Ils 15 da december 1999 è ida a fin la chatscha speziala sin tschiervs e chavriels. 1'340 chatschadurs/as èn sa participad/as (1998: 1'203, 1997: 980, 1994: 648). La finamira d'entschaiver l'enviern e l'onn 2000 cun effectivs gulivads ha pudì vegnir cuntanschida per gronda part. Il plan da reducziun è vegnì ademplì tar ils tschiervs a 95% e tar ils chavriels a 98%. En detagl sa preschentan ils resultats sco suonda. a)
Tschiervs Cun la finamira da stabilisar ils effectivs e da'ls reducir localmain, eri da prelevar da l'effectiv ch'era creschì ils davos onns sin 12'800 chaus, 4'350 chaus u 34%. A la chatsch'auta èn crudads 2'731 chaus ed a la chatscha speziala 1'198. Ils organs da surveglianza da chatscha han chattà 200 chaus - vadels orfens, animals blessads e che fan donn. Il butin sa munta en total sin 4'117 chaus, uschia ch'il plan da reducziun è vegnì ademplì a 95%.
Butin da tschiervs 1999 total taurs vatgas vadels
chatsch'auta (incl. reducziuns 2'850 1'531 1'223 96
tras ils organs da surveglianza)
chatscha d'atun (incl. reducziuns 1'279 110 583 586
tras ils organs da surveglianza)
total (plan = 4'350) 4'129 1'641 1'806 682
La cumposiziun dal butin tenor las schlattainas è buna en total (RS 1:1.08). La relaziun disfavuraivla tranter las schlattainas (RS) en il butin da la chatsch'auta (1:0.8) ha pudì vegnir corregida cun la chatscha speziala (1:2.33).
Las differenzas sa laschan constatar en emprima lingia en il territori Rätikon/Calanda ed en il Parc naziunal svizzer. Las chatschas èn vegnidas interruttas al nord ils 24 da november pervia da la naiv ed ils 12 da december sin fundament da la trid'aura. Las cha-tschas èn idas bain. Ils/las chatschadurs/as èn stads prudents ed han seguì ils cumonds. A questa moda han ils plans da reducziun pudì vegnir ademplids per gronda part. Il dumber da las cuntravenziuns è pitschen. b)
Chavriels Per crear ina structura natirala da l'effectiv èsi stà - resguardond ina creschientscha flaivla durant questa stad - da sajettar ensemen cun in butin da bucs (da 40%), in butin da chauras ed ansiels (da 60%). Durant la chatsch'auta èn crudads 2'310 chavriels e durant la chatscha speziala 249 chavriels. 117 chaus han chattà ils organs da surveglianza (ansiels orfens, chavriels blessads e che fan donn). En total èn vegnids sajettads 2'676 chaus, uschia ch'il plan da reducziun è vegnì ademplì a 98%.
Butin da chavriels 1999 total bucs chauras ansiels
chatsch'auta (incl. reducziuns 2'346 1'100 1'195 51
tras ils organs da surveglianza)
chatscha d'atun (incl. reducziuns 330 19 143 168
tras ils organs da surveglianza)
total (plan = 2741) 2'676 1'119 1'338 219
La relaziun tranter las schlattainas (RS) dal butin total è buna, resguardond il surpli da chauras en l'effectiv. La part d'ansiels sa chatta cun 8.2% levamain sut il resultat da l'onn precedent.
Chavriels vesan ins oz damain. Ils chavriels ch'èn da memia e ch'èn vegnids stga- tschads or dal spazi da viver dal guaud, en las vignas, ils ierts ed ils urs dal guaud vischins existan main. Nua ed en tge dimensiun ch'er ina reducziun da l'effectiv è resultada, vegnan ins a verifitgar cun las registraziuns da l'effectiv. c)
Facit La chatscha speziala è in med adattà per crear effectivs gulivads localmain. La regula-ziun succeda en emprima lingia durant la chatsch'auta. Il butin da la chatsch'auta è dentant dependent da l'aura e da las relaziuns dal pavel. Ultra da quai na pon animals che sa trategnan en refugis (p.ex. en il Parc naziunal svizzer, sur il cunfin dal pajais, en territoris da protecziun natirals e zavrads) betg vegnir cuntanschids. Finalmain crodan a la chatsch'auta adina dapli taurs da tschiervs che vatgas. Per consequenza po ina chatscha speziala ch'è adattada a las relaziuns regiunalas gulivar las differenzas pli u main grondas envers il plan da reducziun. Ils chatschadurs èn pli e pli conscients da l'incumbensa da la chatscha speziala e vulan far il dretg: resguardar lur butin sco ina part da la prelevaziun necessaria, per crear in effectiv resistent che fa frunt a las diras cundiziuns d'enviern. L'adattaziun dals effectivs als trieps che passentan l'enviern, è la pli gronda garanzia, che quels survivian in enviern normal senza grondas perditas e senza chaschunar donns considerabels. Effectivamain, dapi l'introducziun da la chatscha speziala sin tschiervs n'han ins betg pli registrà ina muria envernala da la selvaschina. Per ina regulaziun confurma a la selvaschina è ina chatscha speziala necessaria ed utila er en il futur. Ella sa mida ad ina cumponenta fixa da nossa chatscha = la chatscha d'atun, che daventa gia tradiziun en la gronda part da las regiuns.
Gremi: Inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Funtauna: rg Inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun