La Regenza ha prendì posiziun tar in project da consultaziun dal Departament federal d'economia, furmaziun e retschertga (DEFR) concernent la promoziun da la furmaziun, da la perscrutaziun e da l'innovaziun ils onns 2025 fin 2028. Il project qua en discussiun è d'impurtanza centrala per las interpresas ch'èn activas en secturs da perscrutaziun e da svilup sco er per las instituziuns scientificas dal Grischun. Il project tracta principalmain ils daners da promoziun federals per quests quatter onns. Ultra da quai dumonda il Cussegl federal er d'adattar en tscherts puncts las basas legalas.

La Regenza beneventa ils princips da la politica da promoziun che vegnan definids en il project. Ella è però preoccupada davart l'ulteriur svilup futur da las instituziuns en il chantun. Las instituziuns chantunalas da perscrutaziun e da furmaziun sa fan numnadamain gronds quitads pervia da las consequenzas che resultan dal project cun ils meds previs. Perquai ch'ils meds finanzials federals èn reducids a lunga vista – per pli ditg che 4 onns – ston ins en general far quint cun perditas da qualitad en ils secturs critics instrucziun, perscrutaziun ed innovaziun sco er communicaziun scientifica. Quai fa donn a l'entira Svizra sco lieu d'economia e d'innovaziun ed uschia er al Grischun.

Il chantun Grischun è conscient ch'igl exista in basegn d'agir pervia da la situaziun finanziala difficila da la Confederaziun. Quai na dastga dentant betg avair lieu sin donn e cust da la pli impurtanta materia prima da la Svizra, numnadamain da la savida. La plazza da furmaziun e da perscrutaziun e d'innovaziun da la Svizra sto restar attractiva malgrà questas cundiziuns difficilas.

Consultaziuns dal Departament federal d'economia, furmaziun e retschertga (DEFR)

La Regenza ha prendì posiziun tar differentas pretensiuns da la Procap Grischun, quai en connex cun la realisaziun da la Lescha davart l'egualitad da persunas cun impediments (Llmp). Cun la brev dals 31 da mars 2023 ha la Procap Grischun inoltrà a la Regenza ina resoluziun. En quella supplitgescha la Procap Grischun tranter auter la Regenza d'accelerar la realisaziun da la Llmp en ses sectur da cumpetenza e da mussar la priorisaziun da las renovaziuns. La resoluziun pretenda er ina collavuraziun cun las organisaziuns da persunas cun impediments cumpetentas ed ina svelta realisaziun da las mesiras respectivas.

En sia posiziun constatescha la Regenza, che l'acceleraziun da la realisaziun da las sanaziuns tenor la LImp, che la Procap Grischun pretenda, ha lieu gia oz. Malgrà la topografia pretensiusa ed il grond dumber da fermadas han gia legraivlamain blers edifizis e stabiliments dal traffic public en il Grischun ina concepziun tenor ils basegns da las persunas cun impediments. Da las circa 400 fermadas da bus che dovran ina sanaziun èn – tenor il stadi actual – gia circa la mesadad renovadas. Las ulteriuras fermadas vegnan sanadas suenter il 2023. Las fermadas da tren en il chantun èn pli u main tuttas sanadas confurm a la LImp. En sia sesida dals 15 d'avust 2023 ha la Regenza plinavant prolungà – per las vischnancas – per in onn il termin d'inoltrar dumondas per contribuziuns chantunalas pli autas per sanar fermadas da bus tenor ils basegns da las persunas cun impediments.

Per far avanzar las prescripziuns da la LImp, collavura il chantun dapi plirs onns stretgamain cun las organisaziuns da persunas cun impediments. La collavuraziun tranter il chantun, las vischnancas e las organisaziuns da persunas cun impediments sa basa en emprima lingia sin ina communicaziun ed in sustegn vicendaivel. Er en l'avegnir metta il chantun gronda paisa sin questa collavuraziun preziusa.

