Ils centers economics pli gronds èn cuntanschibels mo malamain davent da la part sura da la Surselva (Sedrun, Mustér e Medel). Vers vest (Alpsu) èn ils centers da la Svizra centrala cuntanschibels durant l'enviern (circa 5 mais) mo cun il traffic public (Viafier Matterhorn-Gottard). Vers ost dovri bler temp ed èsi fitg stentus da cuntanscher il center Cuira davent da Sedrun cun il traffic public e cun ina fermada intermediara a Mustér. Uschia dura il viadi cun il tren da Sedrun a Cuira tranter 1 ura 45 minutas e 2 uras. Dapi l'incumbensa Placi Berther dals 6 da december 2007 (incumbensa concernent meglras colliaziuns da viafier e da via da la Surselva cun ils centers) n'è questa situaziun betg sa midada da num. Per persunas indigenas, per pendularias e pendularis, ma er per giasts da vacanzas resta il viadi cun la Viafier retica e cun la Viafier Matterhorn-Gottard vinavant fitg nunattractiv.
Er il rapport davart ils abitadis dal chantun Grischun da l'onn 2007 renda en general attent che la colliaziun da traffic da la Surselva cun il proxim center surregiunal saja nauscha e che questa colliaziun haja fitg grondas mancanzas er entaifer la regiun Surselva, almain per la part sura da la Surselva.
Bunas colliaziuns da traffic èn decisivas per il svilup da las regiuns perifericas. Per scursanir ils temps da viadi actualmain lungs tranter Cuira – Mustér (75 minutas per 59,2 kilometers da viafier = sveltezza media da 47 km/h) e Sedrun incumbenseschan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders la regenza:
1. d'examinar ina introducziun da trens da la Viafier Matterhorn-Gottard e da la Viafier retica che passan tras la staziun da Mustér per evitar da stuair midar tren a Mustér (cunzunt per il traffic da sport d'enviern);
2. d'examinar l'introducziun da trens express regiunals accelerads en moda alternanta cun ils trens regiunals ordinaris;
3. d'examinar in rinforzament da la lingia da la Surselva cun construir – a las cruschadas da sistem (minuta ..00 resp. minuta ..30) – inslas da dus binaris e staziuns, nua che l'access als perruns n'ha betg pli lieu sur ils binaris. Quai per ch'ils trens possian entrar a medem temp en las staziuns e per che las cruschadas hajan lieu en moda pli fluida, ma er per satisfar a medem temp a las pretensiuns da la lescha davart l'egualitad da persunas cun impediments;
4. d'examinar singulas rectificaziuns dal trassé en lieus topograficamain simpels u l'augment da las sveltezzas maximalas sin trajects gulivs tras l'applicaziun da cumposiziuns pli sveltas (120 km/h empè da 90 km/h).
Cuira, ils 11 da favrer 2015
Epp, Alig, Deplazes, Albertin, Berther, Buchli-Mannhart, Caduff, Caluori, Casanova (Glion), Casutt-Derungs, Cavegn, Crameri, Darms-Landolt, Della Vedova, Dosch, Florin-Caluori, Kollegger, Kunfermann, Märchy-Caduff, Niederer, Noi-Togni, Paterlini, Sax, Schneider, Tenchio, Thomann-Frank, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Toutsch, Andri, Derungs, Lombardi, Tuor
Resposta da la regenza
Il postulat per colliaziuns da viafier pli sveltas e senza midar tren en tut la Surselva è da princip giustifitgà, ma betg simpel da realisar pervia d'interess divergents dal martgà, da las interpresas da transport e dals empustaders. Gia en sia resposta a l'incumbensa Berther (Sedrun) dals 6 da december 2007 ha la regenza prendì posiziun davart quest tema. Las decleraziuns fatgas quella giada valan anc adina.
Tar la pretensiun 1: Il chantun aveva rendì attent gia l'onn 2007 a chaschun da la renovaziun da la concessiun da la Viafier Matterhorn-Gottard (VMG) ch'il cunfin dal sistem a Mustér tranter la VMG e la Viafier retica (VR) stuess vegnir spustà ord vista dal martgà sco er per motivs da l'urari. Quai vala anc adina. Sper l'acquisiziun da material rullant supplementar che er adattà per las pretensiuns tecnicas d'in cunfin da sistem stuess ultra da quai vegnir sclerì, sch'igl è necessari da construir ulteriuras pussaivladads per cruschar resp. d'engrondir staziuns tranter Mustér e Sedrun. Il chantun vegn ad examinar ensemen cun la confederaziun, cun la VR e cun la VMG la pussaivladad da spustar il punct da midada da sistem a Mustér en il rom da la planisaziun dal nov concept da purschida VR/VMG (program da svilup strategic da l'infrastructura da viafier PROSSIV 2025 resp. 2030).
Tar la pretensiun 2: En il rom dal pass d'engrondiment PROSSIV 2025 resp. 2030 en tut la Svizra vegn examinà in tact da mes'ura permanent per tut la Surselva. Las cifras da dumonda existentas sco er prognostitgadas sa chattan sut las valurs minimalas che l'UFT pretenda. Pervia da l'orientaziun turistica èsi però pussaivel da far excepziuns. Per survegnir ina buna relaziun dals custs e dal niz ston las cumplettaziuns da l'infrastructura vegnir minimadas. La concepziun da l'urari na dependa pia betg mo da l'optimaziun per l'utilisader u dal giavisch d'in product svelt. Ultra da quai stoi vegnir considerà ch'in tren express accelerà gidass a spargnar relativamain pauc temp envers il tren regiunal.
Tar la pretensiun 3: En il rom dal svilup da l'urari vegn er examinada la necessitad da lieus da cruschada supplementars. L'entrada simultana dals trens en las staziuns ed ils access als trens senza stuair traversar ils binaris pussibilitass da spargnar 2 fin 3 minutas envers las entradas successivas actualas. En il rom da las lavurs tar PROSSIV 2030 vegn la VR ad examinar la necessitad e la plivalur e far propostas respectivas, nua che quai è necessari. Ultra da quai lavuran la VR e la VMG er activamain vi da la realisaziun da la lescha davart l'egualitad da persunas cun impediments (LImp). Pervia da las relaziuns localas na pon betg vegnir realisadas dapertut soluziuns tecnicas.
Tar la pretensiun 4: En la Surselva pon ils trens cursar ozendi cun 90 km/h mo tranter Vuorz e Tavanasa. Cun charrar cun 120 km/h importa il respargn da temp però mo var 20 secundas pervia da la distanza d'acceleraziun e da franar. Ultra da quai stuess vegnir duvrà material rullant adattà. En il rom da las lavurs da mantegniment da l'infrastructura examinescha la VR ultra da quai er da gulivar stortas. Mo en cas singuls è quai pussaivel resp. raschunaivel or da ponderaziuns dals custs e dal niz. Il temp che po vegnir spargnà uschia importa er qua mo paucas secundas per mesira.
En sia missiva "Planisaziun da novas colliaziuns da traffic (carnet nr. 12/2012–2013, p. 751 ss.)" ha la regenza valità il project «Acceleraziun dal traject da la Surselva» sco project da la categoria B, pia sco project che na vegn betg persequità vinavant prioritarmain. Il chantun vul però, sco explitgà qua survart, examinar ensemen cun la VR, cun la VMG e cun l'UFT las pussaivladads da spustar la midada da sistem a Mustér en il rom da la planisaziun dals novs concepts da purschida VR/VMG.
La regenza è pronta d'acceptar l'incumbensa cun las restricziuns menziunadas.
17 d'avrigl 2015