Navigation

Inhaltsbereich

Dumonda Caviezel (Cuira) concernent la prevenziun da la sanadad ed il nivel da furmaziun

Sessiun: 12.02.2020

Las Grischunas ed ils Grischuns vivan per fortuna surproporziunalmain ditg e saun. Ultra d'in bun provediment da la sanadad presta il chantun er ina lavur da prevenziun impurtanta (p.ex. program «Es ti fit?», prevenziun dal cancer da la beglia). Quai è in fatg allegraivel, pertge che uschia pon vegnir evitads preventivamain blera dolur e gronds custs.

Sco che differentas medias han rapportà (p.ex. NZZ am Sonntag, 18-01-2020: «Bildung bringt mehr Jahre mit guter Gesundheit»), ha scuvrì l'Universitad da Genevra dacurt en il rom d'in studi da lunga durada1 che las Svizras ed ils Svizzers vivian bain pli e pli ditg, ma ch'i resultia ina differenza tranter las classas socialas areguard il dumber d'onns da vita sauns. Per la glieud cun in aut stadi da furmaziun è sa prolungada cleramain la perioda da vita sauna, tar las persunas cun in bass stadi da furmaziun n'èn dapi decennis strusch pli vegnids natiers onns da vita sauns. Il studi mussa che qua gioga cunzunt la prevenziun da la sanadad ina rolla impurtanta. Las recumandaziuns da cumportament per promover la sanadad vegnan ademplidas meglier da las persunas en ina meglra posiziun socio-economica che da las persunas cun paucas entradas resp. main scoladas. Las infurmaziuns na cuntanschan betg questas gruppas ubain che talas han memia paucas resursas finanzialas e mentalas per las realisar.

Ils auturs proponan perquai da plazzar las infurmaziuns e las mesiras pli sistematicamain, per ch'ellas possian far dapli effect. Quai cun la finamira surordinada davant egls che tut las classas socialas possian profitar a lunga vista da dapli onns da vita sauns.

En quest context tschentan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders las suandantas dumondas:

1.     Co giuditgescha la Regenza ils resultats dal studi en vista al chantun Grischun?

2.     Tge fa la Regenza per cuntanscher explicitamain las persunas cun pauca furmaziun e pli povras areguard la prevenziun da la sanadad?

3.     Pari necessari a la Regenza d'intensivar las mesiras dals secturs promoziun da la sanadad e prevenziun per las parts da la populaziun che n'èn betg privilegiadas?

1 Remund, A., Cullati, S., Sieber, S. et al. Longer and healthier lives for all? Successes and failures of a universal consumer-driven healthcare system, Switzerland, 1990–2014. Int J Public Health 64, 1173–1181 (2019).

Cuira, ils 12 da favrer 2020

Caviezel (Cuira), Rüegg, Tomaschett-Berther (Trun), Atanes, Baselgia-Brunner, Brandenburger, Cahenzli-Philipp, Caluori, Cantieni, Cavegn, Degiacomi, Deplazes (Cuira), Deplazes (Rabius), Derungs, Flütsch (Spleia), Gartmann-Albin, Geisseler, Hofmann, Hohl, Holzinger-Loretz, Horrer, Kappeler, Kienz, Kunfermann, Loi, Maissen, Märchy-Caduff, Müller (Favugn), Natter, Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Papa, Perl, Preisig, Rettich, Rutishauser, Salis, Thomann-Frank, Thür-Suter, von Ballmoos, Waidacher, Weber, Widmer (Favugn), Wilhelm, Spadarotto, Stieger

Resposta da la regenza

Il studi da l'Universitad da Genevra che vegn menziunà en la dumonda, mussa che la perioda da vita sauna è sa prolungada per la glieud cun in aut stadi da furmaziun, entant che tar las persunas cun in bass stadi da furmaziun èn vegnids natiers dapli onns da vita malsauns. 

Tar il punct 1: Ils resultats dal studi èn relevants er per il chantun Grischun. Igl è enconuschent ch'i dat ferms effects reciprocs tranter ils facturs d'influenza socials ed il cumportament areguard la sanadad. En quest senn vali: "Povradad fa malsaun" e "malsogna fa pover". Ultra da la furmaziun, da la professiun e da las entradas han er la schlattaina, il stadi civil, in'eventuala derivanza da famiglias immigradas sco er la sanadad psichica in effect per ir enturn cun las ristgas per la sanadad. Las resursas per dumagnar las ristgas èn repartidas en moda ineguala e pia n'è er betg adina garantida l'egualitad da las schanzas areguard la sanadad.

Tar il punct 2: En il sectur da la promoziun da la sanadad e da la prevenziun ha il chantun dus puncts da partenza: Per l'ina fa el investiziuns en cundiziuns generalas che promovan la sanadad (p.ex. scolas, spazis per sa mover en vischnancas che promovan la sanadad), da las qualas pon profitar tuts. Per l'autra servan programs d'acziun e campagnas a rinforzar il cumportament areguard la sanadad (p.ex. campagna per rinforzar la sanadad psichica). In punct da partenza ch'è strategicamain impurtant è quel da definir gruppas en mira e da metter prioritads. Il chantun metta en il center programs d'acziun per las suandantas gruppas en mira: Pitschna uffanza (famiglias cun uffants pitschens e cun uffants en la vegliadetgna prescolara), uffants e giuvenils en la vegliadetgna scolara e che sa chattan a la midada da la scola obligatorica a la vita professiunala sco er persunas pli veglias. Per quest intent collavura el gia oz cun spezialistas e spezialists sco er cun persunas decisivas da gruppas vulnerablas per pudair francar ses messadis e sias mesiras er en questas gruppas. Gist grazia a las mesiras en il sectur da la pitschna uffanza e dals uffants e giuvenils en la vegliadetgna da scola pon ins cuntanscher tut las classas socialas. La finala metta il chantun a disposiziun – cun realisar tut las mesiras – in access simpel, purschidas favuraivlas u gratuitas sco er material d'infurmaziun simpel e chapaivel. 

Tar il punct 3: Gea, a la Regenza pari necessari da sviluppar vinavant las mesiras existentas en il sectur da la promoziun da la sanadad e prevenziun mettend il focus sin las gruppas da la populaziun sutprivilegiadas per augmentar ulteriuramain la egualitad da las schanzas er areguard la sanadad. Per quest intent èn dumandads l'engaschament da numerus acturs da las vischnancas e dal chantun ed ina collavuraziun interdepartamentala entaifer il chantun. Cunzunt la furmaziun, però er l'access a la populaziun immigrada sco er a las persunas povras, èn facturs da success centrals per augmentar l'egualitad da las schanzas areguard la sanadad.

In rolla impurtanta gioga qua il svilup d'ina "strategia per la promoziun tempriva" en il rom dal program "Politica d'uffants e da giuvenils en il chantun Grischun", sut la direcziun da l'Uffizi dal servetsch social chantunal. La "promoziun tempriva" vala sco in dals instruments ils pli impurtants per prevegnir a la povradad ed a la ristga respectiva d'esser dischavantagià savens per vita duranta sco individi e sco gruppa. Uffants da famiglias dischavantagiadas socialmain profitan zunt fitg d'ina promoziun tempriva da buna qualitad (Program naziunal per la prevenziun e per il cumbat cunter la povradad, UFAS). In ulteriur punct da partenza central da la prevenziun da povradad è quel da gidar persunas creschidas pauc qualifitgadas ad acquistar ed ad obtegnair las cumpetenzas fundamentalas sco er in diplom professiunal u ina midada da professiun. En quests secturs stat il chantun pir al cumenzament e dovra pia strategias cumplessivas ed ulteriuras mesiras. Grond è il basegn d'agir a favur d'ina politica coerenta. Plinavant porscha l'elavuraziun dal punct central da svilup 6.2 dal Program da la Regenza 2021-2024, cun ses punct da partenza "rinforzar la cumpetenza da sanadad", pussaivladads impurtantas per concepir cundiziuns generalas efficazias per obtegnair l'egualitad da las schanzas areguard la sanadad.

30 d'avrigl 2020