En il rapport davart il program da la regenza ed il plan da finanzas per ils onns 2013 fin 2016 – en il champ d'acziun 2 sut il punct 9 sin la pagina 1292 – èn definidas las intenziuns strategicas per l'agricultura: En il sectur da l'elavuraziun e da la commerzialisaziun da products agriculs ston vegnir definidas e realisadas ils proxims onns strategias cleras. Latiers tutgan er ils numerus projects previs per il svilup regiunal che ston vegnir finanziads da la confederaziun e dals chantuns.
Dapi il 1. da schaner 2007 exista sin plaun federal la legislaziun per promover tals projects. Sche l'agricultura è spezialmain participada, sustegnan ils projects per il svilup regiunal products indigens e products regiunals. Quests projects cumpiglian mesiras per crear valurs en l'agricultura. Els rinforzan la collavuraziun tranter l'agricultura ed ils secturs ch'èn colliads cun quella en tut las branschas. Als secturs ch'èn colliads cun l'agricultura appartegnan oravant tut il mastergn, il turissem, l'economia da laina e la selvicultura.
I resultan las suandantas dumondas a la regenza:
1. Quants projects han pudì vegnir realisads cun success e cun tge meds finanzials? Co sa sviluppa il dumber da projects?
2. Èn avant maun avunda resursas finanzialas e persunalas entaifer il departament ed è vegnì resguardà en quest connex en moda suffizienta il dumber creschent da projects?
3. Tge mesiras prevesa la regenza per realisar cun success ils projects futurs per il svilup regiunal, suandond il program da la regenza?
4. Prevesa la regenza da resguardar en moda cunvegnenta ils projects per il svilup regiunal tar il repassament da la lescha per il svilup economic?
Cuira, ils 21 da mars 2012
Albertin, Berther (Mustér), Augustin, Baselgia-Brunner, Berther (Camischolas), Blumenthal, Bondolfi, Buchli-Mannhart, Caduff, Caluori, Campell, Casanova-Maron, Clalüna, Darms-Landolt, Della Vedova, Dermont, Dosch, Fasani, Foffa, Fontana, Gartmann-Albin, Gasser, Grass, Hardegger, Kappeler, Koch (Tumein), Koch (Igis), Kollegger (Malix), Komminoth-Elmer, Lorez-Meuli, Meyer-Grass, Michael (Donat), Michel, Niederer, Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Papa, Parolini, Pedrini, Peyer, Pult, Righetti, Sax, Stiffler (Tavau Plaz) Tenchio, Thöny, Tomaschett-Berther (Trun), Trepp, Zanetti, Degonda, Deplazes, Müller (Susch), Patt, Rischatsch-Casaulta
Resposta da la regenza
Cun il plan d'acziun (PA) 2007 ha la confederaziun stgaffì en la lescha federala davart l'agricultura la basa per ils projects per il svilup regiunal (PSR). Dapi quella giada ha quest instrument nov chattà grond interess en tut la Svizra. Bleras ideas da project èn vegnidas inoltradas tar la confederaziun. Tar la confederaziun e tar il chantun vegn la finanziaziun da quests projects fatga en il medem rom ed or dal medem preventiv sco las mesiras per meglierar las structuras (meglieraziuns generalas e singulas, construcziuns autas, indrizs da producziun e d'elavuraziun e.u.v.). Ultra dals PSR ha la confederaziun stgaffì ils ultims onns anc ulteriurs instruments sco p.ex. il sustegn da la reparaziun periodica d'edifizis (RPE). Ils meds per las meglieraziuns da structura n'èn però betg vegnids augmentads e fixads – en il rom dal PA 2014-2017 current – sin il stadi actual. Perquai na sustegna il chantun actualmain naginas RPE.
