Ils 11 da mars 2012 èsi vegnì votà davart l'iniziativa dal pievel "Per metter ina fin a la construcziun excessiva d'abitaziuns secundaras!"
Per meglierar la segirezza giuridica ha il cussegl federal decidì da reglar en in'ordinaziun las dumondas las pli urgentas. Il nov relasch vegn a vegnir applitgà fin cur ch'i vegn ad entrar en vigur la lescha federala.
L'ordinaziun davart las abitaziuns secundaras è entrada en vigur il 1. da schaner 2013. L'ordinaziun regla er la midada d'utilisaziun d'edifizis sco rusticos ed aclas che vegnivan duvrads en il passà per intents agriculs.
En vischnancas cun ina quota d'abitaziuns secundaras da passa 20 pertschient pon tals edifizis vegnir destinads ad in auter intent, sch'els existivan gia avant ils 11 da mars 2012.
L'artitgel 5 da l'ordinaziun davart las abitaziuns secundaras tuna: Sch'en ina vischnanca è gia vegnida cuntanschida la quota d'abitaziuns secundaras da 20 pertschient, na cuntrafa nagut a la concessiun da permissiuns tenor l'artitgel 39 alineas 2 e 3 da l'ordinaziun dals 28 da zercladur 2000 davart la planisaziun dal territori.
1) Èsi vaira che rusticos ed aclas – abitaziuns secundaras tipicas en noss chantun – n'èn betg suttamess a l'ordinaziun davart las abitaziuns secundaras e ch'i po pia vegnir cuntinuà da renovar e d'amplifitgar quests edifizis che han ina impurtanza economica e sociala considerabla sco er ina gronda tradiziun en nossas regiuns?
2) Èsi pussaivel che la lescha federala, la quala exequescha las novas disposiziuns constituziunalas, "annullescha" praticamain ex post de facto las permissiuns da construcziun respectivas e procura en il mender cas che las persunas autorisadas stoppian refar il stadi dals edifizis d'avant la concessiun da la permissiun per mancanza d'ina disposiziun da toleranza?
3) Tge quinta la regenza da far per garantir ch'ils edifizis ch'èn vegnids duvrads en il passà per intents agriculs possian vegnir transfurmads e renovads en rusticos ed en aclas er suenter l'entrada en vigur da la lescha executiva federala?
Cuira, ils 24 d'avrigl 2013
Pedrini (Roveredo), Rosa, Tenchio, Bondolfi, Della Vedova, Michael (Castasegna), Noi-Togni, Righetti, Lauber, Monigatti, Pedrini (Soazza), Vassella
Resposta da la regenza
Dumonda 1
Da princip èn tut ils edifizis d'abitar che na vegnan betg duvrads sco abitaziun principala, mabain che vegnan duvrads sco abitaziun secundara per vacanzas u per fins d'emna e.u.v. cumpigliads en l'ordinaziun dals 22 d'avust 2012 dal cussegl federal davart las abitaziuns secundaras. Quai vala independentamain da la situaziun e da l'appartegnientscha a la zona da las chasas respectivas, pia per abitaziuns dal stgalim "culm" sco rusticos, aclas, chamonas da chatscha e chaussas sumegliantas.
Sche tals rusticos resp. talas abitaziuns sin culms existivan gia ils 11 da mars 2012, è natiralmain garantida lur ulteriura existenza en il rom da la surfatscha d'auzada brutta (SAB) pervia da la garanzia dal possess actual. In engrondiment da la SAB furma dentant in tschert conflict cun l'artitgel davart las abitaziuns secundaras, er sch'in tal engrondiment fiss admissibel tenor las prescripziuns vertentas davart il construir ordaifer las zonas da construcziun (EOZ). Quai è fixà en l'agid pratic dal DES ed è vegnì communitgà da la regenza gia en la resposta ad ina dumonda da deputà Christian Kasper durant la sessiun da favrer 2013. En il process per relaschar la lescha davart las abitaziuns secundaras s'engascha il chantun per che engrondiments, uschenavant ch'els èn admissibels tenor las prescripziuns EOZ, pia engrondiments "moderads" tenor l'art. 24c LTP, na fetschian betg naufragi pervia da l'artitgel davart las abitaziuns secundaras. Per na betg ristgar sentenzias giudizialas divergentas che pudessan restrenscher la libertad d'agir dal legislatur en quest punct, duain ils projects d'engrondiment vegnir suspendids ad interim.
In'autra tematica è la dumonda che vegn fatga en l'intervenziun, sche sin stgalim "culm" èn admissiblas novas utilisaziuns per intents d'abitar cun renovar anteriurs edifizis agriculs d'economia (stallas e chaussas sumegliantas). - L'ordinaziun vertenta davart las abitaziuns secundaras permetta en l'art. 5 talas renovaziuns da stallas e da chaussas sumegliantas per intents d'abitar sco abitaziuns secundaras mo per ina categoria d'objects fitg specifica, numnadamain mo per "edifizis ch'èn protegids sco edifizis marcants per la cuntrada" tenor l'art. 39 al. 2 e 3 da l'ordinaziun federala davart la planisaziun dal territori (OPT). Per ch'in edifizi valia sco "edifizi ch'è protegì sco edifizi marcant per la cuntrada" tenor l'art. 39 al. 2 e 3 da la OPT, ston tranter auter la cuntrada e l'edifizi vegnir mess sut protecziun en il rom da la planisaziun d'utilisaziun. Talas planisaziuns d'utilisaziun cun vigur legala existan en la regiun Valragn, ma n'existan dentant betg en la Mesolcina, uschia che là na vegn betg applitgà l'art. 5 da l'ordinaziun davart las abitaziuns secundaras, cuntrari a la supposiziun dal petent. Senza ch'i sajan dadas las premissas per ina tala planisaziun d'utilisaziun en la Mesolcina u en in auter lieu stuess la situaziun vegnir examinada en il rom da la planisaziun directiva regiunala sin fundament dals criteris respectivs dal plan directiv chantunal.
Dumonda 2
Sche la lescha davart las abitaziuns secundaras sco tala ch'è actualmain en elavuraziun vegn a surpigliar la pussaivladad previsa en l'ordinaziun actuala davart las abitaziuns secundaras da pudair renovar stallas marcantas per la cuntrada en chasinas che cuntegnan abitaziuns secundaras, na sa lascha betg anc dir cun tschertezza al stadi actual dal process legislativ. Er sche quai na stuess betg esser il cas, na pon ins strusch far quint che la lescha "annulleschia" puspè permissiuns ch'èn gia vegnidas dadas sin fundament da l'ordinaziun davart las abitaziuns secundaras, sco ch'il petent tema. In tal privel dad "annullaziuns" smanatscha – sche mai – plitost da vart dal tribunal federal, sch'el duess designar sco cuntrari a la constituziun in tal cas concret da l'applicaziun da l'art. 5 da l'ordinaziun davart las abitaziuns secundaras.
Dumonda 3
En il process legislativ current s'engascha la regenza per l'ina per ch'ina disposiziun correspundenta a l'art. 5 da l'ordinaziun davart las abitaziuns secundaras vegnia recepida er en la lescha. Per l'autra s'engascha la regenza er per che – ultra dals objects tenor l'art. 39 al. 2 e 3 da la OPT (uschenumnads edifizis marcants per la cuntrada) – er objects en zonas da mantegniment (art. 22 OPT) sco er objects protegids tenor l'art. 24d al. 2 LPT (edifizis protegids) possian er vegnir renovads per intents d'abitaziuns secundaras, e quai per garantir in'egualitad da las regiuns en Svizra cun sias differentas modas da protecziun. Las sentenzias dal tribunal federal ch'èn vegnidas tratgas ils 22 da matg 2013 na cuntrafan betg a talas differenziaziuns, e quai en l'interess da soluziuns ch'èn cumpatiblas cun il turissem e cun il territori da muntogna, perquai che en questas sentenzias sa tractavi exclusivamain dal mument da l'applicaziun da l'artitgel davart las abitaziuns secundaras e betg per exempel da dumondas davart la concepziun da la lescha futura davart las abitaziuns secundaras. Pertutgant questas dumondas ha il tribunal federal percunter renvià – tenor ina communicaziun a las medias – a las libertads d'agir dal parlament.
10 da zercladur 2013