La cumplettaziun da l'infrastructura da telecommunicaziun è confruntada cun novas sfidas. La quantitad da datas che sto pudair vegnir transportada cun l'infrastructura da telecommunicaziun crescha ad in crescher ed en moda rasanta. La tecnologia da cabels d'arom che vegn duvrada per gronda part en il chantun Grischun arriva als cunfins da sia capacitad. Cumpareglià cun quai pon las pretensiuns a la qualitad che vegnan spetgadas en il futur mo pli vegnir ademplidas cun tecnologias che possedan ina capacitad bler pli gronda. La tecnologia da fibras da vaider è ina tala tecnologia. Ella pussibilitescha capacitads da plirs terabits per secunda e permetta ina transmissiun da datas ch'è – cumpareglià cun la tecnologia da cabels d'arom – passa 100'000 giadas pli svelta.
La satisfacziun dals basegns da la societad e da l'economia dependa er en il Grischun per gronda part da la dumonda, cur ch'i vegnan installadas raits da fibras da vaider er tar nus e per tge pretsch che lur servetschs vegnan offrids er tar nus. Grondas capacitads per transmetter datas vegnan en general er ad esser necessarias tar nus, per exempel per pudair far conferenzas da video d'ina auta qualitad, per porscher plazzas da telelavur, per pudair guardar televisiun en moda interactiva (video on demand; IP-TV e.u.v.) u per profitar da las pussaivladads en colliaziun cun la proxima generaziun dal protocol d'internet IPv6.
Il trend da plazzas da telelavur è ina schanza speziala per il chantun Grischun sco chantun a l'ur da la Svizra cun sias bleras valladas periferas. Plazzas da telelavur na permettan betg mo da mantegnair plazzas da lavur qualifitgadas vertentas, mabain er da stgaffir novas, e però cunzunt en ils territoris perifers. La nova tecnologia augmenta ultra da quai en general l'attractivitad da noss chantun e da sias regiuns sco lieus d'abitar, da viver e da lavur.
Differents purschiders da tecnologia da telecommunicaziun e diversas citads svizras pli grondas renoveschan dapi in tschert temp lur raits da communicaziun, installond da nov fibras da vaider. Uschia vulan els satisfar preventivamain als basegns futurs da dapli prestaziun resp. anticipar uschè baud sco pussaivel ed en moda uschè optimala sco pussaivel ils giavischs da la societad e da l'economia.
Ina rait da fibras da vaider porscha propi in niz, sch'il spazi social ed economic che duai vegnir equipà è uschè grond sco pussaivel e populà en moda uschè spessa sco pussaivel, sche la rait installada è uschè spessa sco pussaivel e sche sia utilisaziun vegn offrida per in pretsch uschè favuraivel sco pussaivel. Per il chantun Grischun cun sia gronda surfatscha e cun sias bleras regiuns periferas è quai ina sfida speziala. Perquai che la finamira sto esser quella che la populaziun e che las interpresas dal Grischun n'arrivian tecnologicamain betg en dischavantatg cumpareglià cun la populaziun e cun las interpresas da las regiuns metropolitanas da la Svizra.
En vista a questa sfida speziala per il chantun Grischun resultan las suandantas dumondas:
1. Datti actualmain raits da fibras da vaider en il Grischun e tge dimensiun han quellas? Sch'igl existan talas raits: Da tgi vegnan ellas manadas e tge stadi tecnic han ellas?
2. En tge dimensiun èn planisadas oz u/e vegnan realisadas proximamain raits da fibras da vaider? Sche talas èn planisadas u/e vegnan realisadas proximamain: Da tgi duain ellas vegnir manadas en il futur?
3. Parta er la regenza la persvasiun ch'igl è dumandà en l'interess da la populaziun e da l'economia dal Grischun da realisar uschè svelt sco pussaivel ina rait da fibras da vaider che cuvra tut il chantun e d'offrir sia utilisaziun per in pretsch che correspunda als pretschs che vegnan pretendids en las autras regiuns svizras. Sche na: Pertge na parta ella betg questa persvasiun?
4. Sche la regenza parta la persvasiun tenor la dumonda 3: È la regenza pronta da sustegnair tals projects? Sche gea: Sin basa da tge strategia fa ella quai e cun tge mesiras e cun tge meds da promoziun?
5. Sche la regenza parta la persvasiun tenor la dumonda 3: Entaifer tge termin èsi pussaivel – sin basa da la strategia da la regenza – da colliar ina gronda part da la populaziun e da las interpresas dal Grischun (p.ex. 75 pertschient) cun ina rait da fibras da vaider, e quai per in pretsch favuraivel?
