Infurmaziuns generalas

Asils da selvaschina èn territoris cun in scumond da chatscha total (asils da selvaschina generals) u parzial (asils da chatscha auta, asils da lieurs, etc.) fixads da la Regenza. Els èn in med impurtant per planisar la chatscha. Ils asils da selvaschina federals, determinads dal Cussegl federal, sco er il Parc Naziunal Svizzer èn medemamain territoris cun scumond da chatscha. En ils asils da selvaschina è la chatscha restrenschida u scumandada dal tuttafatg. La finamira da las chatschas reguladas e planisadas è d'avair populaziuns da selvaschina saunas en accord cun la natira. Ils asils da selvaschina èn marcads cun strivlas mellen-cotschnas. Quellas inditgeschan ils cunfins dals asils da selvaschina e betg las sendas da viandar.

740.200 Ordinaziun davart ils asils da selvaschina (OASel) cun annexa 1: descripziun dals cunfins

Chartas dals asils da selvaschina

Co duvrar las chartas interactivas en l'internet

Tips per consultar las chartas en l'internet

Ils asils da selvaschina èn vegnids fixads da nov l'onn 2016. Vus pudais tschertgar, tscherner, guardar e stampar els en l'internet cun agid d'ina charta interactiva. Smatgai sin la colliaziun survart per avrir ella (charta dals asils da selvaschina). L'emprim tschernis Vus il nivel giavischà: chatscha auta e/u chatscha bassa. Smatgai cun la mieur sin la frizza blau clera a sanestra sper l'enumeraziun dals asils da selvaschina. Alura cumparan ils dus nivels ed en la chaschetta a sanestra vesais Vus Vossa tscherna. Suenter che la charta è actualisada cumparan tut ils asils da selvaschina dal/s nivel/s tschernì/tschernids en la survista chantunala. Cun la mieur pudais Vus ussa selecziunar il sectur che Vus vulais engrondir. Suenter in curt temp d'elavuraziun cumpara la vista engrondida. Alura la pudais Vus engrondir vinavant fin ad ina scala dad 1: 10'000. Cun il simbol da las legendas pudais Vus avrir la legenda. 

La charta stampada n'è betg giuridicamain valaivla

Stampar la charta pudais Vus cun smatgar sin il simbol dal stampader. Endrizzai p.pl. il stampader uschia ch'el stampa il palpiri en format orizontal.

Las chartas en l'internet n'èn betg dal tuttafatg precisas, perquai ch'ellas èn vegnidas registradas a basa d'ina scala dad 1:25'000 e vegnan ussa preschentadas cun ina charta da basa dad 1:50'000. Giuridicamain valaivlas èn anc adina la descripziun dals cunfins tenor il conclus da la Regenza dals 21 d'avust 2018, publitgà en il Fegl uffizial dal chantun Grischun dals 23 d'avust 2018, e la signalisaziun en il territori.

Tenor tge criteris vegnan zavrads ils asils da selvaschina?

Il concept per fixar ils asils da selvaschina

Ils asils da selvaschina èn in instrument impurtant per planisar la chatscha. Els èn necessaris per mantegnair las populaziuns da selvaschina, perquai ch'els protegian ils spazis da viver impurtants da disturbis tras la chatscha. Ils asils da selvaschina gidan dentant er a mantegnair ina structura natirala dals effectivs.

Per determinar ils asils da selvaschina èsi da resguardar differents princips che han da valair en general. Per cuntanscher ina buna repartiziun da la selvaschina èsi necessari da betg fixar asils memia gronds, mabain da zavrar numerus asils pitschens. Asils da selvaschina memia gronds mainan numnadamain ad accumulaziuns da selvaschina nungiavischadas. Ultra da quai èsi impurtant da crear asils da selvaschina en territoris che cuvran ils basegns da sa nutrir, sa multiplitgar e sa proteger da la selvaschina. In'attenziun speziala è era da far a la signalisaziun. Ils asils da selvaschina ston esser bain visibels per las chatschadras ed ils chatschaders. Ils cunfins vegnan perquai marcads per regla cun puncts e lingias marcantas. Ultra da quests princips generals èn da resguardar anc princips biologics specifics per las singulas spezias da selvaschina e d'utschels. Per ils tschiervs ston ins zavrar asils pli pitschens per evitar accumulaziuns da tschiervs nungiavischadas e garantir ina buna repartiziun orizontala da questa spezia en il spazi da viver.

Per ils chamutschs èsi da zavrar en emprima lingia asils sur il cunfin dal guaud per evitar che quels scappian durant la chatscha en guauds pli a bass e chaschunian là donns da rusignar. La repartiziun dals chavriels sa lascha influenzar mo pauc cun zavrar zonas da protecziun. Ils asils da lieurs vegnan fixads d'ina vart cun spustar resp. regruppar asils da selvaschina da fin uss e da l'autra vart cun zavrar territoris centrals. Ils asils d'utschleglia servan en emprima lingia a proteger las giaglinas dal pe pailus ed ils asils da l'utschleglia da l'aua cumpiglian per regla ils territoris da cuar principals ed ils territoris da passadi impurtants.