1. En il chantun è enfin ussa vegnì realisà in PSR en las vischnancas da Mustér e da Sumvitg. Ultra da la nova construcziun d'ina chascharia e dal local multifuncziunal en la stalla da la Claustra è vegnida creada in'explotaziun da la fritga e l'eveniment d'alp Crap Ner. Ils custs d'investiziun totals han importà var 9,35 milliuns francs tar contribuziuns da la confederaziun da 2,19 milliuns francs e dal chantun dad 1,76 milliuns francs. Actualmain examinescha l'uffizi d'agricultura e da geoinfurmaziun circa ina dunsaina ulteriurs projects u tals èn en preparaziun en las regiuns. Sin basa d'ina calculaziun approximativa generala dals custs d'investiziun stuessi vegnir fatg quint – premess che tut ils projects vegnissan realisads – cun contribuziuns en la dimensiun da passa 40 milliuns francs. Da quels pajass la confederaziun 22 milliuns francs ed il chantun 18 milliuns francs. Ils preventivs actuals na tanschan mai per quai.
2. Il preventiv per meglieraziuns da structura che vegn deliberà mintga onn dal cussegl grond sa chattava ils ultims onns constantamain tar 10,5 milliuns francs. Il plan da finanzas 2013-2016 prevesa l'augment sin 11,5 milliuns francs. Perquai ch'ils projects pretendan ina finanziaziun communabla da la confederaziun e dals chantuns n'è in ulteriur augment dals meds finanzials chantunals betg raschunaivel; actualmain na pon betg vegnir deliberads dapli meds finanzials federals.
Natiralmain pudess il chantun conceder contribuziuns pli autas che pretendidas da la confederaziun. En quest cas stuessan però auters projects vegnir suspendids. E tuttina na pudessan lunschor betg tut ils PSR vegnir sustegnids cumplainamain. L'assistenza dals PSR ch'èn savens cumplexs tras las autoritads chantunalas da surveglianza pretenda blera lavur. Tar l'effectiv da persunal actual chaschuna quai stretgas tar l'assistenza dals projects. L'assistenza intensiva – oravant tut en la fasa da partenza – che vegn giavischada dals purtaders dals projects po mo vegnir prestada cun resursas da persunal supplementaras.
3. Tenor il program da la regenza 2013-2016 èn ils PSR ina da las mesiras pussaivlas per stgaffir cundiziuns economicas optimalas per l'agricultura. Latiers tutgan però er las meglieraziuns generalas (las qualas han ina gronda impurtanza per il svilup economic en il territori rural) la construcziun auta agricula, ils manaschis d'elavuraziun, projects da sauaziun sco er la sanaziun da las raits da vias champestras e da las alps. Pervia da la pitschna libertad d'agir causa las cundiziuns generalas finanzialas ston vegnir tschentadas prioritads. Decisivas per la realisaziun èn las resursas finanzialas da la confederaziun e dal chantun – in augment dals meds finanzials tar la confederaziun è però – ord vista actuala – pauc realistic.
4. Las PSR èn mesiras agriculas. La relevanza agricula vegn definida tras ils trais criteris "origin dals products e purschidas da la regiun", "prestaziun da lavur" u "dretg da votar" en las organisaziuns purtadras. Almain in da quests criteris sto avair in caracter fermamain agricul. Mo uschia èsi pussaivel da survegnir da la confederaziun in sustegn finanzial. Las contribuziuns federalas derivan dal preventiv da l'agricultura. Gia sin basa da la lescha per promover il svilup eco¬nomic en il chantun Grischun (LSE) pon vegnir concedidas contribuziuns a projects ch'èn impurtants per l'economia regiunala. Quai duai restar uschia. En il center stattan en quest connex projects innovativs sco pitgas supplementaras per l'agricultura che gidan essenzialmain ad augmentar l'attractivitad e la valurisaziun en las regiuns (pia la fin finala er a l'urbanisaziun decentralisada), ma che na pon betg vegnir sustegnids sur in PSR. Tar la confederaziun pon vegnir deliberads en cas da tals projects er meds finanzials da la nova politica regiunala (NPR) cun la cuntraprestaziun correspundenta; contribuziuns cumplementaras a projects sur PSR ed NPR na prevesa la confederaziun dentant betg. Da vart dal chantun fissi imaginabel da promover cumplementarmain ils PSR sur la LSE, sch'i sa tracta da projects en ina regiun cun pauc potenzial.
08 da zercladur 2012