Dumonda 1 Tras la planisaziun preventiva da la protecziun da muntaneras vegnan las mesiras da protecziun implementadas cun in vast sustegn. Las preparaziuns en ils manaschis vegnan realisadas resguardond differents facturs sin ils stgalims ils pli divers e permettan da plazzar sistematicamain chauns da protecziun da muntaneras adattads. Consequentamain han ils manaschis pudì stabilir ina protecziun duraivla independentamain dal luf e da l'urs, avant ch'igl ha dà l'emprim donn. Il concept cuntegna anc adina las dretgas vias per cuntanscher las finamiras. Cunzunt en il sectur da donns envers terzas persunas (aspect da segirezza) e da donns vi d'animals da niz (efficacitad) mussa il concept ses effect. Cumpareglià cun ils onns precedents ha il dumber da cas da morsas pudì vegnir reducì malgrà dapli chauns da protecziun (2012: 7 cas da morsas tras il medem chaun; 2014: 1 cas da morsa, nua che dentant il possessur è stà pertutgà). En il territori da la rotscha lufs al Calanda vegnan en il fratemp tegnidas sis muntaneras cun chauns da protecziun. Quant enavant ch'ils chauns da protecziun pon impedir attatgas tras animals da rapina, na po betg vegnir eruì en il rom dal concept actual. La regenza parta dentant dal fatg ch'els reduceschian considerablamain il donn, perquai ch'i èn vegnids stgarpads dapli animals da niz ils onns precedents, cur ch'i na deva naginas mesiras per proteger las muntaneras. 

Dumonda 2 L'onn 2014 èn vegnidas messas ad alp 54 292 nursas e 6245 chauras. 

Dumonda 3 Entant ch'i na vegn – tar las chauras – betg differenzià tranter la moda da pertgirar ils animals, enconuscha l'ordinaziun davart ils pajaments directs – per l'alpegiada da nursas – la surveglianza permanenta, las pastgiras da rotaziun sco er las ulteriuras pastgiras. La stad 2014 èn 62 alps cun 40 941 nursas stadas sut surveglianza permanenta, 26 alps cun 3361 nursas han tutgà tar las pastgiras da rotaziun (adina senza pasturs) ed 88 alps cun 9990 nursas tar las ulteriuras pastgiras (las 88 ulteriuras pastgiras cumpiglian per part pastgiras cuminaivlas ed alps che han bain pasturs permanents, che han pon dentant betg ademplir las premissas per ina surveglianza permanenta, uschia ch'ellas na tutgan betg tar questa categoria). 

Dumonda 4 La stad 2015 vegnan 24 muntaneras pertgiradas da chauns da protecziun; da quellas èn 22 muntaneras da nursas, ina muntanera da chauras ed ina muntanera da vatgas-mamma. 

Dumonda 5 Cifras exactas existan mo per ils animals stgarpads tras animals da rapina gronds. Autras perditas na vegnan betg registradas sistematicamain.



Las 9 nursas (luf) da l'onn 2012 èn vegnidas stgarpadas al Calanda (Alp Ramuz) en ina muntanera protegida, en pli 8 ulteriuras nursas sin il territori dal chantun Son Gagl. Da las 35 nursas (urs) da l'onn 2014 eran 5 en ina muntanera protegida. 

Dumonda 6 La planisaziun da la reuniun da muntaneras en il territori d'alpegiada è sistematicamain ina part integrala da la cussegliaziun dals manaschis. Ina reuniun da muntaneras po vegnir prendida en mira pir, cur che singuls da quests manaschis han gia implementà mesiras per proteger las muntaneras. En blers lieus èn gia vegnids fatgs discurs e scleriments. Per in dals manaschis ha lieu quest onn il segund onn da realisaziun. La reuniun è sa cumprovada gia l'emprim onn. Ultra da las resalvas generalas envers la protecziun da muntaneras resulta in lung process da planisaziun e da cussegliaziun pervia da differentas situaziuns da partenza en ils manaschis e pervia da differentas tenutas en chaussas planisaziun da l'allevament, management da l'allevament, sanadad dals animals u gestiun da muntaneras e manaschi d'alp convenziunal. Abstrahà da quai èn relaziuns socialas savens gist uschè decisivas en il process d'adattaziun. 

Dumonda 7 Tras il concept actual per proteger las muntaneras dispona il chantun Grischun d'ina strategia decisiva per implementar la protecziun da muntaneras. Il monitoring existent dals manaschis permetta da segirar la qualitad sco er d'accumpagnar e da cussegliar constantamain ils manaschis. Resursas correspundentas èn necessarias per realisar la protecziun da muntaneras confurm a las finamiras. La realisaziun d'in monitoring annual davart il tema protecziun da muntaneras n'è percunter betg da classifitgar sco prioritara. En il senn d'ina impundaziun effizienta dals meds finanzials duai vegnir desistì d'in monitoring annual davart il tema protecziun da muntaneras.

25 da zercladur 2015