La dumonda dal service public a favur da las minoritads linguisticas è vegnida tractada detagliadamain sin plaun chantunal en il rom da l'elavuraziun da la lescha da linguas e da l'ordinaziun da linguas (en vigur dapi il 1. da schaner 2008). Tenor questas prescripziuns legalas promova il chantun tranter auter las enconuschientschas da ses persunal en las linguas uffizialas (art. 5 al. 3 LLing), resguarda – occupond las plazzas – quellas candidatas e quels candidats che han enconuschientschas da duas u eventualmain da tut las trais linguas uffizialas, sche las qualificaziuns èn las medemas (art. 6 LLing), ed applitgescha tut las trais linguas uffizialas tar numerusas publicaziuns, translaziuns, correspundenzas ed inscripziuns (art. 5–8 OLing). Sut quest aspect pon las dumondas vegnir respundidas sco suonda:
1. Contribuziuns da la confederaziun als chantuns plurilings
Tenor l'art. 21 da la lescha federala da linguas survegnan ils chantuns plurilings agids finanzials en spezial per ils suandants servetschs: la creaziun da las premissas e dals meds auxiliars adequats per la lavur plurilingua en las autoritads politicas, en la giustia ed en l'administraziun sco er la promoziun da la plurilinguitad da las persunas che emprendan e da las persunas che instrueschan en las linguas uffizialas dal chantun, e quai sin tut ils stgalims da l'instrucziun. La contribuziun da la confederaziun è subsidiara e n'ha expressivamain betg l'intent d'indemnisar l'entira grevezza finanziala supplementara che resulta da la plurilinguitad instituziunala.
2. Represchentanza da las minoritads linguisticas en l'administraziun chantunala
Mintga collavuratura e collavuratur inditgescha sia lingua materna, cur ch'ella u el cumenza a lavurar tar l'administraziun chantunala; la bilinguitad na vegn betg registrada. Ins po far quint ch'i vegnia inditgà en quests cas la lingua materna dominanta e che la quota da collavuraturas e da collavuraturs cun fitg bunas enconuschientschas dal talian resp. dal rumantsch è effectivamain pli gronda. Tenor la tabella han 7,37 pertschient da las persunas interrogadas inditgà talian sco emprima lingua materna, 8,47 pertschient han numnà rumantsch sco lur lingua materna. L'evaluaziun da las datas sa referescha al settember 2014.
La cumpetenza d'engaschament è reglada en l'art. 63 da la lescha dal persunal (DG 170.400). Tenor questa disposiziun è la cumpetenza da selecziunar e d'engaschar las collavuraturas ed ils collavuraturs repartida sin ils stgalims post da servetsch, departament, chanzlia chantunala e regenza. Tut ils posts da servetsch èn vegnids orientads da ses temp davart l'entrada en vigur da la lescha da linguas ed èn vegnids supplitgads d'applitgar las disposiziuns respectivas che als pertutgan directamain. L'uffizi da persunal ha ina funcziun consultativa tar l'occupaziun d'ina plazza. La dumonda davart las enconuschientschas linguisticas fa part dal mussavia per far intervistas a chaschun dals discurs da preschentaziun.
Considerond tut las circumstanzas e tut las stentas fatgas fin ussa dastga il resultat dal dumber da collavuraturas e da collavuraturs da las linguas minoritaras en l'administraziun chantunala (administraziun centrala) vegnir resguardà sco stgars cuntentaivel. L'administraziun sto sa stentar vinavant d'auzar la quota da collavuraturas e collavuraturs da lingua taliana e rumantscha.
3. Mesiras pussaivlas
La nominaziun d'ina delegada u d'in delegà per la plurilinguitad fiss ina mesira singula isolada che vegn refusada da la regenza. Impurtant èsi da meglierar la situaziun da las candidaturas. Quai po succeder tras publicaziuns che rendan cleramain attent a la cumpetenza linguistica pretendida e che vegnan adina puspè er publitgadas en las medias localas. Plinavant èsi necessari da motivar candidatas e candidats adattads al lieu, vul dir en ils territoris talians e rumantschs. Questa incumbensa po vegnir ademplida da la politica ensemen cun las organisaziuns linguisticas e cun auters circuls interessads. Dal rest è la regenza pronta d'examinar – ensemen cun auters chantuns plurilings – la dumonda, sch'il catalog da las prestaziuns da servetsch indemnisablas tenor l'art. 21 da la lescha federala da linguas satisfa anc adina a las pretensiuns.
30 d'october 2014