Envers la confederaziun prenda la regenza grischuna posiziun tar il
concept dal luf en Svizra. Ella fa pliras resalvas che sa basan cunzunt
sin l'in sper l'auter da l'uman e dal luf.
La regenza renconuscha las stentas da la confederaziun da vulair a
moda concepziunala ed intenziunada far frunt a las dumondas che stattan
en connex cun l'immigraziun dal luf. Ella exprima sia cuntentientscha
che differents puncts delicats sajan dentant vegnids reglads
(contribuziuns pli autas en cas da donns d'animals gronds da rapina sco
er delegar la cumpetenza da schluppettar als chantuns). Sco positiva
vegn er taxada l'intenziun da la confederaziun da sviluppar il concept
dal luf en stretga collavuraziun cun ils chantuns e cun las gruppas
d'interess cumpetentas.
Areguard la coexistenza da l'uman ed il luf annunzia la regenza
dentant tscherts dubis. Tenor l'avis da la regenza n' è questa betg
garantida en mintga cas. Ella è plitost d'examinar cuntinuadamain ed er
da metter en dumonda criticamain.
Tar la lubientscha da schluppettar è la regenza da l'opiniun ch'i
saja da prender en mira ina schliaziun pli flexibla. Latiers duai vegnir
differenzià sch'ils possessurs d'animals da niz han prendì mesiras da
prevenziun u betg. En l'emprim cas duai gia vegnir concedida la
lubientscha da schluppettar sch'in luf ha stgarpà tranter 25 e 50
animals da niz. Vegnan perencunter prendidas naginas mesiras per evitar
donns u mesiras insuffizientas duai vegnir mantegnì il criteri "50
stgarps d'animals da niz".
Al princip "prevenziun da donns avant indemnisaziun da donns" è da
conceder la prioritad suprema. En il concept dal luf vegnan
preschentadas differentas mesiras. Il chantun Grischun è interessà e
pront da sa participar a projects da pilot correspundents. Mesiras cun
clera finamira èn be pussaivlas sche las autoritads da chatscha e da
l'agricultura fan frunt cuminaivlamain a la dumonda da prevenziun da
donns tant sin plaun federal sco er sin plaun chantunal e sch'ina
repartiziun da la lavur raschunaivla resulta da la realisaziun da
questas mesiras.
Plinavant menziunescha la regenza che l'indemnisaziun en cas da donn
na dastgia betg mo sa restrenscher sin la valur dals animals stgarpads,
mabain ch'era ils custs supplementars sco er ils eventuals custs
accessoris sajan d'indemnisar als possessurs d'animals da niz. La
regenza spetga che la confederaziun mettia a disposiziun ulteriurs meds
finanzials en connex cun la legislaziun d'agricultura.
Per l'acceptanza dals animals gronds da rapina ha la lavur da
publicitad ina posiziun-clav. Campagnas d'infurmaziun correspundentas èn
da realisar a moda coordinada sin plaun naziunal, chantunal e regiunal.
Dasper la publicitad vasta èn cunzunt da pledentar ils possessurs
d'animals da niz ed ils chatschaders sco gruppa da destinataris.
Ulteriuras consultaziuns a la direcziun da l'Expo ed a la confederaziun
En ina brev al comité directiv da l'Expo.02 exprima la regenza sia
dischillusiun davart il fatg che la lingua e cultura rumantscha e
taliana na vegn strusch resguardada resp. è ida en emblidanza en
l'exposiziun naziunala svizra. La preschientscha da la cultura e la
lingua rumantscha e taliana è restrenschida en l'essenzial sin ils dis
chantunals. Ils chantuns Grischun e Tessin n'èn mai vegnids dumandads u
infurmads davart ina preschientscha previsa da las linguas rumantsch e
talian a l'Expo.02. La regenza chapescha ch'ina midada dal program e
dals projects na vegn uss betg pli ad esser pussaivla, giavischa dentant
ch'i vegnia regalà la pli gronda attenziun a la preschientscha da la
lingua rumantscha e taliana en documents d'infurmaziun, prospects,
indicaziuns ed auter da l'Expo.02.
