Ils uffizis da statistica dals chantuns Grischun, Son Gagl e Turgovia collavuran. Els preschentan ina analisa statistica da las dumbraziuns federalas da manaschis 1985, 1991, 1995 e 1998. Las finamiras principalas dal studi èn la registraziun e l'analisa da las differenzas regiunalas dal svilup dal grad occupaziun. En emprima lingia vegn cumparegliada la regiun da la Svizra orientala e da ses chantuns cun l'entira Svizra. Per las regiuns dals trais chantuns editurs han ins fatg analisas supplementaras.
Il svilup dal grad d'occupaziun dals davos 15 onns ha gì ina fasa da creschientscha durant ils onns 1985 fin 1990 ed ina perioda da regressiun davent da l'onn 1991. La regressiun da l'occupaziun chaschunada da la conjunctura durant ils onns 90 ch'ha augmentà il dumber dals dischoccupads sin in nivel che la Svizra n'aveva anc mai vis, ha commovì la populaziun. Ils chantuns da la Svizra orientala han demussà en cumparegliaziun cun l'entira Svizra quotas da dischoccupads sut la media. La dimensiun da la dischoccupaziun è dentant stada er qua istoricamain unica. En il fratemp è la situaziun d'occupaziun puspè sa meglierada.
Il svilup dal grad d'occupaziun è - cun excepziun da las influenzas da la conjunctura - marcà essenzialmain da la midada da structura da las activitads economicas. Las datas da las dumbraziuns federalas da manaschis dattan la pussaivladad da reproducir statisticamain il svilup dal grad d'occupaziun e las midadas structuralas parallellas.

La Svizra orientala demussa in relativamain bun resultat
Durant la perioda 1985/1998 demussa la regiun gronda Svizra orientala cun in plus da trais pertschient il segund meglier resultat da las set regiuns grondas da la Svizra. Tranter ils chantuns da la Svizra orientala èn ils emprims ils chantuns Turgovia ed Appenzell dador cun ina creschientscha da var sis pertschient. Il chantun Son Gagl sa chatta cun var quatter pertschient en la media, suandà dal Grischun cun ina creschientscha da 2.6 pertschient. Da l'autra vart demussan Schaffusa e Glaruna in regress dal grad d'occupaziun da sis resp. set pertschient.

Regiun da plazzas da lavur senza spezialisaziun specifica
Areguard il dumber dals occupads en proporziun cun la populaziun occupan ils chantuns da la Svizra orientala ils davos rangs en cumparegliaziun cun l'entira Svizra. Excepziuns èn ils chantuns Grischun (5avel rang) e Son Gagl (7avel rang). Durant la perioda 1985/1998 è stà regressiv - sco en l'entira Svizra - il grad d'occupaziun en tut ils chantuns da la Svizra orientala, perquai che la populaziun ha augmentà dapertut pli ferm che l'occupaziun.

Surrepreschentanza da branschas cun in flaivel svilup d'occupaziun
Quotas d'occupaziun evidentamain sur la media demussan ils chantuns da la Svizra orientala en las branschas industrialas-artisanalas, entant che las branschas da prestaziuns da servetsch èn savens sutrepreschentadas. En proporziun cun l'entira Svizra na fan las branschas surrepreschentadas en ils chantuns da la Svizra orientala dentant betg part da las branschas cun ina ferma creschientscha. Qua sa reflectescha in problem da structura dals chantuns da la Svizra orientala.
Surrepreschentada è en tut ils chantuns la branscha da l'elavuraziun da laina. Cun excepziun dal chantun Grischun vala quai er per las duas gruppas da branscha textilias/vestgadira/rauba da tgirom/chalzers ed industria metallurgica/construcziun da maschinas e da vehichels/electrotecnica. L'industria da construcziun demussa cleras quotas d'occupaziun sur la media en ils chantuns GR, TG, AI, GL e SG, las partiziuns economicas products alimentars/bavrondas/tubac en ils chantuns TG, SG, AI e SH. L'hotellaria e la gastronomia resortan cleramain en ils dus chantuns da turissem GR ed AI. Dal rest datti ina surrepreschentanza sur la media da la chemia en il chantun SH, dals fatgs da sanadad e socials en il chantun AR sco er da las branschas economicas palpiri/chartun/ediziun/stampa a SG.

La Svizra orientala era in lieu economic relativamain ferm
Durant ils onns da recessiun ha demussà ina retscha da chantuns da la Svizra orientala ina fermezza da ses lieu en quel senn, ch'il grad d'occupaziun da bleras branschas è sa sviluppà a moda pli favuraivla u main nauscha ch'en l'entira Svizra. Savens sa tractavi qua da branschas ch'èn gia represchentadas sur la media. En il singul cas sa tracti da l'elavuraziun da laina (SG, TG, AI, AR, SH), textilias/vestgadira/rauba da tgirom/chalzers (AI, AR), products alimentars/bavrondas/tubac (SG, AI, AR), palpiri/chartun/ediziun/stampa (SG, GR, AR), chemia (tuts danor AI e GL), industria da construcziun (tuts danor GR e SH), commerzi/reparaturas (tuts danor SH, AR) sco er traffic/transmissiun d'infurmaziuns (TG, GL, AI). - In svilup dal grad d'occupaziun sur la media en las branschas cun ina creschientscha en l'entira Svizra, che gida a mitigiar il problem da structura surmenziunà dals chantuns da la Svizra orientala, sa lascha observar pli da rar. Ins entaupa el tar las branschas economicas instrucziun/perscrutaziun en ils chantuns SG, TG ed AR sco er informatica/prestaziuns da servetsch per manaschins en ils chantuns TG, AR e SH.

Damain occupads en manaschis gronds, dapli en prestaziuns da servetsch
Sin il sectur da l'economia privata da la Svizra orientala è la part dal volumen d'occupaziun che cuntegna manaschis gronds cun passa 250 persunas occupadas a temp cumplain sa reducida totalmain da 23 sin 21.8 pertschient durant la perioda 1985/1998. L'augment il pli grond è succedì tar las uschenumnadas microinterpresas cun damain che 10 plazzas a temp cumplain. Quellas han pudì augmentar lur quota da volumen d'occupaziun da 27.3 sin 30.7 pertschient. Areguard las branschas possedan las quotas las pli grondas ils manaschis gronds sco bancas/assicuranzas, chemia ed industria metallurgica/construcziun da maschinas e da vehichels/electrotecnica. La tendenza generala d'empitschnir las interpresas succeda en emprima lingia tras reducziuns en questas branschas ch'èn structuradas per gronda part sco manaschis gronds. Perencunter sa demussa in augment da la creschientscha tar manaschis da prestaziuns da servetsch ch'han ina structura da manaschis pitschens.
La Svizra orientala n'è betg in center per firmas activas en l'entira naziun
En la Svizra orientala lavuravan l'onn 1998 var otg pertschient da las persunas occupadas en filialas d'interpresas cun domicil ordaifer la Svizra orientala. Mo circa in terz da quels otg pertschient è il dumber da las persunas ch'èn vegnidas occupadas d'interpresas cun domicil en la Svizra orientala en autras regiuns grondas. Questa sproporziun reflectescha in pitschen grad d'influenza da la regiun gronda Svizra orientala en cumparegliaziun cun autras regiuns grondas. La medema analisa fatga sin plaun chantunal mussa AR e SG sco chantuns cun la (relativamain) pli gronda influenza, SH e GR sco chantuns cun la pli pitschna influenza da la Svizra orientala.

Augment da l'occupaziun a temp parzial e da las quotas da dunnas
Il grad d'occupaziun a temp parzial ha augmentà cuntinuadamain ils davos 15 onns. En il Grischun lavuravan 1998 73 pertschient dapli persunas en plazzas parzialas che 1985. Las plazzas a temp cumplain han augmentà durant la medema perioda per 2.6 pertschient. Qua datti differenzas considerablas tranter las branschas.
Las dunnas han augmentà la quota da lur grad d'occupaziun en il GR dapì 1985 per 20 pertschient (umens - 0.4 pertschient) en emprima lingia sin il sectur da lavur a temp parzial per 92 pertschient (umens 27 pertschient). La quota da las dunnas variescha fermamain tut tenor la branscha. En ils fatgs da sanadad e socials han las dunnas prestà var 70 pertschient dal volumen d'occupaziun, en l'industria da construcziun muntan ellas mo gist a set pertschient.

Las persunas da l'exteriur pauc qualifitgadas sentan la recessiun l'emprim
La fasa da recessiun 1991/1998 ha chaschunà in regress sproporziunà dal grad d'occupaziun da persunas da l'exteriur. Quai lascha concluder ina gronda sensibilitad da conjunctura ch'exista anc adina per quest sectur. Cuntrariamain a questa tendenza èsi da constatar en branschas cun in basegn na garantì da persunal fermamain qualifitgà (p.ex. informatica) in augment da l'occupaziun da persunas da l'exteriur.

Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per economia e turissem, statistica