A la regenza grischuna para la plattafurma da program cun la "Tele
Südostschweiz SA" e cun il "Tele Rätia Service" in enritgiment per la
regiun. Planisads èn in program parzial regiunal ed in servetsch
d'infurmaziun sin il monitur.
Sch'i va tenor l'urari dals iniziants, alur duai vegnir emessa la
televisiun locala "Tele Südostschweiz" gia l'avust 1999. La fin da
favrer 1999 è vegnida inoltrada ina dumonda correspundenta da concessiun
a l'uffizi federal da communicaziun a Bienna, suenter ch'il medem mais è
vegnida fundada la "Südostschweiz Service SA" sco purtadra dal project
per ina televisiun locala.
Las quatter suandantas societads èn actualmain participadas
mintgamai per in quart a la "Südostschweiz Service SA":
- Tele Rätia SA, distribuidra da programs esters da televisiun en il
Grischun,
- Radio Grischa SA, il radio privat il pli grond dal Grischun,
- Radio Piz SA, il radio privat per l'Engiadina e las vals dal sid,
e
- Gasser Holding Cuira SA, editura tranter auter da la gasetta dal
di "Die Südostschweiz".
Igl è pervis d'acceptar ulteriurs acziunaris.
Il project per ina televisiun locala "Tele Südostschweiz" duai
vegnir creà l'emprim en il Grischun ed a Glaruna e silsuenter duai el
vegnir extendì pass per pass sin l'entira Svizra meridiunala orientala
(Sviz, la part meridiunala da Son Gagl, Principadi da Liechtenstein).
Planisà è uschia l'emprim program da televisiun regiunala dal
Grischun cun in text sin il monitur. "Tele Südostschweiz" vul producir
en emprima lingia emissiuns da discussiun davart temas actuals u discurs
cun giasts prominents. Durant las pausas d'emissiun resp. tranter las
repetiziuns duai star a disposiziun da tuttas uras in servetsch da text
sin il monitur. Per quest servetsch procura la "Tele Rätia Service". Las
emissiuns e las prestsaziuns da servetsch da la "Tele Südostschweiz"
resp. da la "Tele Rätia Service" duain vegnir distribuidas sin il medem
chanal (l'emprim) a moda radiofonica terrestra.
La regenza sustegna en sia posiziun a l'uffizi federal da
communicaziun la dumonda da concessiun da la "Tele Südostschweiz SA" per
in program da televisiun regiunal cumbinà cun in servetsch al monitur da
la "Tele Rätia Service".
Il chantun Grischun posseda passa 80 pertschient da las aczias da la
"Tele Rätia SA", entant ch'ils pertschients restants sa repartan sin
vischnancas, circuls e federaziuns regiunalas. L'intent oriund da la
"Tele Rätia SA" es stà quel da proveder il chantun almain cun trais
programs esters da televisiun, e quai a moda radiofonica. Oz proveda la
societad, ultra da ses contract fundamental, ina gronda part da las
vischnancas che na disponan betg d'ina rait da cabel cun ils programs
dals radios locals Grischa e Piz. En l'avegnir vuless ella meglierar
considerablamain sia purschida telematica. Cun la fundaziun da la
"NetCom Grischun SA" e cun la participaziun a la "Südostschweiz Service
SA" ha la "Tele Rätia SA" fatg emprims pass impurtants per realisar sia
nova entschatta strategica sin il martgà da telecommunicaziun
liberalisà. La regenza beneventa quest svilup. Ella ha buna speranza
ch'ins possia evitar uschia, ch'il chantun Grischun vegnia stuschà da la
vart areguard las medias.
Per pudair observar optimalmain ils interess chantunals,
supplitgescha la regenza la "Tele Rätia SA" d'integrar ils posts
chantunals cumpetents pli ferm en la procedura da decisiun da la "NetCom
Grischun SA" e da la "Südostschweiz Service SA". La regenza na po betg
far amicizia cun il fatg, che la direcziun da la "Tele Rätia SA" duai
surprender er quella da la societad privata da producziun da televisiun
"Tele Südostschweiz". Perquai pretenda ella da zavrar cleramain la
direcziun operativa sin il sectur da la "Tele Rätia SA" e da la "Tele
Südostschweiz".
Midadas dals supplements da paja da las magistras e dals magisters
L'atun 1998 ha il cussegl grond approvà ina revisiun parziala da
l'ordinaziun davart la salarisaziun da las persunas d'istrucziun da la
scola populara e da las mussadras. Tras quai vegnan realisadas trais
mesiras da spargn dal plan da mesiras per "equilibrar las finanzas
1999". Concret sa tracti da trais differentas contribuziuns chantunalas
a las vischnancas. La contribuziun a l'indemnisaziun per viadis per
magistras da lavur da maun e las contribuziuns per supplements socials
spezials per persunas d'instrucziun da la scola populara vegnan
abrogadas e las contribuziuns pauschalas a la salarisaziun da persunas
d'instrucziun da la scola populara e da mussadras vegnan reducidas per
in pertschient a partir da l'onn 2000 e per in ulteriur pertschient a
partir da l'onn 2001. Questas innovaziuns entran en vigur mez avust
1999.
L'agid en cas da catastrofas daventa pli concentrà
La lescha chantunala davart l'agid en cas da catastrofas (LAC) è en
vigur dapi 1990. En il fratemp èn vegnids deliberads sin plaun federal
il model directiv davart la protecziun civila e la lescha davart la
protecziun civila sco er la lescha davart las ovras da protecziun.
Uschia è vegnida iniziada la refurma da la protecziun civila 95. Questas
innovaziuns rendan necessari d'adattar correspundentamain er la LAC. La
regenza avra la consultaziun pertutgant ina revisiun parziala da la LAC,
ch'è ina part dal project da la regenza "Essenzialisaziun e
flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg" (EFLAD).
Sin plaun chantunal e regiunal existan oz in stab directiv chantunal
e trais stabs directivs regiunals. Quests davos n'èn dentant mai entrads
en acziun. L'impundaziun dals daners necessaris e da las mesiras
necessarias è vegnida coordinada adina dal stab directiv chantunal.
Ultra da quai èn vegnidas amplifitgadas cuntinuadamain las raits
directivas da la polizia chantunala, da l'uffizi da construcziun bassa
sco er las raits civilas da colliaziun (natel). Questas raits
garanteschan la colliaziun cun las vischnancas. Agid po vegnir dumandà
directamain tar il stab directiv chantunal. Per quest motiv èsi
giustifitgà da dissolver ils trais stabs directivs regiunals. Cun
quest'abrogaziun pon ins desister a medem mument da scolar 70 commembers
dal stab en uffizi accessori. Da l'autra vart vegnan intensivadas la
scolaziun e la collavuraziun tranter ils stabs directivs communals e
quel chantunal. Sco fin uss definescha la regenza la cumposiziun
funcziunala dal stab directiv chantunal.
L'autonomia communala daventa pli ferma
Medemamain en il rom dal project EFLAD vegn averta la consultaziun
pertutgant ina revisiun parziala da la lescha da vischnanca. Il medem
mument duain vegnir abrogadas la lescha davart la fixaziun da las
vischnancas politicas e quella davart l'applicaziun da la facultad da
corporaziuns. En la lescha da vischnanca pretenda il chantun differentas
cumpetenzas per sasez u restrenscha la libertad d'agir en vischnancas
per secturs, ch'ellas pon observar gist uschè bain er sezzas, per ils
quals ellas pon trair decisiuns ed ils quals èn adattads a lur
relaziuns. La revisiun parziala tegna quint da la decentralisaziun e
maina uschia dapli autonomia a las vischnancas. Uschia duai p.ex. pudair
decider mintga vischnanca sezza (e betg mo las "pli grondas"), sch'ella
vul introducir in cussegl communal u betg. Il relasch duai vegnir
concentrà e modernisà. Percunter n'èn previsas per entant naginas
midadas en connex cun la vischnanca burgaisa resp. cun la surveglianza
da las vischnancas.
L'assicuranza d'edifizis daventa pli flexibla
Ultra da quai vegn tramessa en consultaziun ina revisiun parziala da
la lescha davart l'assicuranza d'edifizis en il chantun Grischun, er
questa revisiun en il rom dal project EFLAD. La cumpetenza per
l'ordinaziun vegn spustada dal cussegl grond sin la regenza, uschia che
la realisaziun tecnica dal relasch daventa per bainquant pli flexibla.
Plinavant duain pudair vegnir offeridas soluziuns da resalva persunala
cun ina reducziun da las premias correspundenta. Talas pussaivladads èn
gia sa cumprovadas en divers chantuns. In meglierament impurtant è
l'augment da la limita d'indemnisaziun per ils custs da demoliziun e da
rumida sin 20 pertschient da la valur d'assicuranza (fin uss 20
pertschient da la valur dal donn). L'ordinaziun davart la polizia da
fieu ed ils fatgs da pumpiers duai vegnir relaschada er en il futur dal
cussegl grond, dentant en ina furma purifitgada, concentrada e
precisada.
La taxa da chauns po vegnir dismessa
La lescha chantunala davart incassar ina taxa da chauns da l'onn
1871 prevesa ina taxa da quatter francs. La taxa da chauns vegn
incassada oz essenzialmain da las vischnancas e dals circuls. D'ina
ulteriura taxa da chauns chantunala minimala pon ins senz'auter
desister. Ils circuls e las vischnancas vegnan dentant a stuvair
examinar lur legislaziun en quel senn, sch'els disponan suenter la
dismessa da las disposiziuns chantunalas d'ina basa legala suffizienta,
per trair soluziuns autonomas.
Rapport davart l'agid a victimas
A l'uffizi federal da giustia preschenta la regenza in rapport
intermediar davart l'agid a victimas (l'agid a victimas da malfatgs)
durant ils onns 1997 fin 1998. En quel rapport vegni explitgà che la
dumonda crescha e ch'ella vegn cuvrida dals dus posts da cussegliaziun a
Cuira ed a Samedan, dals quals è vegnì augmentà il persunal. L'onn 1998
è vegnì organisà ultra da quai in servetsch da pichet da 24 uras. Quel è
da cuntanscher sur il numer da telefon 081-257 30 30. Areguard la lescha
federala davart l'agid a victimas vegni constatà ch'ella stuess
urgentamain vegnir revedida, per garantir in'execuziun unitara ed
in'applicaziun cunvegnenta.
Da las vischnancas
La regenza approva il project integral " a dretga da
Bravuogn-Filisur " cun in preventiv da var 5.1 milliuns francs. La vart
dretga da la val ch'è fitg taissa e grippusa tranter Bravuogn e Filisur
vegn traversada tant da la via dal pass da l'Alvra sco er da la Viafier
retica (VR). Ils rempars ch'existan là sco er il guaud da protecziun
duain vegnir sanads a moda cumplessiva ils proxims tschintg onns.
In ulteriur project integral che vegn approvà concerna il Heimwald
dad Igis. Quest project ha la finamira da promover guauds stabels,
vischins a la natira e cun spezias da plantas confurmas al lieu, per
pudair ademplir tut las funcziuns dal guaud, spezialmain la protecziun
da crudadas da crappa, da bovas e da lavinas. Per il project ch'è
medemamain vegnì concipì per tschintg onns èsi da far quint cun custs da
ca. in milliun francs.
Il project per la construcziun d'ina halla da sport e polivalenta a
Vicosoprano vegn approvà definitivamain. I vegn empermessa ina
contribuziun chantunala da construcziun da 17.5 pertschient dals custs
imputabels.
Envers l'uffizi federal da traffic propona la regenza da dar la
concessiun a las pendicularas Samignun SA per ina sutgera da sis sin la
sella da l'Alp Trida e da dar ina tala a las pendicularas Sursaissa SA
per ina sutgera da sis a Wali-Sezner (substituziun dal runal).
Per ils suandants projects da construcziun da vias vegnan dads
libers credits d'in import total da quasi 2.7 milliuns francs: segirada
da la spunda Ricaldei sin la via da Tschiertschen e lavurs da cuvrida
entaifer il vitg d'Andiast.
Fatgs dal persunal
La fin d'avrigl 1999 vegnan pensiunads:
- Gabriele Delcò, Roveredo, inschigner forestal cirquital, e
- Palmo Rinaldi, Brusio, vier tar l'uffizi da construcziun bassa 3,
Samedan.
La regenza engrazia per ils servetschs ch'els han prestà en favur
dal chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun