La reuniun da las Trais Lias è vegnida documentada en ina Brev da federaziun l'onn 1524. Quest document vegn ussa – en il rom dal giubileum Stadi liber da las Trais Lias – edì da l'Archiv dal stadi dal Grischun en tut las trais linguas chantunalas. L'ediziun dal text original vegn accumpagnada d'ina versiun en lingua moderna e d'ina preschentaziun istorica, er quella en tut las trais linguas chantunalas. La populaziun è envidada a la vernissascha dal cudesch ils 4 da zercladur 2024.
L'ovra sa deditgescha a la fundaziun da las Trais Lias, a lur fusiun en il Contract d'allianza dals 23 da settember 1524 ed a sias consequenzas. Suenter ina descripziun dals eveniments che han manà a la fundaziun dal Stadi liber, suonda l'ediziun da la Brev da federaziun da l'onn 1524. A la fin vegni dilucidà, co ch'il nov sistem statal funcziunava.
Avant 500 onns han la Lia Grischa, la Lia da la Chadé e la Lia da las Diesch Dretgiras mess cun in contract il fundament per in nov stadi – il Stadi liber da las Trais Lias. Quel era unic en l'Europa dal temp modern tempriv: La pussanza statala n'era betg en ils mauns d'in regent u d'ina ritga classa superiura, mabain da las 48 vischnancas giudizialas che furmavan il stadi liber.
Preschentaziun istorica en tut las trais linguas chantunalas
Il text da la Brev da federaziun vegn publitgà en la lingua originala tudestg da standard modern tempriv, sco er en talian e rumantsch – mintgamai en la translaziun la pli veglia che stat a disposiziun. Transposiziuns en la lingua d'ozendi accumpognan ils texts istorics. Ina reproducziun fotografica da la Brev da federaziun en la grondezza originala è agiuntada al cudesch. La Brev da federaziun è in document cun sigils agiunts.
Vernissascha dal cudesch mardi, ils 4 da zercladur 2024
La populaziun vegn envidada a la vernissascha dal cudesch «Brev da federaziun dals 23 da settember 1524». La vernissascha cumenza cun in pled da bainvegni dal president da la Regenza Jon Domenic Parolini e da l'archivar dal stadi Reto Weiss. Lura suondan referats curts da l'autura Immacolata Saulle Hippenmeyer e da l'autur Florian Hitz. Il lautist Robert Grossmann procura per l'accumpagnament musical.
Uras e lieu: Mardi, ils 4 da zercladur 2024 a las 19 uras en l'edifizi dal Cussegl grond (Masanserstrasse 3, Cuira)
La Brev da federaziun en l'exposiziun ambulanta
Cun l'exposiziun ambulanta «Stgazis grischuns sin viadi» è in minimuseum modern sin viadi tras il Grischun. El mussa bleras chaussas captivantas ed infurmativas davart l'istorgia e la cultura dal chantun Grischun e preschenta er l'«Ediziun Brev da federaziun 1524» cun numerusas explicaziuns ed ina reproducziun dal document dal 1524. Las datas dal gir chattais Vus sut 500.gr.ch/rum/exposiziun-ambulanta.
Questa e las numerusas autras activitads da giubileum en tut las regiuns linguisticas pon vegnir consultadas da tut temp sut 500.gr.ch.
Agiuntas:
Infurmaziuns:
- President da la Regenza dr. Jon Domenic Parolini, schef dal Departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient, e‑mail Jondomenic.Parolini@ekud.gr.ch
- Reto Weiss, archivari dal stadi, tel. +41 81 257 28 01 (cuntanschibel da las 14.00 fin las 16.00), e‑mail Reto.Weiss@sag.gr.ch
- Daniel Camenisch, manader dal project 500 onns Stadi liber da las Trais Lias, tel. +41 78 659 63 60 (cuntanschibel da las 11.00 fin las 12.00), e‑mail camenisch@vinavant.ch
Responsabladad: Departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient