davart las contaminaziuns dal terren (OTerren). Ina periclitaziun da la sanadad n'ha mai existì e n'exista er oz betg. Motiv per l'examinaziun è stada la cumprova da fitg autas grevezzas da dioxins en in quartier a l'ur da la citad da Losanna, nua ch'i deva pli baud in stabiliment per arder ruments. Cumbain che campagnas da mesiraziun precedentas eran vegnidas a la conclusiun, ch'i na saja betg da far quint cun autas grevezzas da questas substanzas en ils conturns da stabiliments per arder ruments, ha l'Uffizi per la natira e l'ambient surdà l'incumbensa da far examinaziuns en ils conturns dal SAR Trimmis e dals implants serrads ad Unterrealta ed ad Under Laret. L'analisa da las provas è vegnida fatga da l'Institut federal da controlla da material e da perscrutaziun a Dübendorf.
Nagins surpassaments da la valur da controlla en la Val dal Rain da Cuira
En la regiun gronda dal territori industrial da Vaz Sut èn vegnidas prendidas tut en tut 14 provas da terren da la vart sanestra e da la vart dretga dal Rain. Trais provas han mussà ina concentraziun da dioxins e da furans da tranter 12 e 14 ng I-TEQ/kg ed èn pia sur la valur da referenza, dentant sut la valur da controlla tenor la OTerren. Duas da questas provas eran provas da terren da guaud. Omaduas da quellas han mussà ina concentraziun da 14 ng I-TEQ/kg dioxin/furan. Ina da questas provas era vegnida prelevada dal guaud al sid dal stabiliment per arder ruments. L'autra al nord da la plazza da giugar «Peter Pan» sin l'autezza dal Center da sport Tschintg Vitgs. La terza prova cun in surpassament da la valur da referenza (12 ng I-TEQ/kg) era dal terren cultivà en il territori Baltschi/Härti ad Untervaz. I sa tracta qua da quella prova da terren da la campagna da mesiraziun ch'è vegnida prendida il pli lunsch davent dal territori industrial. En ils ulteriurs lieus n'èn betg vegnids constatads surpassaments da la valur da referenza. Las concentraziuns mesiradas eran tranter 0,54 e 4,9 ng I-TEQ/kg.
Grafica: Survista da las valurs da referenza, da controlla e da sanaziun per substanzas nuschaivlas organicas en il terren
Nagins surpassaments da la valur da referenza en la Tumleastga
Il stabiliment per arder ruments vegniva manà là, nua ch'il Center da recicladi Unterrealta sa chatta oz. En il territori tranter la zona d'industria Unterrealta ed Oberrealta èn vegnidas prendidas en total 9 provas enturn il stabiliment per arder ruments ed enturn il territori da la deponia. L'analisa dal labor ha mussà concentraziuns da dioxin e da furan da tranter 0,15 e 3,2 ng I-TEQ/kg. Tut ils resultats da las examinaziuns èn uschia sut la valur da referenza tenor la OTerren.
Cas spezial Under Laret
A Tavau Laret (Under Laret) è l'emprim vegnì manà dal 1905 fin il 1946 in'ovra da gas e pli tard dal 1913 fin il 1969 in stabiliment per arder ruments. Enturn l'edifizi existent èn sa sedimentads products da rument da la producziun da gas e dal stabiliment per arder ruments. En il cataster dals lieus engrevgiads è il territori perquai registrà sco lieu da manaschi. Duas da las tut en tut sis provas èn perquai vegnidas prendidas entaifer il cataster dals lieus engrevgiads. L'analisa da questas provas ha mussà concentraziuns da dioxins e da furans da tranter 55 e 116 ng I-TEQ/kg. Ina prova ch'è vegnida fatga en il guaud cunfinant a las sedimentaziuns ha mussà ina concentraziun da 79 ng I-TEQ/kg. Per ils secturs ch'èn registrads en il cataster dals lieus engrevgiads valan gia ussa restricziuns concernent l'utilisaziun agricula. Ils surpassaments da las valurs da controlla da dioxins e da furans conferman las restricziuns d'utilisaziun ch'èn vegnidas fixadas en quest connex. Las provas da terren ch'èn vegnidas prendidas al sid da l'ovra da gas ordaifer las sedimentaziuns mussan concentraziuns da dioxins e da furans dad 8,6 e 16 ng I-TEQ/kg ed èn damai sut la valur da controlla tenor la OTerren. La prova ch'è vegnida prendida sin il prà (Matteli) tar il Schwarzsee è cun 2,7 ng I-TEQ/kg sut la valur da referenza. Actualmain vegni examinà, sch'il perimeter dal lieu engrevgià sto vegnir adattà pervia dals resultats da las examinaziuns. En il perimeter existent valan vinavant restricziuns d'utilisaziun.
Fotografia agiuntada:
Agiuntas:
Auskunftspersonen:
- Georg Thomann, Manader da la partiziun Protecziun tecnica e manaschiala da l'ambient, Uffizi per la natira e l'ambient, tel. +41 81 257 29 52, e-mail Georg.Thomann@anu.gr.ch
- Maurus Fischer, Terren e neobiota, Protecziun tecnica e manaschiala da l'ambient, Uffizi per la natira e l'ambient, tel. +41 81 257 29 86, e-mail Maurus.Fischer@anu.gr.ch
Responsabladad: Uffizi per la natira e l'ambient