En il rom da la Nova politica regiunala da la Confederaziun (NPR) ha la Regenza concedì a l'Uniun lieu d'aventura Bernina Glaciers per il project «Ulteriur svilup dal lieu d'aventura Bernina Glaciers» ina contribuziun chantunala da tut en tut 415 000 francs. La contribuziun NPR vegn pajada mintgamai per la mesadad da la Confederaziun e dal chantun.

Il lieu d'aventura Bernina Glaciers s'extenda da Puntraschigna fin en la Val Puschlav e collia las duas destinaziuns turisticas Engiadina San Murezzan e Val Puschlav. En il center stattan ils glatschers dal Massiv dal Bernina – cun l'aventura dal glatscher Diavolezza ch'è ina da las quatter attracziuns principalas dal project Alpine Circle Grischun. En il rom da la cooperaziun che cumpiglia pliras regiuns e destinaziuns duai la stagiun da stad vegnir prolungada en la primavaira ed en l'atun sco er la purschida d'enviern vegnir activada, quai cun sviluppar vinavant la purschida turistica. Grazia a purschidas ed inscenaziuns attractivas duai esser pussaivel da retschaiver durant l'entir onn giasts en il lieu d'aventura Bernina Glaciers.

© Puntraschigna turissem; Vadret Pers cun Piz Palü

La Regenza ha concedì a la Associazione 100% (bio) Valposchiavo ina contribuziun chantunala da circa 55 000 francs per la segunda fasa dal project «Mercato Valposchiavo». Ella ha deliberà questa contribuziun en il rom da la Lescha davart la promoziun da la transfurmaziun digitala en il Grischun. Ils custs totals da questa segunda fasa dal «Mercato Valposchiavo» importan var 294 000 francs.

En il rom dal project per il svilup regiunal (PSR) 100% (bio) Valposchiavo duai la soluziun digitala locala da distribuziun e da logistica B2B «Mercato Valposchiavo» vegnir extendida sin autras regiuns. Cun la contribuziun chantunala vegn promovì l'ulteriur svilup da questa plattafurma digitala. «Mercato Valposchiavo» pussibilitescha a l'hotellaria e gastronomia, a las butias sco er ad ulteriurs manaschis da commerzi interessads da la regiun d'empustar ils products agriculs da la Val Puschlav sin in'unica plattafurma. Il process d'empustaziun e da facturaziun ha lieu sin via digitala e la distribuziun da la rauba (logistica) vegn coordinada e realisada d'interpresas da logistica localas. Ils differents process vegnan uschia optimads e standardisads e la distribuziun dals products regiunals vegn rinforzada en la val.

Ulteriuras infurmaziuns: https://grdigital.digital

© Associazione 100% (bio) Valposchiavo

Dapi l'onn 2016 fa l'Uffizi per la natira e l'ambient (UNA) – en collavuraziun cun tschertas vischnancas – in monitoring davart ils mustgins asiatics. La Scuola Universitaria Professionale della Svizzera Italiana (SUPSI) a Mendrisio sustegna cun ses center da cumpetenza per mustgins asiatics (partiziun Ecologia dals vecturs, Institut da microbiologia) il monitoring da mustgins en il Grischun, quai cun la preparaziun e l'evaluaziun da las provas. La Regenza ha incumbensà il UNA da cuntinuar questa collavuraziun cun la SUPSI fin l'onn 2027, cun l'opziun da prolungaziun per in ulteriur onn fin ils 31 da december 2028. La perioda da monitoring da 5 onns ch'ins ha en mira per ils onns 2023 fin 2027 è budgetada cun 573 000 francs. Quai correspunda als custs annuals da fin ussa da circa 114 600 francs.

En vista a la stabilisaziun da singulas spezias da mustgins asiatics giuditgescha la Regenza sco necessari da cuntinuar cun il monitoring, quai en il senn da la prevenziun e da la controlla dal success da las mesiras. Indicaziuns detagliadas davart la derasaziun actuala, davart las mesiras da cumbat necessarias e davart la campagna da sensibilisaziun previsa èn publitgadas sin la pagina d'internet dal UNA.