Il Grischun cumenza cun in project fin uss singular en Svizra: Il dretg chantunal duai vegnir rumì sin tuts stgalims da ballast nunnecessari. D'ina analisa correspundenta esi resultà che quasi trais quarts da tuts relaschs han basegn d'ina rumida.

La regenza prenda conuschientscha dal rapport davart l'emprima fasa dal project ”Substanzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg” (SFLAD). Quest palpiri cumpiglia ina impressiunanta retscha da decrets che pudessan vegnir midads u abrogads. La gruppa da project vegn autorisada da cuntinuar cun il project en il senn d'ina varianta concentrada.

La rumida duai crear spazi d'agir
Il project SFLAD ha l'intent da meglierar la qualitad da las regulaziuns e da las activitads dal stadi. Memia biaras regulaziuns, per part nunnecessarias, pon impedir in'administraziun flexibla che resguarda ils basegns e limitar considerablamain il spazi d'agir da persunas privatas. Per quest motiv duai il dumber da las regulaziuns dal dretg chantunal vegnir reducì. Concretamain intenda il project ”Substanzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg” las suandantas finamiras principalas:

- dapli spazi d'agir per privats,
- limitar il dretg d'organisaziun e da proceduras be sin quai ch'è absolutamain necessari,
- crear ina libertad d'agir pli vasta per l'administraziun per ch'ella possia lavurar pli efficaziamain,
- crear ina legislaziun che po vegnir adattada speditivamain a las relaziuns midadas,
- rinforzar l'autonomia da las vischnancas e pussibilitar schliaziuns decentralas,
- introducir instruments da procedura per controllar e garantir la qualitad da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg.
 
Da l'analisa resulta in cler basegn d'agir
Durant circa in onn han ins examinà minuziusamain il guaud da paragrafs dal Grischun. Pli che 100 impiegads han mintgamai examinà criticamain lur sectur. Els han gì l'incarica da constatar quals relaschs chantunals che possian vegnir abrogads u modifitgads. Cun agid d'ina glista da controlla èn vegnidas examinadas en quest reguard tuttas leschas ed ordinaziuns dal cussegl grond e da la regenza. Il project SFLAD vegn manà d'ina gruppa da project sut la direcziun da la chanzlia chantunala. Ella sa cumpona da represchentants da mintga departament e vegn accumpagnada scientificamain da professer Georg Müller (docent per dretg statal ed administrativ e per scienza legislativa a l'universitad da Turitg).
La gruppa da lavur SFLAD ha preschentà dacurt ses rapport. Quel cumpiglia in impressiunant urden da preschentaziun che concluda la fasa d'analisa. L'urden da preschentaziun è vegnì elavurà intenziunadamain da persunas che lavuran en l'administraziun, perquai che quellas disponan da la relaziun necessaria cun la pratica e ston pli tard er realisar las mesiras. Il resultat da l'analisa è cler e net: tar 460 u quasi trais quarts da tuts decrets chantunals exista in basegn d'agir. Per fixar las prioritads e per na surpassar las capacitads da l'administraziun ha la regenza decidì ch'il project SFLAD duai sa concentrar sin 273 decrets.

La fasa dus vegn iniziada
L'acziun da rumida dal project SFLAD percurra essenzialmain las suandantas fasas u fa ils sequents pass

1. Analisa dal basegn d'agir (gist finida cun preschentar la glista dals decrets ch'èn da reveder).
2. Rumida sin il stgalim da las ordinaziuns da la regenza (fin la fin da l'onn 1998 vegnan 65 ordinaziuns da la regenza abrogadas e 106 da quellas midadas. La cumpetenza latiers ha la regenza.
3. Rumida sin il stgalim da leschas ed ordinaziuns dal cussegl grond (entaifer l'entschatta da 1999 fin la mesadad da l'onn 2000 duain 4 leschas vegnir abrogadas e 17 da quellas modifitgadas, 15 ordinaziuns dal cussegl grond vegnir abrogadas e 15 da quellas modifitgadas e plinavant 4 ordinaziuns da la regenza vegnir abrogadas e 31 da quellas modifitgadas. La cumpetenza ha mintgamai tenor sectur il pievel, il cussegl grond u la regenza).
4. Silsuenter duain ulteriurs 188 decrets vegnir elavurads en ina procedura ordinaria, pia ordaifer il project SFLAD.

