En cumparegliaziun cun sia entrada brutta per chau fà il chantun Grischun bler per l'ambient e las Grischunas ed ils Grischuns din da vegnir oz pli bain a frida cun lur budget da chasada che anc avant tschintg onns.
La quota da dischoccupaziun ed il problem da la dischoccupaziun da lunga durada èn pitschens en cumparegliaziun cun auters chantuns. Quai èn aspects avantagius per il Grischun. Aspects ch'ha mussà l'analisa dal svilup persistent ch'è vegnida fatga en otg chantuns. Il studi che la Perscrutaziun da la conjunctura Basilea SA ha fatg è extraordinar perquai ch'ins ha observà per l'emprima giada a moda cumplessiva las trais pitgas dal svilup persistent. In svilup persistent ha per consequenza ina relaziun equilibrada tranter la productivitad, l'ecologia e l'equiliber social. Ils auturs dal studi tractan er aspects, nua ch'il Grischun obtegna menders resultats ch'auters chantuns u nua ch'el demussa in basegn da recuperar. Uschia è per exempel fitg bassa la quota dal product naziunal brut da las branschas cardinalas ed il budget da chasada da las lavurantas e dals lavurants figurescha a la fin da la retscha dals chantuns analisads. Las differenzas dal gudogn tranter dunna ed um èn las pli grondas en il Grischun ed il consum d'energia per chau il pli aut. La situaziun decentrala ed alpina dal Grischun e la structura economica èn la chaschun per tscherts dischavantatgs ch'il Grischun ha envers ils auters chantuns analisads. Tranter auter èsi ina finamira dal concept directiv da curreger tals dischavantatgs en l'avegnir.

In aut consum d'energia per chau, dentant cun tendenza degressiva
Cun 120 gigajoule per abitant è il consum d'energia dal chantun Grischun stà il pli aut da quels dals chantuns cumparegliads (media CH 105 gigajoule). Ils motivs èn d'ina vart l'autezza sur mar dals lieus d'abitar e da turissem ch'ha per consequenza ch'igl è da stgaudar durant in temp pli lung. L'expressiva economia turistica implitgescha plinavant il fatg, che blera energia vegn consumada dals giasts, quai ch'augmentescha puspè il consum d'energia per chau che sa referescha dentant als abitants. Er ils process da la producziun da cement staziunada en il Grischun consuman fitg blera energia. Tranter ils onns 1985 e 1997 è sa reducì il consum d'energia per chau en il Grischun allegraivlamain per quatter pertschient. Dals ulteriurs chantuns analisads ha pudì demussar be anc Lucerna ina pitschna reducziun da ses consum d'energia.

Buna effizienza ecologica
Schebain ch'il consum grischun d'energia per chau è fitg aut en cumparegliaziun interchantunala, sa chattan las emissiuns da dioxids carbonics per franc gudagnà tuttina circa en la media svizra. La producziun da substanzas nuschaivlas (substanzas nuschaivlas en l'aria) è vegnida reducida da l'onn 1982 fin l'onn 1998 per 48 pertschient en il Grischun; bunamain uschè ferm sco en l'entira Svizra, schebain che la valur agiuntada per chau è creschida main ferm che en la media svizra.
Svilup economic: Il Grischun emprova da recuperar
La productivitad (valur agiuntada brutta en francs per ura da lavur) è stada pli bassa en il Grischun ch'en ils auters chantuns analisads. Tuttina fa il svilup dals onns 90 spranza, perquai che la producziun è s'augmentada dapli ch'en la media svizra. Il medem maletg mussa la part dal product naziunal brut ch'è vegnì cuntanschì en las branschas cardinalas progressivas: Il Grischun furma er qua cun diesch pertschient (media CH: 30 pertschient) la cua. La creschientscha tranter ils onns 1990 e 1998 è stada extraordinariamain auta. L'effectiv e la creschientscha da las branschas liberalisadas (communicaziun, traffic, energia) èn sproporziunadamain auts er en il Grischun.

Aspects socials: Grondas differenzas da gudogn tranter dunnas ed umens, perencunter pauca dischoccupaziun e gronda cuntentientscha cun il gudogn.
Tenor il studi è il gudogn da las dunnas en il Grischun var 50 pertschient dal gudogn dals umens. Quai è la valur la pli bassa dals chantuns analisads, ils ulteriurs chantuns demussan valurs tranter 63 pertschient (Lucerna) e 75 pertschient (Basilea-Citad) e la media svizra è 71 pertschient. Questa gronda differenza dal chantun Grischun sa declera tras la structura da las branschas che cuntegna ina fitg gronda part hotellaria, nua lavuran ultra da quai bleras persunas a temp parzial.
In resultat fitg positiv demussa la valitaziun subjectiva dal svilup dal gudogn durant ils davos tschintg onns: Bundant in tschintgavel da las Grischunas e dals Grischuns han inditgà da vegnir meglier a frida cun lur gudogn actual u gist uschè bain sco cun quel d'avant tschintg onns. Questa valitaziun positiva pudess avair in connex cul fatg, ch'en territoris rurals la populaziun valitescha sia situaziun da vita generalmain a moda pli favuraivla ch'en las citads.
Numerus purtaders dal studi davart la persistenza
Il Grischun, represchentà da l'uffizi per l'ambient, l'uffizi dal servetsch social sco er da l'uffizi per economia e turissem, è sa participà ensemen cun ils chantuns Turitg, Zug, Berna, Lucerna, Basilea-Citad sco er Argovia e Soloturn per far quest studi. Quests chantuns han in interess primordial per la cumparegliaziun interchantunala (Benchmark). Il studi preschentà entra dentant er en ina cumparegliaziun tranter ils stadis (USA, Germania, Frantscha, Svizra) sco er en la problematica citad - pajais a maun da l'exempel da Turitg. Ils purtaders da quest studi èn las bancas chantunalas da Turitg e Basilea, la banca Sarasin, la Novartis, la Pro Infirmis, la conferenza svizra da l'agid social (COSAS), la Pro Senectute, la Pro Juventute, la Caritas, la Roche, sco er Endress + Hauser.
Scumandà da publitgar fin: gievgia, ils 8 da zercladur 2000, a las 17.00

Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica
Funtauna: rg departament da l'intern e da l'economia publica