La regenza mida las disposiziuns executivas tar la lescha davart il
traffic public en il chantun Grischun. 1994 era il chantun vegnì repartì
en nov regiuns d'urari. A partir dal zercladur 2001 vegnan quellas ad
esser diesch. Per las repartiziuns èn decisivs plirs criteris. Da
resguardar èn surtut las dumondas principalas sin il sectur da la
circulaziun regiunala da persunas, la structura da las lingias dal
traffic public sco era la creaziun da structuras concentradas ed
efficazias. Suenter ina examinaziun cumplessiva vegnan las regiuns
d'urari repartidas da nov sco suonda:
1. citad da Cuira (nord), circuls Tschintg Vitgs e Maiavilla
2. Partenz e circul da Tavau
3. Scanvetg
4. citad da Cuira (sid), circul da Razén, vischnancas da Favugn e Trimmis
5. Mantogna-Tumleastga e Valragn
6. Mesauc e Calanca
7. Grischun central
8. Surselva
9. Engiadina, Val Müstair, Bergiaglia
10. Puschlav e Brusio
Las novaziuns en detagl: En l'intschess da l'aglomeraziun da Cuira
vegnan cunfinadas da nov las regiuns d'urari actualas 1 (Cuira, Domat,
Favugn, Tumein, Haldenstein, Trimmis e Says) e 3 (Signuradi ed
ulteriuras vischnancas dal circul Tschintg Vitgs; cump. novas regiuns 1
e 4). La regiun actuala 6 (Mantogna-Tumleastga, Valragn e Grischun
central) vegn sutdividida en duas regiuns (cump. novas regiuns 5 e 7).
Panaduz e Razén vegnan repartids da nov a la regiun 4. Perquai che,
davent da l'onn 2002, la midada d'urari n'è betg pli la fin da matg,
mabain pir la mitad da december, na succeda la messa en vigur da las
novas disposiziuns, sin fundament dals dretgs transitoris, betg sco
previs en il sboz da consultaziun per l'entschatta 2001, mabain pir sin
il 1. da zercladur 2001.
Promover e mantegnair la lingua e cultura rumantscha e taliana
La regenza suttametta al departament federal da l'intern il program
ed il preventiv 2001 per promover e mantegnair la lingua e cultura
rumantscha e taliana en il chantun Grischun. Ils custs totals previs èn
7.583 milliuns francs (confederaziun 63 pertschient, chantun 37
pertschient). I vegnan dumandadas contribuziuns federalas en l'autezza
da 4.75 milliuns francs. Ils daners duain vegnir impundids per:
- mesiras chantunalas sco il servetsch da translaziuns, l'ediziun
dal cudesch da dretg grischun en las trais linguas chantunalas,
l'applicaziun dal rumantsch grischun en votaziuns, la scolaziun da
persunas d'instrucziun, l'introducziun da la segunda lingua en la scola
primara, il nov concept da linguas per il stgalim superiur e.u.v.,
- sustegnair mesiras da terzas persunas sco projects da scola,
mesiras regiunalas, translaziuns da cudeschs e meds d'instrucziun e.u.v.,
- contribuziuns a projects scientifics,
- contribuziuns ad organisaziuns ed instituziuns (p.ex. Lia
rumantscha e Pro Grigioni Italiano),
- promover l'activitad editoriala, e
- promover la pressa rumantscha.
La contribuziun d'investiziun a la Viafier Furca-Alpsu (VFA) vegn approvada
L'uffizi federal da traffic ha suttamess als chantuns Valais, Uri e Grischun in sboz
per la 14avla cunvegna davart l'agid d'investiziuns a la VFA en l'import da 13.9 milliuns
francs. Cun la resalva ch'er ils ulteriurs partenaris contractuals suttascrivian il contract,
l'approva la regenza. Ils meds vegnan duvrads per sanar la sortida vest a Brig che
vegn gia construida. La contribuziun da la confederaziun e dals chantuns
munta a 7.35 milliuns francs. 4.41 pertschient u var 320'000 francs van
sin donn e cust dal Grischun.
Contribuziuns culturalas
Als suandants projects culturals vegnan empermessas contribuziuns d'in import
total da 213'000 francs:
- incarica a la societad per la perscrutaziun da la cultura grischuna d'elavurar
istoricamain il tema "construcziun d'ovras electricas ed electrificaziun en il Grischun",
- novas unifurmas da la societad da musica S-chanf, ed
- ediziun da l'Almanacco Mesolcina-Calanca 2001.
Consultaziuns a la confederaziun
Sut noziuns sco teleadministraziun, stadi electronic, Electronic
Government (e-government), elecziuns e votaziuns electronicas (e-voting)
e spurtegl virtual (Guichet virtuel) vegnan discutadas novas
pussaivladads da contact electronic cun autoritads e novas furmas da
participaziun politica electronica. Enstagl da stuair entschaiver per
part lungs viadis tras biros e spurtegls vulan las burgaisas ed ils
burgais trair a niz pli e pli la lavur administrativa electronica (via
internet). La confederaziun vul sviluppar differentas activitads sin
quest sectur. La regenza approva il project da la confederaziun da
concepir in spurtegl virtual. Cun quel vulan ins cuntanscher in vast
diever da las novas tecnologias d'infurmaziun e communicaziun (NTIC)
tras la publicitad politica. Ils proxims dus onns vul ins far emprimas
experientschas cun in spurtegl virtual central da las autoritads. Per
quest intent è previsa ina collavuraziun tranter la confederaziun e
singuls chantuns. Il chantun Grischun ha grond interess d'ina
collavuraziun activa.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun