Ina finamira principala dal program da la regenza 1997-2000 è quella
da rinforzar il Grischun sco lieu economic. En quest connex prenda la
regenza enconuschientscha da las incaricas da prestaziun per il forum
economic dal Grischun e per il center da las interpresas pitschnas e
mesaunas (center da las IPM).
Durant ils davos onns èn vegnidas prendidas differentas mesiras per
inforzar il Grischun sco lieu economic. Da quellas fa part il concept
directiv per l'economia dal Grischun, la fundaziun e la concepziun dal
forum economic dal Grischun sco er dal center da las IPM a las scolas
autas professiunalas dal Grischun SET e STA, las novas structuras da
Grischun vacanzas ed il rapport davart la promoziun da l'economia 2001.
In basegn d'agir exista tranter auter per ils suandants secturs:
- I sto vegnir fatg in marketing dal Grischun sco lieu economic sin
ina basa professiunala e tenor in concept strategic.
- I vul in post da consultaziun efficazi per l'economia.
- Las activitads dals differents partenaris da la promoziun da
l'economia duain vegnir coordinadas tras incaricas da prestaziun, e quai
per pudair evitar duplicitads e crear sinergias.
Aifer il departament da l'intern e da l'economia publica han ins
pudì crear ed occupar la plazza d'in delegà per promover l'economia
chantunala (cump. fatgs dal persunal) en il fratemp.
Ils partenaris da la promoziun chantunala da l'economia èn
spezialmain il center da las IPM, il forum economic dal Grischun,
l'institut per turissem e temp liber, Grischun vacanzas sco er las
federaziuns economicas. Uschenavant che las activitads da questas
gruppas vegnan sustegnidas dal chantun èn ellas da coordinar tras
incaricas da prestaziun. Talas èn avant maun per il mument per il center
da las IPM e per il forum economic. La regenza prenda enconuschientscha
da las incaricas da prestaziun ed empermetta a las duas organisaziuns
contribuziuns chantunalas da totalmain 725'000 francs per ils onns 1999
fin 2001. Las incaricas da prestaziun per Grischun vacanzas e per
l'institut turissem e temp liber stattan actualmain en elavuraziun.
Il consum da drogas na duai betg pli vegnir criminalisà
Envers la confederaziun prenda la regenza posiziun davart las
propostas da revisiun per la lescha da narcotics e davart las midadas da
l'ordinaziun pertutgant la meglra controlla da la cultivaziun da chonv e
da la vendita da products da chonv. Per eruir la criminalitad da drogas
vul ins sa concentrar a moda pli consequenta sin il commerzi, entant
ch'ils solits consuments duain vegnir chastiads en ina furma main
rigurusa. Sco punct central da la revisiun da la lescha duain vegnir
elavuradas las disposiziuns penalas (art. 19 LN). La confederaziun
propona differentas variantas per quest intent. La regenza sustegna qua
quella partida che na vul betg pli chastiar il consum da narcotics e las
acziuns preparativas che servan al consum per l'agen diever. Ultra da
quai duain ils pitschens commerziants dependents ch'èn vegnids
giuditgads fin uss savens sco cas grevs, pudair giudair uss pli e pli il
princip da "terapia enstagl d'in chasti". Plinavant èsi previs da fixar
il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin definitivamain
en la lescha.
Resalvas expressivas pertutgant il consum datti en connex cun la
protecziun da la giuventetgna ed en connex cun il traffic sin via. Sco
mesira da la protecziun da la giuventetgna duai esser scumandà
expressivamain da vender alcohol, tubac ed autras drogas a giuvenils sut
16 onns.
Per separar ils martgads sustegna la regenza la proposta da
distinguer haschisch (chonv) generalmain dals meds narcotics illegals e
da'l metter sin il medem stgalim sco ils meds enivrants (alcohol e
nicotin).
En las novaziuns previsas sa tracti en emprima lingia d'ina
adattaziun leglislativa a la realitad. Areguard la prevenziun, la
terapia e la sminuziun dal donn vegn extendì il champ d'applicaziun da
las disposiziuns respectivas dals meds narcotics ed enivrants.
Tenor il giudicat dals experts èn ils custs per persecutar e
chastiar il consum da drogas sco er per las acziuns preparativas sa
muntads en l'entira Svizra l'onn 1997 sin var 46 milliuns francs.
Sch'ins desistess da la persecuziun penala pudessan ils chantuns
spargnar var 30 milliuns francs per onn. Sche quels daners vegnissan
impundids per la prevenziun, la terapia e la sminuziun dal donn, alur
dastgass il niz da la renunzia dal chasti dal consum da narcotics la
finala surmuntar il donn.
Contribuziuns da cultura
I vegnan pajadas contribuziuns da cultura e garanzias da deficit
d'in import total dad 80'500 francs a las suandantas occurrenzas, ovras
ed als suandants projects:
- ediziun dal DC "Vu Helda und andarna Träumer" da Herbert Caduff,
Seglias,
- ediziun d'in DC tras il chor viril dad Igis,
- ediziun d'in DC ("Passiun e levada da Jesus Cristus" da Carli
Scherrer) tras il chor maschadà da Schlans,
- tschitg concerts dals chors maschadads da Laax, Sumvitg-Cumpadials
e Surselva il mars 2000 a Trun, Glion, Cuira e Laax (ovras da Rutter e
Mendelssohn)
- concerts dal chor da chombra Engiadina dals 25/26 da mars 2000 a
Puntraschigna e Cuira (ovras da Rossini e Gion Antoni Derungs),
- concert dals 9 da settember 2000 a Cuira a chaschun dal 65avel
anniversari dal cumponist ed onurà dal premi da cultura Gion Antoni
Derungs,
- concerts dals chors maschadads da Sedrun e Rueras dals 15/16
d'avrigl 2000 a Sedrun ("Ils set davos pleds da Cristus sin la crusch"
da César Franck),
- concerts da l'ensemble Musicuria durant l'onn 2000,
- concerts da la scola da chant da Cuira dals 13/14 da matg 2000
("Il Messias" da Händel),
- concerts dal chor CantAurora dals 27 da favrer 2000 a Cuira (ovras
da Bernstein e Dvorak),
- concrets dal rudè da chant da Tavau dals 17/18 da zercladur 2000
("Elias" da Mendelssohn),
- nov program da cabaret "Ersatzteil-Kater" da Rolf Schmid,
Giuvaulta,
- project "Raquints - punts tranter las culturas" (sis occurrenzas)
ed ulteriuras occurrenzas dal center da cultura e scuntrada "La Vouta" a
Lavin durant l'onn 2000,
- prelecziuns scenicas davart Meta von Salis-Marschlins (1855-1929)
il favrer/mars 2000, organisadas da l'archiv cultural da dunnas dal
Grischun en sis lieus en il chantun,
- participaziun da Pascale Wiedemann ad ina exposiziun en gruppa en
il Centre Culturel Suisse a Paris la primavaira 2000, e
- ediziun dal cudesch "Minister Ulysses von Salis-Marschlins" da
Peter Metz tras la chasa editura Calven
Ordinaziun davart l'igiena da la charn va en vigur l'entschatta da l'onn 2000
L'ordinaziun chantunala davart l'igiena da la charn vegn messa en
vigur per il 1. da schaner 2000. Sin il medem termin relascha la regenza
la tariffa d'indemnisaziun per ils controlladers da charn e la tariffa
da taxas per la controlla dals animals da maz e da la charn sco er per
approvar ils plans e dar permissiuns da manaschi a stabiliments da maz.
Il text exact dals novs decrets vegn publitgà en il Fegl uffizial dal
chantun.
