En la cumparegliaziun svizra è il Grischun anc adina extraordinariamain sportiv. Las Grischunas ed ils Grischuns n'èn dentant betg mo sezs activs en moda fitg variada, mabain han er ina tenuta positiva envers il sport ed en pronts da far investiziuns en il sport. Quai mussa il studi "Sport en il Grischun 2014". 

Suenter l'onn 2008 è il cumportament sportiv da la populaziun grischuna vegnì analisà er quest onn per la segunda giada sco part dal studi naziunal "Sport Svizra 2014". Per incumbensa da grischunSPORT, la partiziun "sport" da l'uffizi per la scola populara ed il sport, èn vegnidas interrogadas en il Grischun 805 persunas. L'enquista per telefon ed en l'internet dat in maletg represchentativ da la populaziun tranter 15 e 74 onns. Il studi naziunal è vegnì coordinà e finanzià da l'uffizi federal da sport ensemen cun Swiss olympic, cun la Suva, cun il post da consultaziun svizzer per la prevenziun d'accidents sco er cun l'uffizi federal da statistica. Plinavant èn plirs chantuns e pliras citads sco er ulteriurs partenaris sa participads al studi. 

Promover l'access al sport
Tenor il cusseglier guvernativ Martin Jäger, schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun, ha il studi la finamira da dissegnar in maletg differenzià da la cuntrada da sport ed er da furnir ina basa fidada per prender decisiuns politicas concernent il sport. Il chantun vesia quai sco sia incumbensa da construir punts per motivar la populaziun da far sport. La gronda maioritad da la populaziun haja ina relaziun cun il sport e nizzegia gist er la natira sco arena da sport. Tenor il studi è la quota da sportistas e da sportists fitg activs cun 50 pertschient da la populaziun pli auta ch'en la media svizra; la quota da persunas che na fan betg sport è cun 22 pertschient anc adina levamain pli bassa che sin plaun naziunal. Cumbain che las Grischunas ed ils Grischuns sajan pia extraordinariamain sportivs en la cumparegliaziun naziunala, dettia ina quota creschenta da nunsportistas e da nunsportists e questa quota stoppian ins tegnair en egl. "Sper l'atgna iniziativa dovri er ina promoziun sistematica dal sport, tras quai che l'access al sport vegn concepì – p.ex. sur il sport da scola – anc meglier tenor ils basegns dals uffants e giuvenils, er da quels ch'èn main entusiasmads dal sport. La nova lescha grischuna da promoziun dal sport cun ils dus accents 'sport da scola voluntar' e 'promoziun da talents' va qua en la dretga direcziun", uschia il cusseglier guvernativ Martin Jäger. 

Ils sports "helvetics"
L'autur dal studi Markus Lamprecht da l'Observatori sport e moviment Svizra ha declerà: "En il Grischun èn viandar, ir cun skis, ir cun velo, nudar e far jogging las disciplinas da sport las pli frequentas. Ils uschenumnads sports 'helvetics' tutgan dentant er en il rest da la Svizra tar las disciplinas da sport las pli preferidas." Cumpareglià cun l'onn 2008 èn viandar, ir cun skis e trenament da la fitness daventads anc pli populars. Las Grischunas ed ils Grischuns prefereschan pia disciplinas da sport al liber ed en muntogna en l'arena da sport natirala grischuna. La differenza la pli gronda envers il rest da la Svizra sa mussa tar l'ir cun skis, tar il passlung e tar il viandar: La quota da la populaziun che va cun skis è per 11 puncts procentuals pli auta en il Grischun ch'en il rest da la Svizra. Tar il passlung èn quai 9 pertschient e tar il viandar 6 pertschient. Tar il passlung pon ins plinavant evidentamain observar in effect da "Cologna": il ski nordic è numnadamain s'avanzà sin l'emprim rang da las disciplinas da sport desideradas. 44 pertschient da las Grischunas e dals Grischuns èn exclusivamain sportistas e sportists individuals – 5 pertschient dapli ch'en la media svizra. Uniuns da sport han dentant anc adina ina gronda impurtanza en il Grischun: In quart da la populaziun sa participescha activamain en in'uniun – l'onn 2008 eran quai anc 29 pertschient. Las dunnas en il Grischun èn bunamain tuttina sportivas sco ils umens. Pli autas che la furmaziun e las entradas da la chasada èn, e pli gronda che l'activitad sportiva è. Persunas estras che vivan en il Grischun, en spezial dunnas giuvnas, fan cleramain pli pauc sport. Entant che las dunnas grischunas giuvnas fan relativamain pauc sport, s'augmenta la quota da las dunnas fitg activas fin 59 onns. Las Grischunas tranter 45 e 59 onns èn lura er bler pli activas che la media svizra. Tar ils umens èsi il cuntrari: 70 pertschient dals giuvens Grischuns tranter 15 e 29 onns èn sportists fitg activs. En il decurs da la vita sa reducescha il grad d'activitad dals umens dentant cuntinuadamain. Tut en tut è la populaziun grischuna er anc en la vegliadetgna da 60 fin 74 onns ordvart sportiva. 

