Las relaziuns cun l'Italia, en spezial cun la provinza da Sondrio e cun la regiun Lumbardia, survegnan adina dapli impurtanza per il chantun Grischun. Activitads economicas e cooperaziuns transcunfinalas, relaziuns da dependenza en il sectur artisanal e turistic, collavuraziun en connex cun la definiziun e cun la realisaziun da projects communabels e, betg sco ultim, l'exposiziun mundiala che ha lieu l'onn 2015 a Milaun èn premissas e pussaivladads d'impurtanza incontestabla per il svilup da noss chantun.
L'ultim temp ha il chantun Tessin accentuà sia posiziun envers l'Italia. El fa giustifitgadamain frunt a differents problems en connex cun l'atgna situaziun al cunfin. Intgins moviments politics pretendan adina pli energicamain mesiras drasticas che tutgassan cunzunt la populaziun als cunfins, la quala sa senta gia oz pauc represchentada da l'atgna regenza.
En l'Italia na vegn questa posiziun betg chapida sco tenuta dal chantun Tessin, mabain ella vegn projectada sin l'entira Svizra. Sco che las medias han per exempel rapportà ultimamain, discuta il cussegl regiunal da la Lumbardia davart ina resoluziun cun eventualas mesiras che duain vegnir prendidas cunter la Svizra areguard la participaziun a l'Expo 2015, sche las smanatschas ch'il Tessin ha pronunzià vegnissan propi realisadas.
Sche las relaziuns internaziunalas e transcunfinalas tranter la Svizra e l'Italia sa pegiureschan, vegnissan disturbadas las bunas relaziuns da vischinanza che noss chantun ha elavurà e ch'el è actualmain londervi d'elavurar cun la provinza da Sondrio, cun la regiun Lumbardia, dentant er cun la provinza autonoma da Bulsaun. Perquai ma permet jau da far las suandantas dumondas a la regenza:
1. Vesa e sustegna la regenza la schanza e la necessitad da tgirar relaziuns constructivas e solidas cun l'Italia, en spezial cun las regiuns e cun las provinzas vischinas, per promover il svilup communabel da las regiuns da cunfin?
2. Enconuscha la regenza la situaziun e las discussiuns actualas en il chantun Tessin ed è ella dal medem avis sco las sutsegnadras ed ils sutsegnaders ch'i pudess er avair consequenzas per il chantun Grischun, sche las relaziuns dal chantun Tessin cun l'Italia sa pegiureschan.
3. È la regenza pronta – en cas che questa situaziun dura vinavant – da sa distanziar uffizialmain da las acziuns dal chantun Tessin respectivamain da las vuschs las pli criticas d'exponentas e d'exponents da la politica dal Tessin?
Cuira, ils 15 da zercladur 2011
Michael (Castasegna), Pult, Augustin, Berther (Camischolas), Bezzola (Samedan), Bezzola (Zernez), Brandenburger, Burkhardt, Caluori, Casanova-Maron, Clalüna, Clavadetscher, Dermont, Engler, Fallet, Fontana, Gasser, Giacomelli, Hartmann (Champfèr), Heiz, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jaag, Jenny, Kleis-Kümin, Krättli-Lori, Kunz (Cuira), Meyer-Grass, Michael (Donat), Müller, Nick, Niederer, Peyer, Pfäffli, Pfenninger, Steck-Rauch, Stiffler (Cuira), Trepp, Troncana-Sauer, Valär, Wieland, Zanetti, Lauber, Pfister
Resposta da la regenza
Il chantun Grischun cunfinescha cun 4 stadis commembers da 2 pajais da la UE: Lumbardia, Bulsaun-Tirol dal sid, Vorarlberg e Tirol. 2/3 dal cunfin dal chantun èn a medem temp cunfin dal pajais. Questa situaziun geografica ha per consequenza ch'il Grischun po sa confruntar cun las sfidas dal futur mo sch'el pensa, planisescha ed agescha en moda transcunfinala. Il Grischun schlia problems transcunfinals en structuras transcunfinalas ed ha perquai ina collavuraziun intensiva cun las regiuns vischinas da l'exteriur. La gronda impurtanza ch'il Grischun dat a la collavuraziun transcunfinala, è expressa en l'art. 2 da la constituziun chantunala, en il qual la collavuraziun cun l'exteriur vischin vegn designada sco princip da l'agir dal stadi.
