Per il di internaziunal dal guaud (21 da mars 2000)
L'aviez è in element impurtant da noss ecosistems dal guaud. El
protegia spundas taissas cunter erosiuns, furnischa il lain sco materia
prima custaivla e porscha ina nischa per differents abitants dal guaud.
En noss mund da curta durada è el dentant er exponì a numerus privels.
Perquai è vegnì deditgà ad el il di dal guaud da quest onn.
L'aviez, cun sias dimensiuns giganticas e sia gronda vegliadetgna,
dominescha la pli gronda part dals edifizis e monuments culturals
civilisatoris. Tge selvicultur sa fa patratgs durant ina regiuvnament
dal guaud cun aviezs, tge ch'ina singula planta fa atras durant sia
lunga vita e sche ses product final, il lain, po anc vegnir duvrà
suenter 200 fin 250 onns? Ina ponderaziun persistenta ed a lunga durada,
independenta da las tendenzas da la moda, tutga tar il mintgadi dal
selvicultur. Qua mussa l'aviez a moda impressiunanta, sche las
cundiziuns da l'ambient il plaschan u betg. Lieus cun mesa sumbriva tar
il regiuvnament, pli tard er plazza avunda per furmar ina tschima
bainproporziunada, èn premissas idealas per ch'el sa possia sviluppar a
moda optimala en ils lieus frestgs e profunds ch'èn adattads per el e
ch'el possia producir sortiments da lain prezius. Talas premissas fissan
dadas en il Grischun surtut en il Partenz, a las spundas pli
sumbrivantas da la Val dal Rain grischuna, da la Surselva, da Valragn
fin Andeer ed en las valladas dal sid Puschlav, Bergiaglia, Mesauc e
Calanca. Tras sias ragischs profundas promova ella l'effect da spungia
dal terren ed impedescha uschia il scul superfizial da l'aua, erosiuns e
sbuvadas dal terren.
Promover l'aviez
Deplorablamain han ins sconuschì la valur ecologica da l'aviez
durant plirs decennis e preferì il lain dal pign visavi quel da l'aviez.
En insaquantas regiuns è el vegnì eliminà quasi sistematicamain. En
situaziuns pli bassas da las vals cun favugn, a l'ur da sia derasaziun
natirala, ha el patì adina dapli da la vistga e surtut da la setgira e
da las substanzas nuschaivlas en l'aria. En il fratemp han ins midà
idea. Cun grond engaschament emprov'ins da cultivar l'aviez e da
stgaffir guauds maschadads confurm al lieu. Quai reussescha dentant be
en saivs, perquai che l'aviez giuven è il favorit e stat sisum la carta
da menu dals chavriels, tschiervs e chamutschs. Ils organs da chatscha
pon gidar l'aviez, sch'els cuntinueschan ils sforzs per adattar ils
effectivs da selvaschinas d'ungla. Ils utilisaders potenzials da laina
e lur responsabels vegnan dumandads da favurisar il diever pli frequent
da lain d'aviez e da promover sin tut ils secturs questa materia prima
producida cun resguard a l'ambient e cun persistenza. Mintgin da nus
serva al mantegniment ed a la promoziun da l'aviez, sche nus evitain
disturbis betg necessaris da territoris da viver da selvaschina e gidain
a reducir las substanzas nuschaivlas en l'aria. Finalmain vegni appellà
a tut la populaziun d'empruvar da chapir las particularitads e
pretensiuns da l'aviez, d'emprender dad el e da subordinar nossas ideas
da valur da curta durada al patratgar a lunga durada en periodas da 100
fin 200 onns.
Di internaziunal dal guaud 2000
Il DIG 2000 vul mussar cun l'exempel da l'aviez, tge consequenzas
che la midada da las valurs ha sin la persistenza en il guaud e sin
l'economia da laina. Ils messadis dal DIG 2000 vegnan propi chapids be
sche tants umans sco pussaivel vesan, experimenteschan e renconuschan la
bellezza, l'impurtanza ed ils problems en connex cun l'aviez en "lur
guaud". Perquai va l'appel a la populaziun da sa participar ad
occurrenzas localas dals servetschs forestals u d'iniziar sez ulteriurs
arranschaments. Il tema è surtut er adattà per classas da scola.
Nova publicaziun
La broschura "Giganten und Überlebenskünstler" infurmescha a moda
simpla ed enclegentaivla davart l'impurtanza e la periclitaziun da
l'aviez. La publicaziun è vegnida edida da l'inspecturat da guaud dal
Grischun spezialmain per il di dal guaud. Ella po vegnir empustada per
telefon, nr. 081-257 38 61.
Gremi: inspecturat forestal dal Grischun
Funtauna: rg inspecturat forestal dal Grischun