Igl è previs da concluder la part principala dal project SFLAD enturn il mez da l'onn 2000.

Exempels concrets
Tge consequenzas po il project SFLAD avair concretamain? Ils exempels suandants èn tut auter che definitivs, els duain dentant inditgar la mira dal project? Igl è da vesair cleramain che la realisaziun da las mesiras è be alur pussaivla, sche quellas han percurrì la procedura legislativa ordinaria (p. ex. tar leschas la procedura da consultaziun, approvaziun tras il cussegl grond e tras la votaziun dal pievel).
Sco mesiras per engrondir il spazi d'agir da privats vegnan en dumonda:
- abrogar l'assicuranza obligatoria per il muvel
- desister da tschertas patentas obligatorias sin il sectur dal sport da skis
- reducir la vegliadetgna per obtegnair la patenta da pestgar
- abrogar il monopol da spazzachamin.

Sut il titel ”Rinforzament da l'autonomia da vischnanca” esi pussaivel da:
- abrogar cundiziuns chantunalas per divers secturs en la lescha da vischnanca
- dar dapli cumpetenzas a las vischnancas en la procedura per permetter construcziuns ordaifer la zona da construcziun
- laschar la cumpetenza da decretar urdens forestals exclusivamain a las vischnancas.

Per simplifitgar andaments administrativs concernent organisaziuns e proceduras pudessan:
- numerusas cumpetenzas vegnir transferidas da la regenza sin ils departaments u dals departaments sin ils uffizis (p. ex. sin il sectur d'energia, da runcadas, da la scola populara, da collectas publicas, dal traffic sin via, dal persunal chantunal), e
- vegnir abolidas cumissiuns consultativas ed autras.

Legitimaziun democratica
Il project SFLAD sa basa sin il program da la regenza 1997-2000. Sut il titel ”Ina administraziun chantunala ed in'organisaziun dal stadi effizienta e manaivla al burgais” vegni ditg: ”Divers secturs da l'activitad dal stadi en il Grischun pateschan d'in dumber da regulaziuns memia grond ch'engrevgia a l'administraziun d'agir flexiblamain e prendend resguard dals basegns. Projects sco 'Nova gestiun publica' han be alur in senn, sch'il dumber da las regulaziuns vegn reducì a medem temp. La regenza ha gia exprimì sia prontezza latiers cun preschentar il rapport davart la deregulaziun. Il potenzial per la reducziun sa lascha eruir be cun examinar integralmain il dretg vertent pertutgant las pussaivladads d'abrogaziun, da reducziun e da concentraziun. A medem temp cun la reducziun dal dumber da regulaziuns esi da sclerir concretamain co las reglas restantas pon vegnir applitgadas flexiblamain en il rom da las pussaivladads legalas”. En la sessiun da matg 1996 ha il cussegl grond prendì conuschientscha dal program da la regenza. Il project SFLAD è vegnì discussiunà a fund e las mesiras correspundentas èn vegnidas sustegnidas expressivamain.

Gia uss in effect positiv
La discussiun intensiva davart las dumondas fundamentalas da l'urden legal dal Grischun ha gia oz in effect positiv entaifer l'administraziun chantunala. Per l'ina vegnan ils princips dal project applitgads per las proceduras legislativas currentas. Divers decrets han pudì vegnir ”substanzialisads” ed èn vegnids approvads en ina furma pli concentrada. Quai è impurtant gist a vista da l'introducziun pussaivla dal New Public Management (nova gestiun publica). Per l'autra ha l'administraziun cumprovà ch'ella è pronta ed en la situaziun da prender sezza per maun las refurmas necessarias. La tenuta positiva vers midadas sto daventar la tenuta fundamentala per l'avegnir.


Gremi: Regenza
Funtauna: rg Canzlia cantunala