La regenza respunda las dumondas sco suonda:
1. L'Italia, sias regiuns e sias provinzas èn partenaris impurtants da la Svizra e dal Grischun. Las bunas relaziuns da lunga tradiziun èn caracterisadas da stretgas relaziuns economicas, politicas, umanas e culturalas sco er d'ina lingua communabla. Zunt stretgas èn las relaziuns per lung dals cunfins communabels. L'integraziun ed il svilup da las regiuns da cunfin è in grond giavisch da la regenza grischuna, perquai promova e coordinescha ella activamain las stentas correspundentas. En il focus da la collavuraziun transcunfinala cun ils territoris talians stat per il Grischun en spezial la cuminanza da lavur da las regiuns alpinas (ARGE ALP), programs sco Interreg Svizra-Italia ed Eures Trans Tirolia sco er ils contacts bilaterals sin plaun da la regenza e sin plaun tecnic cun las provinzas autonomas Bulsan-Tirol dal Sid e Trentino, cun la provinza Sondrio e cun la regiun Lumbardia. Exempels sco la prolungaziun da la lingia d'auto da posta ch'è vegnida realisada da Zernez-Müstair al Tirol dal sid, la collavuraziun pertutgant il salvament cun helicopter ch'è vegnida facilitada en il territori dal Grischun / Tirol dal sid, formalitads pli simplas en connex cun traversar il cunfin cun muvel da maz en il Vnuost resp. projects novs che vegnan reflectads sco la colliaziun da viafier Engiadina – Vnuost, la colliaziun da viafier Bellinzona – Mesolcina – Valchiavenna, formalitads da duana pli simplas per traversar il cunfin cun muvel da maz en la regiun da Puschlav, 29 projects d'Interreg acceptads e 30 projects d'Interreg inoltrads sco er actualmain var 20 projects currents da l'ARGE ALP dattan testimonianza da la necessitad e dal basegn da cooperar en moda transcunfinala cun ils partenaris talians.
2. Las difficultads tranter la Svizra e l'Italia pertutgant la politica da taglias e da finanzas han bain mo consequenzas sin in sectur parzial da las relaziuns bilateralas, ellas pon dentant avair il potenzial d'influenzar l'ulteriura collavuraziun. Schebain che las relaziuns cun l'Italia èn da gronda impurtanza en spezial per il Tessin sco lieu economic e sco plazza da finanzas, na sa tracti tar las difficultads actualas betg d'in problem ch'è unic dal Tessin. Interpresas da l'entira Svizra èn per exempel pertutgadas da las dumondas da l'access al martgà, perquai che l'Italia è il martgà d'export il terz impurtant da la Svizra. Per ch'ins possia chattar soluziuns communablas, duai tenor l'avis da la regenza grischuna star en il center da las stentas da la confederaziun e dal chantun da reprender il dialog tranter la Svizra e l'Italia. Per quest intent ston vegnir explotadas tut las pussaivladads ch'èn en il rom da la lescha. La regenza grischuna ha in contact intensiv cun la regenza dal chantun Tessin. En las discussiuns vertentas en il chantun Tessin che tractan l'imposiziun da taglia da cunfinarias e cunfinaris n'è ella dentant betg involvida directamain. Ils svilups actuals, tenor ils quals la Svizra e l'Italia signaliseschan la voluntad politica per discutar en moda constructiva davart ina soluziun da la problematica fiscala e che prevesan, per il settember 2011, discurs sin il stgalim dals ministeris da finanzas, dat speranza da cuntinuar cun las stretgas relaziuns bilateralas.
3. I vala ina pratica fixa da blers onns che la regenza dal chantun Grischun na s'exprima betg davart fatschentas d'auters chantuns e na commentescha quellas betg publicamain. Per quant che interess dal chantun Grischun èn tangads, defenda la regenza grischuna quels en il rom da sias pussaivladads legalas.
02 da settember 2011