La forza idraulica è da fitg gronda impurtanza per il Grischun ord vista da l'economia d'energia sco er da l'economia publica e regiunala. En 10 fin 15 onns returnan en il Grischun differentas ovras idraulicas pli grondas a las concedantas, quai che por­scha la schanza da reglar da nov las relaziuns da proprietad. La Regenza è decisa da sur­pigliar sia responsabladad en il sectur da la forza idraulica e da segirar tant l'utilisa­ziun per las generaziuns futuras sco er la productivitad per nossa communi­tad. Il chan­tun è londervi da sa posiziunar per ils proxims decennis, e quai tant stra­te­gi­ca­main sco er organisatoricamain.

Tar la dumonda 1: La strategia da mintga chantun sto vegnir considerada sut l'aspect da las relaziuns chantunalas. Tenor l'art. 17 al. 1 da la Legge sull'utilizzazione delle acque dal chantun Tessin (LUA; RL 721.100) exequescha il chantun da princip il dretg da return, cur che la concessiun scada. Il chantun po desister d'exequir il dretg da re­turn per l'atgna utilisaziun, sche nagins interess publics predominants na s'opponan a la renunzia (art. 17 al. 2 LUA). La suveranitad da las auas en il Tessin è tar il chan­tun. Cun l'Azienda Elettrica Ticinese (AET) exista en il Tessin ina societad ch'è activa per lung da l'entira chadaina da valurisaziun da l'electricitad (producziun, transport, commerzi e distribuziun). La finala dependa l'execuziun dal dretg da return en il chan­tun Tessin – sco menziunà qua survart – dals interess publics. En vista a las con­ces­siuns che scadan proximamain sto la Regenza dal chantun Grischun medemamain examinar en mintga cas singul l'execuziun dal dretg da return sco ina da pliras op­ziuns d'agir (art. 42 s. da la Lescha davart il dretg da las auas dal chantun Grischun [LDAG; DG 810.100]). Quai succeda en cooperaziun cun las vischnancas con­ces­siu­naras; en il Grischun han ellas la suveranitad da las auas (art. 76 al. 4 da la Con­sti­tu­ziun federala da la Confederaziun svizra [Cst.; CS 101], art. 83 al. 2 da la Constitu­ziun dal chantun Grischun [CC; DG 110.100] ed art. 119 da la Lescha introductiva tar il Cudesch civil svizzer [LItCCS; DG 210.100]).

Tar la dumonda 2: Sche las ovras electricas vegnan surpigliadas en consequenza dal return, resultan schanzas, dentant er ristgas per las vischnancas concessiunaras e per il chantun. En il rom da questa consideraziun stoi vegnir tegnì quint spezial­main dal fatg che las vischnancas concessiunaras ed il chantun pon surpigliar gra­tui­tamain las parts dal stabiliment che mainan aua (var 80 pertschient da la valur dals stabiliments). En cas d'ina execuziun dal dretg da return resultan damai custs da pro­ducziun pli bass per las vischnancas concessiunaras e per il chantun, cun l'effect che la ristga sa reducescha. Tras la surpigliada d'ina ovra electrica sa porscha d'ina vart l'occasiun da gidar a garantir a lunga vista il provediment d'electricitad e d'augmentar en il chantun la creaziun da valurs or da la forza idraulica. Da l'autra vart stattan ristgas sco il pretsch volatil da l'electricitad, l'utilisaziun da l'electricitad ed even­tual­main la ristga tecnica sco gestiunaris da l'ovra electrica. Cun agid da la strategia chantunala concernent la forza idraulica vegn la Regenza a preschentar al Cussegl grond ses proceder intenziunà en cas da returns a las concedantas. Quai tegnend quint da las schanzas e da las ristgas.

Tar la dumonda 3: Tenor l'art. 29 LDAG ston las proprietarias ed ils proprietaris da las ovras electricas mantegnair quellas da tut temp en funcziun ed en in bun stadi. En enclegientscha cun las vischnancas concessiunaras e suenter avair tadlà la con­cessiunaria u il concessiunari è la Regenza autorisada da tut temp – durant la dura­da da la concessiun – d'ordinar in'examinaziun dals implants en il senn menziunà, d'ordinar las mesiras necessarias per restabilir e per mantegnair il stadi prescrit ed eventualmain er d'ordinar execuziuns d'uffizi sin donn e cust da la concessiunaria u dal concessiunari. Areguard las ovras electricas ch'èn suttamessas a sia surve­glian­za ha la Confederaziun ultra da quai l'obligaziun d'examinar ils aspects relevants per la segirezza a chaschun d'ina controlla che ha lieu mintga 5 onns (art. 8 al. 4 da la Lescha federala davart ils implants d'accumulaziun [LIA; CS 721.101] en cum­bi­na­ziun cun l'art. 18 al. 1 e l'art. 23 da l'Ordinaziun davart ils implants d'accumulaziun [OIA; CS 721.101.1]). Da vart dal chantun sa participescha ina represchentanta u in represchentant dal post spezialisà cumpetent (Uffizi d'energia e da traffic) a questa examinaziun. Uschenavant che quai è enconuschent al chantun, adempleschan las societads d'ovras electricas per la pli gronda part lur obligaziun legala. En vista al return a las concedantas fan expertas ed experts in giudicament general dal stadi dals implants. Ensemen cun il chantun Vallais elavura il chantun Grischun basas da giudicament detagliadas per quest intent. La garanzia che las ovras electricas func­ziunian e sajan en in bun stadi ha prioritad.

6 da settember 2021