L'educaziun è fitg impurtanta per il svilup dals uffants e dals giuvenils. Ils geniturs ed autras persunas d'educaziun han ina influenza decisiva sin il svilup dals uffants e dals giuvenils. Las famiglias èn la rait sociala la pli impurtanta da nossa societad. Ellas accumpognan las adolescentas ed ils adolescents sin lur via a l'independenza ed intermedieschan valurs d'ina generaziun a l'autra. Temas da la famiglia e da l'educaziun han gia adina sveglià l'interess public. La furmaziun da geniturs è ina incumbensa sociala.
La furmaziun da geniturs, in sectur tradiziunal da la furmaziun da persunas creschidas, sa chatta en il champ da tensiun tranter la responsabladad sociala ed individuala. Quai demussa ina purschida multifara da curs e da seminaris ch'è sa furmada en 21 chantuns e ch'è vegnida sviluppada d'organisaziuns per la furmaziun da geniturs stgaffidas per la pli gronda part sin iniziativa privata. En blers chantuns vegn la furmaziun da geniturs sustegnida finanzialmain tras il chantun. En il chantun Turitg è la furmaziun da geniturs francada dapi l'onn 1981 en la lescha per la protecziun da la giuventetgna. En il Grischun porscha l'uniun per la furmaziun da geniturs dal Grischun dapi blers onns curs e seminaris. L'uniun è in'organisaziun da nonprofit e vegn manada en uffizi d'onur. Adina pli savens na pon dentant ils geniturs betg prestar tut ils custs per ils curs.
La furmaziun da geniturs sa drizza a tut las furmas da famiglias en las differentas fasas da vita e resguarda funds persunals, culturals, socials, linguistics e politics. Sut la direcziun professiunala iniziescha ella – en emprima lingia en gruppas – process, nua che las persunas d'educaziun sa fatschentan cun las dumondas e cun las incumbensas las pli differentas. Ils champs d'incumbensa da la furmaziun da geniturs sa cruschan tranter auter cun ils secturs da la sandad, dals fatgs socials, da la furmaziun, da la cultura e da la politica. Ultra da quai sa distanziescha la furmaziun da geniturs tant dal divertiment e da la recreaziun sco er dal tractament terapeutic da disturbis e da malsognas.
Tenor l'avis da las sutsegnadras e dals sutsegnaders duai la furmaziun da geniturs en il Grischun vegnir extendida sin basa privata e sustegnida en moda adequata tras il chantun.
La regenza vegn perquai supplitgada da respunder las suandantas dumondas:
1. È la regenza er da l'avis che la furmaziun da geniturs saja impurtanta?
2. È la regenza er da l'avis che la furmaziun da geniturs saja ina incumbensa politica-sociala?
3. È la regenza er da l'avis che la furmaziun da geniturs duaja vegnir sustegnida en moda adequata tras il chantun?
4. È la regenza pronta da stgaffir la basa legala per quest intent? Sche gea, nua e cura prevesa la regenza la basa legala?
