Las direcziuns e las autoritads da las scolas constateschan ch'i n'è per part betg pli garantì ch'igl èn disponiblas avunda persunas d'instrucziun per la scola populara (enconuschientschas da la lingua, dumber da dunnas ed umens e.u.v.). Gia oz mancan persunas d'instrucziun rumantschas e talianas ed i vegn temì che questa situaziun sa mussia en curt er per las persunas d'instrucziun da lingua tudestga.
La scola auta da pedagogia (SAP) dal Grischun tema che l'adempliment da sia incarica da prestaziun saja periclità seriusamain. En il futur na po ella probablamain betg pli garantir la scolaziun dal dumber necessari da persunas d'instrucziun cun cumpetenzas linguisticas adattadas, e quai cunzunt pervia da la dumonda modesta per plazzas da scolaziun.
La mancanza da persunas d'instrucziun metta en dumonda la qualitad da la scola. Quai è gia realitad en las scolas rumantschas. Las enconuschientschas da rumantsch d'ina part da las persunas d'instrucziun na bastan gia oz betg pli per instruir.
Per exempel sa tschentan las suandantas dumondas: Co po l'attractivitad da la professiun da magister vegnir augmentada, per dunnas e per umens? Co pon las persunas d'instrucziun vegnir mantegnidas pli savens en la professiun da magister? Co pon vegnir dirigids dapli umans giuvens adattads, en spezial er umens da lingua rumantscha, en direcziun da la professiun da magister (gimnasi biling, SAP, universitads)? Co pon la dimensiun e la qualitad da l'instrucziun en rumantsch ed en talian vegnir rinforzadas a las scolas medias sco preparaziun per ina carriera da magistra u da magister?
Respostas a questas dumondas duain vegnir dadas ussa, per ch'eventualas adattaziuns necessarias possian vegnir integradas en la revisiun currenta da la lescha da scola.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders supplitgeschan perquai la regenza da respunder las suandantas dumondas:
1. Èn avant maun oz avunda persunas d'instrucziun cun las qualificaziuns necessarias per ils differents stgalims da la scola populara e co èn las perspectivas en 5 fin 10 onns?
2. Co èn en quest connex la situaziun speziala e las perspectivas per las persunas d'instrucziun rumantschas e talianas?
3. Tge planisescha e fa il chantun per cuntanscher il dumber necessari sco er la relaziun adequata tranter magistras e magisters cun las cumpetenzas linguisticas necessarias?
4. Co poi vegnir fatg frunt a la mancanza da persunas d'instrucziun che smanatscha gia oz en scolas rumantschas e talianas (stgalim bass e stgalim superiur)? Tge impurtanza han en quest connex l'artitgel da linguas en la constituziun e la lescha da linguas?
Cuira, ils 20 d'avrigl 2010
Bezzola (Samedan), Claus, Dermont, Augustin, Bezzola (Zernez), Blumenthal, Brandenburger, Bucher-Brini, Bühler-Flury (Schiers), Bundi, Cahannes Renggli, Campell, Candinas, Casparis-Nigg, Casty, Casutt, Farrér, Fasani, Florin-Caluori, Giovanoli, Hartmann (Champfèr), Jäger, Jenny, Keller, Kleis-Kümin, Koch, Krättli-Lori, Kunz, Loepfe, Menge, Mengotti, Meyer-Grass (Claustra Vitg), Michel, Nick, Niederer, Noi-Togni, Parolini, Pedrini, Peer, Perl, Pfäffli, Portner, Quinter, Ragettli, Rizzi, Stiffler, Tenchio, Thomann, Thurner-Steier, Toschini, Trepp, Tscholl, Tuor, Vetsch (Claustra Vitg), Vetsch (Pragg-Jenaz), Clalüna, Cortesi, Furrer-Cabalzar, Locher Benguerel, Märchy-Caduff (Domat), Schädler
Resposta da la regenza
En connex cun occupar en moda optimala las plazzas da las persunas d'instrucziun a las scolas popularas grischunas vesa la regenza sia incumbensa en il sustegn da las instituziuns communalas ch'èn responsablas per la scola tar la recrutaziun e tar l'assistenza da lur persunas d'instrucziun. A persunas giuvnas grischunas da tut las regiuns linguisticas metta il chantun – en il senn da questa finamira – a disposiziun plazzas adattadas da scolaziun e da furmaziun supplementara a la scola auta da pedagogia dal Grischun sco er a scolas autas extrachantunalas. Plinavant gidan mesiras accumpagnantas sco cussegliaziuns, permissiuns limitadas da dar scola e furmaziuns supplementaras che las instituziuns ch'èn responsablas per la scola pon er occupar persunas dal fatg qualifitgadas per lur pensums d'instrucziun en temps da mancanza da persunas d'instrucziun. La collavuraziun tranter las instituziuns communalas ch'èn responsablas per la scola ed il chantun è sa cumprovada er en temps, nua ch'igl ha dà massivas fluctuaziuns sin il martgà da lavur.
En vista a la situaziun actuala dal martgà da persunas d'instrucziun creschan las preoccupaziuns che surtut las scolas popularas en las regiuns rumantschas e talianas dal chantun pudessan star qua en pauc temp senza persunas d'instrucziun qualifitgadas. Per impedir quai vegn spetgada – tranter auter er cun questa dumonda – ina intervenziun pli intensiva e pli directa da la regenza. Quai fiss mo pussaivel cun chantunalisar la scola populara. Uschia vegnissan creadas las premissas ch'il chantun pudess er reagir ad ina mancanza da persunas d'instrucziun cun far adattaziuns structuralas (p.ex. fusiuns da scolas). Sa basond sin las basas legalas existentas vegn il chantun percunter a stuair sa limitar er vinavant ad ina cuntinuaziun consequenta da las mesiras vertentas ch'èn sa cumprovadas. Las respostas a las dumondas concretas sa basan sin il stadi actual da las enconuschientschas:
Tar 1 e 2: La suandanta tabella cuntegna las indicaziuns concernent las persunas d'instrucziun da la scola populara da l'onn da scola 2009/10.
|
Dumber da persunas
d'instrucziun cun in
diplom confurm al stgalim
|
Dumber da persunas d'instrucziun cun ina permissiun da dar scola
|
|
Entir chantun GR
|
|
|
|
|
- stgalim primar
|
1010 (95,2 %)
|
|
51 (da quai 39 cun main che 10 lecziuns/emna)
|
|
- stgalim superiur
|
555 (78,7 %)
|
|
150 (da quai 66 cun main che 10 lecziuns/emna)
|
|
- sectur pedagogic-curativ
|
157 (65,7 %)
|
|
82 (da quai 35 cun main che 10 lecziuns/emna)
|
|
Grischun rumantsch
|
|
|
|
|
- stgalim primar
|
245 (93,2 %)
|
|
18 (da quai 16 cun main che 10 lecziuns/emna)
|
|
- stgalim superiur
|
144 (73,8 %)
|
|
51 (da quai 22 cun main che 10 lecziuns/emna)
|
|
- sectur pedagogic-curativ
|
20 (36,4 %)
|
|
35 (da quai 19 cun main che 10 lecziuns/emna)
|
|
Grischun talian
|
|
|
|
|
- stgalim primar
|
75 (98,7 %)
|
|
1 (cun main che 10 lecziuns/emna)
|
|
- stgalim superiur
|
40 (64,5 %)
|
|
22 (da quai 13 cun main che 10 lecziuns/emna)
|
|
- sectur pedagogic-curativ
|
10 (62,5 %)
|
|
6 (tuttas cun main che 10 lecziuns/emna)
|
Sco quai che la tabella mussa, dispona il Grischun anc adina d'in grond dumber da persunas d'instrucziun cun in diplom confurm al stgalim. En la tabella pon ins dentant vesair tschertas mancanzas. En la cumparegliaziun interchantunala po la situaziun vegnir definida sco buna.
Per pudair calcular – sa basond sin fatgs – uschè exact sco pussaivel il basegn da persunas d'instrucziun per tut las regiuns linguisticas dal chantun per ils proxims tschintg fin diesch onns, ha l'uffizi per la scola populara ed il sport dà l'incumbensa da far in studi cun ina vasta basa. Ils resultats da quest studi vegnan ad esser avant maun l'october 2010.
Tar 3: Sa basond sin il studi menziunà prevesa la planisaziun dal chantun a lunga vista da cuntinuar las stentas vertentas per recrutar persunas d'instrucziun ch'èn scoladas bain e d'examinar ina chantunalisaziun da la scola populara. La regenza na vesa dentant nagina pussaivladad d'influenzar la quota da dunnas resp. dad umens tar las persunas d'instrucziun.
Tar 4: Circa en la dimensiun d'enfin ussa vegn il chantun a sustegnair vinavant las stentas da las instituziuns rumantschas e talianas ch'èn responsablas per la scola. Ils resultats dal studi menziunà vegnan examinads supplementarmain. Mesiras ch'èn vegnidas proponidas da las regiuns, sco p.ex. campagnas d'infurmaziun chantunalas, contribuziuns spezialas chantunalas a scolas rumantschas e.u.v., na resguarda la regenza sco betg adequatas a l'intent. Las mesiras vertentas sco er las mesiras planisadas dal chantun correspundan al senn da l'artitgel da linguas da la constituziun federala e da la lescha chantunala da linguas.
25 da zercladur 2010