Buna reputaziun dal sport en il Grischun
Thierry Jeanneret, manader da grischunSPORT, s'allegra che la populaziun grischuna – schizunt las persunas che na fan betg sport – ha ina tenuta positiva envers il sport. Passa la mesadad da questas persunas na saja numnadamain da princip betg indifferenta areguard il sport, mabain na fetschia betg sport pervia d'ina situaziun da vita temporara. Las noziuns che la populaziun associescha il pli savens cun il sport èn moviment, sanadad, plaschair e fitness. Da l'infrastructura nizzegian las Grischunas ed ils Grischuns il pli savens sendas da viandar signalisadas, telefericas e runals – uschia vegnia confermada la raschun la pli impurtanta per far sport, numnadamain l'esser al liber. Cun las pussaivladads da far sport en il lieu da domicil ed en spezial cun l'infrastructura da sport turistica è la populaziun grischuna per gronda part cuntenta. Tras quai che l'engaschi sportiv è uschè grond, n'èsi er betg surprendent che las Grischunas ed ils Grischuns dattan or dapli per il sport che las ulteriuras Svizras ed ils ulteriurs Svizzers: Las expensas privatas per persuna ed onn èn cun 3056 francs circa 500 francs pli autas en il Grischun. Er areguard la promoziun dal sport è ina gronda maioritad da las Grischunas e dals Grischuns da l'avis ch'i duai plitgunsch vegnir fatg dapli che damain. Spezialmain a cor als stat la promoziun dal sport da juniors, d'uffants e da giuventetgna. Per quest intent è la populaziun er pronta d'impunder meds finanzials publics correspundents.

(Fanestra)
Il pli impurtant en furma concisa
Esser or en la natira è per la populaziun grischuna in motiv spezialmain impurtant per far sport. Las Grischunas ed ils Grischuns èn extraordinariamain sportivs en la cumparegliaziun svizra: La quota da sportistas e da sportists fitg activs è cun 50 pertschient da la populaziun pli auta ch'en la media svizra; la quota da persunas che na fan betg sport è cun 22 pertschient anc adina levamain pli bassa che sin plaun naziunal. Las disciplinas da sport las pli frequentas èn viandar, ir cun skis, ir cun velo, nudar e far jogging – tut sports ch'ins po far al liber. En general ha il sport ina buna reputaziun en il Grischun, schizunt tar las persunas che na fan betg sport. La populaziun grischuna è pronta da pajar insatge per il sport: Cun 3056 francs per persuna ed onn èn las expensas privatas circa 500 francs pli autas ch'en la media svizra. A las Grischunas ed als Grischuns stat spezialmain a cor la promoziun dal sport d'uffants e da giuventetgna. 


Agiunta:
Studi "Sport en il Grischun 2014" 


Infurmaziuns:
- Cusseglier guvernativ Martin Jäger, Schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun, tel. 081 257 27 01, e-mail martin.jaeger@ekud.gr.ch 
- Thierry Jeanneret, Manader da grischunSPORT, Uffizi per la scola populara ed il sport, tel. 081 257 27 51, e-mail thierry.jeanneret@avs.gr.ch
- Dr. Markus Lamprecht, Observatori sport e moviment Svizra, c/o Lamprecht & Stamm Sozialforschung und Beratung SA, Turitg, tel. 044 260 67 60, e-mail markus.lamprecht@lssfb.ch


Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun