Las precipitaziuns extraordinarias da l'enviern passà han destruì
100'000 meters cubics laina ed ina surfatscha da guaud da 375 hectaras.
La regenza prenda conuschientscha dal rapport da l'inspecturat
forestal davart l'enviern da lavinas 1999. Sin la vart settentriunala da
las Alps aveva quai dà fitg grondas navadas tranter la fin da schaner e
la fin da favrer 1999. La situaziun da lavinas è daventada fitg critica
ed ha tranter auter gì per consequenza ch'ins ha stuì serrar vias,
interrumper il traffic da viafier ed evacuar persunas. Ils experts
discurran d'in eveniment dal tschientaner. Il matg/zercladur hai alura
dà daratgas intensivas. Surtut a Tschuncaismas èn questas plievgias
coincidadas cun la marschauna ed han fatg gronds donns al guaud, al
terren da cultura ed a l'infrastructura, tant pli ch'il terren era
fermamain bagnà da las grondas quantitads da naiv luada. In'ulteriura
perioda da plievgia intensiva è crudada en la segunda mesadad dal mais
settember 1999.
Las fermas precipitaziuns han chaschunà donns en l'entir chantun.
Ina gia dapli èn stadas pertutgadas parts da la vart settentriunala da
las Alps il pli fitg, surtut las regiuns Partenz/Tavau, Scanvetg ed il
Grischun central. Sco consequenza ha l'inspecturat forestal fatg
controllar tut ils rempars da lavinas. En differents lieus han ins
constatà donns pli pitschens. Be dus rempars (Monbiel/Claustra e Platta
Liunga/Breil) han subì donns pli gronds. Da princip han ils rempars da
lavinas ademplì lur funcziun. Ils donns èn reparads e rugalads, per
ch'ins possia garantir per l'enviern proxim la medema segirezza sco
avant ils eveniments da 1999. Tut en tut èn vegnids annunziads pli che
330 donns cun custs calculads da totalmain 15.2 milliuns francs. La
dimensiun dals donns da lavinas, las chargias da naiv e las terradas da
vent munta a 100'000 meters cubics laina sco er ina surfatscha da guaud
destruida da totalmain 375 hectaras. Las rumidas èn mintgamai vegnidas
ordinadas immediatamain. Ina part dals donns ha pudì vegnir rugalada e
finanziada en il rom da projects currents, ma la gronda part vegn
finanziada en il rom da dus projects globals.
Contribuziun d'investiziun a la Viafier retica vegn approvada
L'uffizi federal da traffic ha suttamess al chantun in sboz per la
27. cunvegna davart agids d'investiziun da la viafier retica. Sut la
resalva da la consuttascripziun tras las ulteriuras parts dal contract
vegn el approvà da la regenza. Ils meds vegnan impundids per ina
prolungaziun dals binaris da cruschar a Brusio e Lagalp (3.5 resp. 3
milliuns francs), la construcziun d'ina nova staziun da cruschar
Stablini (5.38 milliuns), l'equipament da la lingia dal Bernina cun il
sistem d'arretaziun ZSI 90 (2.235 milliuns), l'equipament dal tunnel da
l'Alvra cun in sistem da radiofonia per tunnels (1.7 milliuns), la
recumpra e la transfurmaziun diesch vaguns da martganzia dal Vereina
(1.525 milliuns) sco er la procuraziun da 21 novs vaguns da martganzia
R-ACTS (5.245 milliuns). Tenor la clav da repartiziun crodan 18
pertschient u 4.068 francs al chantun. Ils meds èn resguardads en il
budget chantunal ed en il plan da finanzas.
Protecziun da la populaziun duai trair a niz las structuras existentas da la
protecziun civila
La regenza prenda posiziun visavi la confederaziun davart ils
cuntegns essenzials e las valurs da chantun per la protecziun da la
populaziun. Questa è in instrument civil per la direcziun, la
protecziun e l'agid en cas da catastrofas, d'autras situaziuns d'urgenza
sco er en cas da smanatschas da politica da pussanza. Ella remplazza
quasi la protecziun civila d'enfin uss. La structura da la protecziun da
la populaziun quinta cun l'uniun da plirs meds civils ch'èn necessaris
per ademplir questas incumbensas. Per quest motiv duain da princip ils
chantuns avair la cumpetenza. Quai vala a moda cumplessiva, quai vul dir
per tut ils meds, per lur prontadad e per l'organisaziun directiva. En
il rom dals studis detagliads vegn ins a stuair repartir a moda optimala
las incumbensas ed a fixar las cumpetenzas effectivas medemamain sco la
repartiziun dals custs tenor ils princips da la nova gulivaziun da
finanzas tranter la confederaziun ed ils chantuns. Tar la realisaziun da
la protecziun da la populaziun èsi da sa basar tant sco pussaivel sin
las structuras existentas dals elements civils ch'èn avant maun. Igl è
d'impurtanza centrala ch'in'organisaziun civila saja cumpetenta per la
furmaziun e l'acziun. Questas incumbensas duain er en avegnir vegnir
ademplidas tras la protecziun civila adattada. Tenor l'opiuniun da la
regenza na fai nagin senn da furmar per quest intent ina nova
organisaziun.
Da las vischnancas
Il project da rempar cunter crappa "Grotti" da la vischnanca da
Bondo vegn approvà. I vegn garantì ina contribuziun chantunala da 20
pertschient als custs calculads da 360'000 francs. Ils programs da
sanaziun encunter la canera per la via dal Partenz en il sectur da la
fracziun da Dalvazza, Luzein, sco er per la via da Landwasser en il
sectur da la vischnanca da Ferrera/Schmitten vegnan approvads. La
constituziun da la vischnanca da Breil, la segunda fasa da la revisiun
totala da la planisaziun locala da Cauco, la cumplettaziun da la
planisaziun locala da Haldenstein e la midada da la planisaziun locala
da Sievgia en Partenz/Seewis en vista a l'engrondiment da la chasa da
cura vegnan approvadas.
Fatgs dal persunal
A la fin da november 1999 va en pensiun Frieder Neunhoeffer, Cuira,
incumbensà per dumondas da persunas impedidas tar l'uffizi da servetsch
social. La regenza l'engrazia per ils servetschs prestads en favur dal
chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun