Tenor la lescha federala davart ina taxa sin il traffic da camiuns pesants, dependenta da la prestaziun (TTPDP) survegnan ils chantuns in terz dal retgav net. Actualmain èn quai circa 450 milliuns francs per onn. En vista a la sentenzia dal tribunal federal ch'è vegnida enconuschenta ier e tenor la quala l'augment da la TTPDP tras il cussegl federal è legitima, dastgass quest import s'augmentar considerablamain. La "Tagesschau" ha discurrì da 70 milliuns francs.
La quota da la TTPDP dal Grischun sa preschenta sco suonda:
2005: 35.7 milliuns francs
2006: 38.0 milliuns francs
2007: 38.9 milliuns francs
2008: 40.6 milliuns francs
Per l'onn current 2010 e per la planisaziun da finanzas quinta il chantun cun totalmain 43.5 milliuns francs.
Areguard l'utilisaziun dals daners attribuids han ils chantuns ina gronda libertad d'agir. In'evaluaziun ch'è vegnida fatga dacurt mussa ch'ils chantuns utiliseschan questa libertad d'agir en moda differenta. Areguard l'utilisaziun effectiva dals meds finanzials sa laschan differenziar trais gruppas:
• En l'emprima gruppa cun nov chantuns – NE, ZG, VD, TI, BE, BL, JU, BS, AI – va il retgav en la cassa chantunala generala. Giustifitgada vegn questa regla cun il fatg ch'il traffic sin via na cuvra er betg ses custs, sche questas entradas vegnan resguardadas.
• En ina segunda gruppa cun medemamain nov chantuns – AG, SO, GR, ZH, NW, SZ, FR, SG, GL – vegnan ils meds finanzials attribuids als fonds da vias resp. ad auters fonds da traffic, ubain ch'i vala ina regulaziun sumeglianta.
• En ina terza gruppa cun totalmain otg chantuns – OW, SH, AR, TG, UR, LU, VS, GE – existan regulaziuns liantas concernent l'utilisaziun da la TTPDP tenor champs specifics (p.ex. sanaziuns cunter la canera e.u.v.).
Ultra da questas gruppas han quatter chantuns decidì d'attribuir a las vischnancas ina quota fixa dal retgav da la TTPDP: LU 10%, TG 15%, AR 20%, BE 30%.
È la regenza pronta da reponderar l'attribuziun dals daners da la TTPDP al quint chantunal da las vias en quest senn e da prender mesiras correspundentas, per ch'ina tscherta part da quests daners giaja er a las vischnancas, che han per part medemamain da patir sut la gronda grevezza finanziala che resulta tras la renovaziun e tras il mantegniment da las vias?
Cuira, ils 21 d'avrigl 2010
Tenchio, Plozza, Augustin, Bondolfi, Caduff, Cahannes Renggli, Candinas, Cavigelli, Dermont, Fasani, Florin-Caluori, Keller, Kollegger, Niederer, Pfister, Portner, Quinter, Righetti, Sax, Tuor
Resposta da la regenza
Ils meds finanzials da la taxa sin il traffic pesant dependenta da la prestaziun (TTPDP) ch'il chantun Grischun survegn dapi l'onn 2001 èn ina contribuziun essenziala per finanziar las grondas expensas dal chantun per las vias. Sin basa da las ultimas communicaziuns da la confederaziun dastgi vegnir fatg quint per l'onn current e per ils onns suandants cun ina quota annuala da bundant 45 milliuns francs. L'augment da la TTPDP, ch'è vegnì confermà l'avrigl 2010 dal tribunal federal sco giuridicamain valaivel, n'ha nagina influenza sin la quota dal Grischun. Il chantun na survegn pia nagins ulteriurs meds finanzials da la TTPDP. Sin basa da l'art. 14 al. 2 da la lescha davart il fond d'infrastructura èn ils meds finanzials mancants vegnids finanziads dapi l'onn 2008 or dal fond d'infrastructura, perquai che l'augment da la TTPDP n'era betg vegnì realisà sco planisà.
Las vischnancas grischunas n'èn betg participadas vi da las entradas da la TTPDP dal chantun. Mo quatter chantuns enconuschan ina participaziun communala vi dals daners da la TTPDP. La cumparegliaziun cun auters chantuns è en quest connex mo in agid limità per giuditgar questa dumonda e stuess en mintga cas vegnir fatga cun resguardar la repartiziun da las incumbensas e da las grevezzas en il sectur da traffic sco er l'entira gulivaziun da finanzas entaifer il chantun. Uschia sa chattan per exempel – en ils quatter chantuns cun ina participaziun communala vi da la TTPDP (Lucerna, Turgovia, Argovia e Berna) – las expensas nettas da las vischnancas en il sectur da traffic sur las expensas dal chantun respectiv. En il Grischun sa chattan las expensas nettas correspundentas da las vischnancas tut en tut per passa 10 pertschient sut las expensas dal chantun.
Ord ina perspectiva in pau surordinada vesan ins svelt ch'i na fiss betg giustifitgà e raschunaivel da dar vinavant en il chantun Grischun ina part dals daners da la TTPDP a las vischnancas.
En il chantun Grischun han tut las vischnancas, independentamain da lur dumber d'abitantas e d'abitants, il dretg sin ina via da colliaziun chantunala. Quest dretg han er tut las fracziuns da vischnancas cun passa 30 abitantas ed abitants. L'avertura actuala surpassa pia cleramain quai ch'è il cas en chantuns cumparegliabels. Relativamain grondas èn perquai er las grevezzas stradalas dal chantun. En sia resposta a l'incumbensa Caviezel (Pitasch) concernent la revisiun da l'art. 9 da la lescha davart las vias è la regenza ultra da quai sa declerada pronta d'examinar las premissas per renconuscher ina via chantunala, e quai en quel senn che l'avertura chantunala actuala d'ina vischnanca na vegn betg midada tras la circumstanza d'ina fusiun.
En il rom da la NGF grischuna eri previs d'introducir ina gulivaziun da las grevezzas – che fiss vegnida finanziada dal chantun – e che avess resguardà considerablamain las grevezzas stradalas da las vischnancas. Tras la gulivaziun previsa da las grevezzas geografic-topograficas (GGG) avessan las vischnancas cun grevezzas stradalas spezialmain grondas pudì vegnir sustegnidas cun cleras intenziuns, resguardond la supportabladad. Cun quest instrument po la finamira che vegn formulada en la dumonda qua avant maun vegnir cuntanschida en moda efficazia e confurm al sistem. Sche las vischnancas vegnissan percunter participadas en moda isolada vi dals daners da la TTPDP, resultass in ulteriur entretschament finanzial, ed ils meds finanzials vegnissan spustads en moda unilaterala dal chantun a las vischnancas. Las premissas per stgaffir ina gulivaziun effizienta ed efficazia da las grevezzas en il rom dal segund project da la NGF vegnissan engrevgiadas en plirs reguards.
Tras la refusa da la NGF grischuna n'ha alura er betg pudì vegnir realisà il punct che preveseva da desister da la participaziun finanziala da las vischnancas vi da las sanaziuns da las cuvridas entaifer il vitg. Er questa mesira duai puspè vegnir preschentada en il rom dal segund project da la NGF.
La finala duai vegnir menziunà che las vischnancas èn vegnidas liberadas il cumenzament dals onns 1990 – en il rom d'in detretschament da currents da finanzas tranter il chantun e las vischnancas – da l'obligaziun da cofinanziar il mantegniment chantunal da vias. Avant stuevan las vischnancas surpigliar 25 pertschient da quests custs. Ils custs da mantegniment decisivs èn sa dublegiads en cumparegliaziun cun l'onn 1990 ed importan ussa passa 100 milliuns francs per onn. Quest detretschament ha cuntanschì sia finamira e distgargia considerablamain las vischnancas.
Sin basa da questa situaziun da partenza è la regenza da l'avis ch'i na saja betg giustifitgà da far ina nova repartiziun dals daners da la TTPDP e da retrair quests daners dal quint da las vias.
5 da fanadur 2010