In mosaic da territoris da chatscha e da territoris protegids

En il rom da la nova regulaziun 2016 ha il chantun Grischun augmentà il dumber d'asils da selvaschina generals da 215 sin 230, il dumber d'asils da chatscha auta da 19 sin 22 ed il dumber d'asils da chatscha bassa da 44 sin 53. Ultra da quai ha el zavrà sco fin qua in asil da chavriels e 22 asils da muntanellas. Il dumber d'asils da lieurs ha il Chantun reducì per otg sin 46. Il dumber d'asils d'utschleglia e d'utschleglia da l'aua ha el augmentà sin 21 resp. 46. En total è creschì il dumber d'asils da selvaschina chantunals da 411 sin 441.

La surfatscha totala sa reducescha dentant da 755 km² sin 739 km². Ensemen cun il Parc Naziunal Svizzer ed ils sis asils da selvaschina federals dat quai ina surfatscha totala da 1114 km² per ils asils da selvaschina. Las spezias da selvaschina d'ungla èn protegidas da la chatscha sin in spazi da viver da 742 km², las lieurs brinas ed alvas sin in spazi da 929 km² ed ils cots da draussa e las urblaunas sin in spazi da 907 km².

Ils asils da selvaschina e las prescripziuns da chatscha garanteschan ina chatscha regulada en il Grischun!

Enconuscher ils asils da selvaschina

Ils asils da selvaschina èn marcads cun strivlas cotschen-melnas

Las viandantas ed ils viandants vesan la stad en noss chantun adina puspè strivlas cotschen-melnas che na signaliseschan betg ina senda, mabain marcheschan ils cunfins dals asils da selvaschina. Las marcaziuns vegnan renovadas regularmain da guardiaselvaschinas ed èn da chattar savens per lung d'auals, fils da muntogna e lingias altimetricas. Schebain ch'ils asils da selvaschina sa drizzan oravant tut a las chatschadras ed als chatschaders, duessan quests refugis da la selvaschina sche pussaivel era vegnir respectads dal rest da la populaziun.

Pertge dovri asils da selvaschina?

Il territori scumandà per la chatscha – in vegl med per augmentar la populaziun da selvaschina

Cura ch'ins ha introducì la patenta da chatscha grischuna l'onn 1877, devi mo paucs asils da selvaschina federals, ma quels eran fitg gronds. Els eran da quel temp ils sulets territoris scumandads per la chatscha e s'extendevan per part sur pliras vals. Ma mintga 5 onns stuev’ins midar els cumplettamain. Uschia sa reduciva entaifer curt temp puspè la populaziun da chamutschs ch'era sa sviluppada. Gia enturn il 1910 ha il chantun Grischun cumenzà a zavrar agens asils da selvaschina.

Med impurtant per planisar la chatscha

Oz vegn dirigida la repartiziun da la selvaschina en ses spazi da viver cun ina fina rait da differents asils da selvaschina, e quai cun ina surfatscha totala per la selvaschina d'ungla che importa mo bundant 10% da la surfatscha chantunala. Ina buna repartiziun da la selvaschina garantescha ina chatscha effizienta e gida ad evitar tant sco pussaivel donns da selvaschina. La pitschna surfatscha protegida pretenda ulteriuras disposiziuns en furma da prescripziuns da prelevaziun specificas en il territori da chatscha avert. U ditg cun auters pleds: grazia a las prescripziuns da chatscha differenziadas, sco per exempel la protecziun dal tschierv da curuna, pon ins garantir ina chatscha persistenta e sto scumandar la chatscha mo sin ina surfatscha chantunala relativamain pitschna.

La selvaschina chatta ils territoris d'asil

Ils asils da selvaschina han tut tenor la spezia da selvaschina in'autra finamira. Quels cumpiglian tar la selvaschina da chatscha bassa sco las lieurs, las giaglinas dal pe pailus ed ils utschels da l'aua per regla lur spazis da viver principals. Per questas spezias è la surfatscha protegida bler pli gronda e s'extenda sin passa 900 km². Per ils chavriels giogan ils asils da selvaschina ina pli pitschna rolla, perquai che tant ils bucs sco era las chauras vivan en lur agens reviers durant il mez onn da stad. Tar ils tschiervs èsi necessari da reparter la populaziun uschè vastamain sco pussaivel sin il spazi da viver da stad. Ils asils dals chamutschs gidan ils animals a nizzegiar bain la zona alpina che po vegnir disturbada facilmain da la chatscha. Surtut ils tschiervs chattan fitg svelt ils territoris scumandads per la chatschadra ed il chatschader. Quai n'è betg da smirvegliar, sche nus pensain a lur odurat excellent. Quel surpassa il noss per dimensiuns, uschia che nus na pudain gnanc ans imaginar tge infurmaziuns che pon tut «esser en l'aria». Ils animals ch'èn stads buns da s'adattar a la chatscha dal luf, dal luf-tscherver e da l'urs en il decurs da l'evoluziun, han stuì sviluppar quests senns per surviver.