5. Sche betg, pertge betg?
Cuira, ils 15 da zercladur 2010
Jeker, Tenchio, Furrer-Cabalzar, Arquint, Berni, Bleiker, Blumenthal, Brüesch, Buchli, Bundi, Butzerin, Cahannes Renggli, Campell, Casparis-Nigg, Castelberg-Fleischhauer, Casutt, Caviezel-Sutter (Tusaun), Claus, Darms-Landolt, Felix, Feltscher, Florin-Caluori, Frigg-Walt, Geisseler, Giovanoli, Jenny, Kessler, Koch, Kollegger, Krättli-Lori, Mani-Heldstab, Menge, Mengotti, Meyer Persili (Cuira), Meyer-Grass (Claustra Vitg), Nick, Parolini, Parpan, Peer, Perl, Plozza, Portner, Quinter, Ragettli, Ratti, Righetti, Stiffler, Thomann, Thöny, Toschini, Trepp, Troncana-Sauer, Tscholl, Vetsch (Pragg-Jenaz), Wettstein, Jecklin-Jegen, Locher Benguerel, Michel (Cuira)
Resposta da la regenza
Las dumondas ch'èn vegnidas fatgas en l'intervenziun parlamentara pon vegnir respundidas sco suonda:
Tar 1:
La regenza è er da l'avis che la furmaziun da geniturs saja impurtanta en nossa societad. La furmaziun da geniturs è ina part d'in martgà che n'è strusch survesaivel, nua che differentas organisaziuns e numerusas persunas singulas porschan in grond dumber da products multifars. Ils singuls temas da la furmaziun da geniturs derivan da secturs che sa cruschan per part, sco per exempel la medischina, la sanadad, la psicologia, la pedagogia, il sport, la communicaziun, la prevenziun da dependenza, las medias, la cultura e la politica. Perquai èsi logic e correct che las singulas purschidas vegnan messas a disposiziun e finanziadas da differentas purschidras e da differents purschiders. Il chantun e/u las vischnancas sviluppan u sustegnan mo paucas purschidas da la furmaziun da geniturs en moda directa, e quai bain oravant tut, sche quellas han in cler connex cun la scolina e cun la scola populara (p.ex. en il rom da sairadas da geniturs).
Tar 2:
Dal puntg da vista da la regenza cuntegna la furmaziun da geniturs dumondas ed interess da la politica sociala. Ils temas da quellas dumondas èn dentant formulads en moda uschè pauc concreta ch'i na resulta nagina incumbensa cleramain definibla da la politica sociala. En general ha la furmaziun da geniturs la finamira da gidar indirectamain ad educar las adolescentas ed ils adolescents cun agid da novas enconuschientschas e da novas experientschas sin differents plauns. En quest senn tematisescha la furmaziun da geniturs ultra da dumondas d'educaziun en il senn pli stretg adina puspè er interess generals or dal conturn pli vast. Tar quel tutgan per exempel dumondas davart la lètg, davart il partenadi, davart la famiglia e davart la professiun. Tut questas finamiras collian la furmaziun da geniturs cun numerusas autras instituziuns ed organisaziuns, sco per exempel cun la Pro juventute, cun la Pro familia sco er cun pliras federaziuns da giuventetgna e da sport, dentant er cun instituziuns ecclesiasticas. Sch'ins vuless posiziunar la furmaziun da geniturs en la politica sociala, stuess ins er registrar la posiziun da tut las gruppaziuns en lur conturn. Quai dess blera lavur e bloccass eventualmain schizunt las iniziativas privatas che funcziunan bain en quest sectur.
Tar 3:
Tut en tut funcziuna il martgà liber en il sectur da la furmaziun da geniturs. Quel è sa cumprovà en il decurs dals ultims onns. Perquai è la regenza da l'avis ch'il chantun na duai betg extender ses sustegn per la furmaziun da geniturs. Tenor ella è l'incumbensa dal chantun er en l'avegnir quella, da mantegnair il clima actual che promova la diversitad per las numerusas purschidras e per ils numerus purschiders da la furmaziun da geniturs e da betg engrevgiar quel cun reglamentaziuns nunnecessarias. In engaschament direct dal chantun en furma da l'organisaziun e da la finanziaziun da la furmaziun da geniturs duai esser in'excepziun er en l'avegnir.
La regenza è da l'avis da desister da stgaffir in post spezialisà chantunal per la fur-maziun da geniturs tenor l'exempel dal chantun Turitg che surpigliass en emprima lingia incumbensas da coordinaziun. In tal post stuess metter a disposiziun ses servetschs a tut ils geniturs da tut las regiuns dal chantun. Quai fiss collià cun lavur e cun expensas sproporziunadas per il Grischun sco chantun triling.
Tar 4 e 5:
La regenza è da l'avis ch'i na saja betg necessari da stgaffir ina basa legala speziala per la furmaziun da geniturs. La furmaziun da geniturs dad oz è vasta e porscha ina paletta ritga da products. Intervenziuns supplementaras dal chantun en il sectur da la furmaziun da geniturs u schizunt ina furmaziun da geniturs chantunala fissan colliadas cun gronds custs d'administraziun e restrenschessan tut las parts participantas senza che quai è necessari.
27 d'avust 2010