Da las vischnancas
Il project per la construcziun nova e la midada da construcziun da
l'ospital San Sisto, Puschlav, vegn approvà cun resalvas. Sco subvenziun
cumplessiva a quest project empermetta il chantun als patruns da
construcziun var 12.4 milliuns francs.
Il project per l'amplificaziun da la scola professiunala a Puschlav
vegn approvà. Als custs imputabels da 340'000 francs vegn garantida ina
contribuziun chantunala da 50 pertschient.
Approvadas vegnan ultra da quai la revisiun totala da la lescha da
taglia da Sched e la revisiun parziala da la lescha davart las taxas da
cura e da sport da Lantsch.
Fatgs dal persunal
La fin da december 1999 van las suandantas collavuraturas ed ils
suandants collavuraturs en pensiun:
- Eduard Alesch, Panaduz, manader da la tessaria en il stabiliment
da Realta,
- Georg Balzer, Cuira, expert tecnic tar l'uffizi per la protecziun
da l'ambient,
- Hans Barandun, Tusaun, schef da l'uffizi districtual da
construcziun bassa Tusaun,
- Hansjörg Bühler, Cazas, tgirunz en la clinica psichiatrica
Beverin,
- Phlipp Peng, Pratval, capovier tar l'uffizi da construcziun bassa
Tusaun,
- Agostino Crameri, San Carlo, survegliader da chatscha e pestga,
- Mathias Caluori, Cuira, polizist chantunal,
- Giachen Steger, Danis, vier tar l'uffizi districtual da
construcziun bassa Glion,
- Elke Thöny, Cuira, assistenta administrativa tar l'inspectorat
forestal,
- Hans Widmer, Samedan, secretari/referendari tar l'uffizi
d'inquisiziun Samedan, e
- Karl Zöschg, Ziràn, vier tar l'uffizi districtual da construcziun
bassa Tusaun.
La regenza engrazia els fitg per ils servetschs ch'els han prestà
per il chantun.
- Eugen Arpagaus, naschì 1962, da Uors-Peiden, domicilà a Zizers,
daventà delegà per promover l'economia tar l'uffizi per economia e
turissem. La plazza ch'è vegnida creada da nov è vegnida concepida sco
post da consultaziun per ils interess da l'economia e stat en connex cun
las stentas da rinforzar il Grischun sco lieu economic. Las incumbensas
principalas dal titular da la plazza èn la concepziun e la realisaziun
dal marketing dal lieu.
Arpagaus ha frequentà la scola primara e secundara a Landquart e Zizers
ed ha absolvì in emprendissadi sco mecanist da precisiun a Cuira. Ses
studis consecutivs ha el terminà sco tecnicist da precisiun ed
inschigner da manaschi UTS. Actualmain è Arpagaus directur da marketing
per instruments tar la Hamilton Panaduz SA. El entschaiva sia plazza
tenor cunvegna.
- Paul Schulthess, naschì 1944, da ed a Cuira, daventa magister da
scola media II a la scola chantunala grischuna. El entschaiva sia plazza
ils 21 d'avust 2000.
- Klaus-Dieter Gerhard Bodyl, naschì 1958, da Bienrode (D),
domicilià a Cuira, daventa magister da scola media II a la scola
chantunala grischuna. El entschaiva sia plazza ils 21 d'avust 2000.
Per la fin da l'onn
La regenza ha salvà 44 sesidas durant quest onn. En quellas èn
vegnids prendids 2320 conclus.
A las collavuraturas ed als collavuraturs da l'administraziun
chantunala engrazia la regenza fitg per la lavur prestada.
La midada dal "vegl" al "nov" millenni ans spetga. Per quest
eveniment spezial giavischa la regenza a tut las conburgaisas ed ils
conburgais tut il bun, fidanza e prosperitad.
Il presidi da la regenza passa il 1. da schaner 2000 a Peter
Aliesch, vicepresidenta daventa Eveline Widmer-Schlumpf.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun