La digitalisaziun da process economics e socials è ultimamain stada l'object d'ina incumbensa da la deputada Casanova-Maron (PV AU 5 / 2016). La prontezza da la regenza d'acceptar l'incumbensa Casanova-Maron "en il senn da sia resposta" dals 30-8-2016 è da beneventar. Sco che la regenza constatescha correctamain è l'infrastructura da communicaziun in element central dal svilup futur social ed economic dal Grischun. Plinavant vegn – er cun raschun – tegnì vi da la strategia da surlaschar l'engrondiment da questa infrastructura a las interpresas privatas e semiprivatas che lavuran sin plaun regiunal e naziunal e ch'èn activas en il Grischun. La dumonda, tge ch'i sto ussa vegnir fatg concretamain da vart da la regenza per sustegnair en moda pli concreta la finamira declerada "d'augmentar l'attractivitad dal lieu, da trair a niz ils potenzials supplementars da valurisaziun e da prestar ina contribuziun al svilup persistent da nossa societad" (resposta da la regenza dals 30-8-2016) na vegn però betg respundida. Quai n'è betg cuntentaivel, sch'ins considerescha ch'igl è vegnì constatà en la bilantscha intermediara ed en la perspectiva per in provediment cun internet a bindel lad en il chantun Grischun dals 18-1-2012 in basegn da coordinaziun da vart da las instituziuns publicas pertutgant il "ulteriur proceder" en il sectur il pli impurtant ed il pli char da la rait da bindel lad, numnadamain en il sectur dals bischens vids, dals tumbins e.u.v. u da las uschenumnadas infrastructuras da rait passivas.
Sur participaziuns ad interpresas dal dretg public possedan il chantun e las vischnancas directamain u indirectamain in dumber considerabel da tumbins, pitgas, cabinas da distribuziun, staziuns da transfurmaziun, bischens vids e.u.v. (ensemen vegnan quests indrizs numnads "infrastructuras da rait passivas") che pudessan vegnir duvrads pli savens per installar infrastructuras da raits da telecommunicaziun da fitg gronda prestaziun. Malgrà il sistem d'infurmaziun geografica (SIG), la coordinaziun da proceduras per la permissiun da construcziun e numerusas regulaziuns contractualas e.u.v. na datti nagin inventari da questas infrastructuras d'ina valur da milliardas ch'è centralisà e che vegn manà en moda centrala e che pudess vegnir duvrà da las interpresas da telecommunicaziun activas sin il martgà. Per part na vegnan questas infrastructuras gnanc duvradas, mo perquai ch'ellas n'èn betg enconuschentas. Sin plaun federal è il dretg d'access a questas infrastructuras actualmain l'object da la revisiun da la lescha da telecommunicaziun, tras la quala i duai vegnir francà en l'art. 36a R-LTC, ch'ils proprietaris possian permetter la cunutilisaziun da quests stabiliments (per in pretsch adequat e betg discriminant). Il basegn da regulaziun lascha supponer che betg tut na saja en urden en quest connex. Interpresas da telecommunicaziun conferman però che la coordinaziun tar la nova construcziun da tals stabiliments funcziunescha bain tar plazzals actuals. Il medem mument chaschunia la planisaziun per engrondir ina rait existenta u per planisar ina nova rait resguardond stabiliments existents da quest gener però ina lavur administrativa enorma e na muntia betg da rar che numerus obstachels administrativs per part fitg cumplexs ston vegnir surmuntads sin plaun chantunal e communal. Mintgin fetschia valair auters contracts, autras cundiziuns commerzialas ed auters arguments pertge che quai saja pussaivel u pertge che quai na saja betg pussaivel.
Sin basa dals motivs menziunads qua survart incumbenseschan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders la regenza da far in inventari chantunal da las infrastructuras da rait passivas, d'installar in post da consultaziun central per gestiunaris da raits a bindel lad, da fixar las cundiziuns da fatschenta generalas per duvrar las infrastructuras da rait passivas e da crear in program da planisaziun che po calcular automaticamain las vias las pli efficazias per novs conducts da raits da telecommunicaziun. Uschia pon vegnir spargnads custs da transacziun, e las infrastructuras che tutgan directamain u indirectamain a la publicitad pon vegnir administradas en moda pli effizienta.
Cuira, ils 19 d'october 2016
Caduff, Casanova-Maron (Domat), Stiffler (Cuira), Albertin, Alig, Berther (Mustér), Blumenthal, Bucher-Brini, Buchli-Mannhart, Cahenzli-Philipp, Caluori, Casty, Casutt-Derungs, Cavegn, Caviezel (Cuira), Darms-Landolt, Dermont, Dosch, Dudli, Engler (Tavau Vitg), Epp, Fasani, Felix (Scuol), Florin-Caluori, Geisseler, Giacomelli, Heiz, Jeker, Kunfermann, Märchy-Caduff, Michael (Donat), Niederer, Pult, Rosa, Sax, Schneider, Thomann-Frank, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Waidacher, Wieland, Zanetti, Berther (Segnas), Bonderer, Degiacomi, Engler (Surava), Natter, Nicolay, Ruckstuhl