Cuira, ils 9 da december 2009
Cavigelli, Clavadetscher, Stoffel (Valragn), Berther (Sedrun), Blumenthal, Brandenburger, Buchli, Bundi, Cahannes Renggli, Candinas, Castelberg-Fleischhauer, Caviezel (Pitasch), Conrad, Darms-Landolt, Dermont, Dudli, Fasani, Federspiel, Felix, Geisseler, Hardegger, Hartmann (Cuira), Hartmann (Champfèr), Jenny, Kleis-Kümin, Kunz, Marti, Parolini, Parpan, Peer, Pfister, Portner, Quinter, Ragettli, Righetti, Rizzi, Sax, Stiffler, Thöny, Tuor, Valär, Vetsch (Pragg-Jenaz), Wettstein, Zanetti
Resposta da la regenza
Ina infrastructura da telecommunicaziun moderna che tegna quint dals basegns da la populaziun e da l'economia è da gronda impurtanza per il Grischun. Sche las lingias d'arom vegnan remplazzas da lingias da fibras da vaider, pussibilitescha quai in augment considerabel da la quantitad da datas transportablas. En la lescha federala da telecommunicaziun n'è l'avertura da la clientella finala cun cabels da fibras da vaider betg definida sco part dal provediment da basa; pervia da quai n'ha il stadi actualmain nagina pussaivladad d'intervegnir en moda regulativa en quest sectur. Quai sveglia la tema che la renovaziun en territoris rurals pudess vegnir retardada u pudess vegnir fatga en moda nuncoordinada, perquai che la regulaziun statala manca. Per examinar, tge consequenzas che questa situaziun pudess avair per il Grischun, ha la regenza formulà ina finamira correspundenta. Actualmain analisescha il departament d'economia publica e fatgs socials (DES) la basa tar las lingias da fibras da vaider ch'existan gia oz (project "fibras da vaider"). Questa analisa serva sco basa da decisiun per la dumonda, sche ed eventualmain co ch'il chantun po resp. duai influenzar l'engrondiment da la structura da fibras da vaider. In pèr da las dumondas che vegnan tschentadas en l'intervenziun qua avant maun pon vegnir respundidas pli precis pir la stad 2010, cur ch'il project "fibras da vaider" è terminà.
Tar las dumondas:
1. Igl è enconuschent ch'igl existan en il Grischun gia ozendi diversas lingias da fibras da vaider. Percunter manca actualmain ina survista da tut il chantun, nua che questas lingias van tras precis, tge stadi tecnic ch'ellas han e quant enavant ch'ellas èn disponiblas. Ina finamira dal project "fibras da vaider" ch'è vegnì lantschà gia l'atun passà è quella d'elavurar questas infurmaziuns e da far ina survista da tut il chantun. Uschia po vegnir rendì visibel il stadi da l'avertura actuala en il Grischun. Pir sin basa da questa survista po alura vegnir sviluppada ina strategia.
2. En il rom dal project "fibras da vaider" vegnan alura, uschenavant che quai è pussaivel or dal puntg da vista da la confidenzialitad, er rimnadas infurmaziuns davart l'amplificaziun planisada da l'infrastructura da fibras da vaider.
3. Per respunder questa dumonda ston l'emprim vegnir spetgads ils resultats dals scleriments. I sto dentant vegnir differenzià en mintga cas tranter ils basegns da persunas privatas ed ils basegns da firmas. Plinavant ston vegnir giuditgads ils custs ed il niz pussaivel da differents standards tecnics (VDSL, FTTH u CATV). Sin fundament da questa basa po alura vegnir sviluppada la strategia, co ch'ils basegns da lingias da fibras da vaider pon vegnir ademplids uschè svelt sco pussaivel e per tut il Grischun.
4. Sin basa da la legislaziun federala èn limitadas las pussaivladads regulativas dal chantun per sustegnair l'engrondiment da la rait da fibras da vaider. L'impundaziun da meds finanzials publics sto vegnir ponderada criticamain. Las suandantas propostas pon da princip vegnir sustegnidas e vegnan examinadas pli detagliadamain:
a. coordinaziun tranter ils differents purschiders tar l'engrondiment da l'infrastructura;
b. prescripziuns per la coordinaziun en il senn d'ina utilisaziun multipla da bischens vids, sch'ils conducts d'ovra communals vegnan amplifitgads e renovads;
c. engaschament per in resguard adequat da las regiuns periferas, sche la lescha federala da telecommunicaziun vegn revedida in di;
d. relasch da prescripziuns davart ina retschertga unitara e davart in'actualisaziun dal cataster da conducts (revisiun da la lescha da geoinfurmaziun);
e. participaziun punctuala vi da l'engrondiment en il rom d'ina strategia generala.
5. Per pudair respunder questas dumondas ston l'emprim vegnir spetgads ils resultats dals scleriments currents en il rom da l'emprima fasa dal project "fibras da vaider" dal DES.
10 da mars 2010