Il segund protocol supplementar tar las convenziuns da basa
europeicas davart la collavuraziun sur ils cunfins tranter corporaziuns
territorialas u autoritads (cunvegnientscha da Madrid) vegn beneventà da
la regenza. Areguard la collavuraziun sur ils cunfins metta el sin il
medem plaun ils chantuns interns ed ils chantuns da cunfin. La cunvegna
è pia impurtanta per il program Interreg III C da l'Uniun europeica cun
pussibilitar ina collavuraziun pli intensiva tranter las regiuns che na
cunfineschan betg ina cun l'autra, p. ex. chantuns interns ed autras
regiuns europeicas.
L'ordinaziun davart l'acquist da bains immobigliars tras persunas a
l'exteriur sto vegnir adattada a las cunvegnas cun la UE ed a las
midadas da la lescha federala respectiva che resultan da quellas. La
regenza è da princip d'accord cun questa pretensiun, fa dentant
expressivamain attent a la mancanza che las abitaziuns da vacanzas na
dastgian anc betg surmuntar ina surfatscha da 100 meters quadrat. Quai
ha chaschunà ch'ils lieus da turissem dal Grischun han pers fitg buns
giasts che n'han betg cumprà lur abitaziun da siemi en il Grischun,
mabain a l'exteriur. Tenor l'avis da la regenza dovri en mintga cas
schluccadas sin quest sectur.
In sboz per ina nova lescha federala davart la promoziun
d'abitaziuns favuraivlas resguarda be insuffizientamain las necessitads
legitimas da la regiun rurala e cunzunt dals territoris da muntogna. El
è plitost in model d'aglomeraziun che sustegna principalmain las
abitaziuns a fit e promova la proprietad d'abitar per chasadas cun paucs
agens meds, dentant cun in gudogn proporziunalmain aut. Betg vegnida
resguardada en il sboz è la situaziun dal provediment cun abitaziuns en
regiuns ruralas cun ina gronda part da proprietad sur la media tar ina
situaziun da facultad e proprietad bassa. Per che la regiun rurala na
vegnia betg dischavantagiada tar la promoziun d'abitaziuns sto vegnir
dotà il sboz da la lescha cun instruments effizients che permettan da
promover proprietads d'abitar favuraivlas ed utilisadas sez. Il chantun
Grischun sco chantun da muntogna pretenda che la lescha federala davart
la meglieraziun da las relaziuns d'abitar en territoris da muntogna
vegnia cuntinuada resp. che sias finamiras vegnian integradas en la nova
lescha davart la promoziun da las abitaziuns. Be entras questas mesiras
da promoziun po vegnir garantì in sustegn suffizient per il territori da
muntogna en general ed en il sectur da l'agricultura.
La regenza n'ha naginas objecziuns cunter las midadas previsas da
l'ordinaziun davart la protecziun da las auas, essend ch'ellas na
pertutgan betg il chantun Grischun.
Las midadas previsas da l'ordinaziun dal DFGP davart il sistem da
surveglianza ed ils gieus da fortuna vegnan sustegnidas expressivamain.
Ellas resguardan las experientschas d'enfin uss che duain vegnir
realisadas avant l'avertura da novs casinos.
Visavi l'uffizi federal da traffic fa la regenza la proposta da dar
la concessiun a la Rothorn e Scalottas SA per construir ina sutgera da
sis Parpan-Heimberg.
Contribuziuns culturalas ed autras contribuziuns
I vegnan conderschidas contribuziuns e garanzias da deficit en la
summa totala da 59'000 francs per ils suandants projects resp. las
suandantas instituziuns:
- exposiziun "Expos.ch - exponer la Svizra?" avrigl/matg 2002 en la
chasa - cumin da Cuira, e
- project da perscrutaziun "participaziun politica da dunnas sin
plaun communal" dal post da stab per dumondas d'egualitad.
Persunal
Reta Bossi Rhyner, naschida 1966, da ed a Glaruna, daventa media
superiura da l'ospital Fontana a Cuira. Ella entra en sis plazza da 50
pertschient l'entschatta dal 2002.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun