En la scolina ed en la scola populara da Samedan vegn promovida la
bilinguitad rumantsch - tudestga cun cleras intenziuns tenor in concept
spezial. Las experientschas da fin uss cun il "model da Samedan" èn tut
en tut positivas. La realisaziun dal concept cuntinuescha er suenter che
la fasa d'examinaziun effectiva (1996 fin 2000) è terminada.
Sin fundament da la situaziun linguistica extraordinaria cun la
quala la scolina e la scola populara da Samedan èn confruntadas dapi
onns, ha ina gruppa da lavur sviluppà durant ils onns 1994 fin 1996 in
concept, en il qual la bilinguitad da Samedan na vegn betg chapida sco
ina grevezza, mabain sco ina schanza.
Il "model da Samedan", dal qual ha gì lieu l'emprova durant ils onns
1996 fin 2000, ha en mira tranter auter:
- Ils geniturs duain vesair la valur da la bilinguitad per il svilup
e la furmaziun da lur uffants ed uschia pudair sustegnair quests en lur
situaziun d'emprender.
- Tuts uffants duain dastgar emprender da conuscher la bilinguitad
sco in enritgiment, independentamain da lur emprim linguatg.
- Tar ils uffants duai vegnir svegliada ina chapientscha linguistica
avanzada che sa lascha cuntanscher be difficilmain cun ina scolaziun
monolingua.
- La bilinguitad equilibrada cuntanschida a la fin dal temp da scola
obligatori duai garantir bunas schanzas da furmaziun en in pajais
pluriling als giuvenils.
En il center da la promoziun cun cleras intenziuns d'ina bilinguitad
rumantsch - tudestga equilibrada stat era a Samedan il princip da
l'immersiun sco en tuttas scolas da lingua rumantscha dal chantun
Grischun. En il senn da quest princip vegnan dads ils roms d'instrucziun
da princip en domaduas linguas (rumantsh e tudestg). Las differenzas
principalas tranter il "model da Samedan" e tschellas scolas da lingua
rumantscha èn tranter auter la proporziun da maschaida da las duas
linguas sco er la purschida da mesiras da promoziun cun cleras
intenziuns che stattan a disposiziun a Samedan a tuttas scolaras ed a
tuts scolars.
Ils differents aspects da l'experiment da scola èn vegnids evaluads
d'in team da scienziads da l'universitad da Friburg sut la batgetta da
prof. Jean-Luc Gurtner.
Ils resultats ch'ins ha pudì rimnar durant la fasa experimentala
effectiva dals onns 1996 fin 2000 èn da princip positivs. Però èsi er sa
mussà cleramain che la midada d'ina scola populara rumantscha ch'è sa
cumprovada enfin uss, medemamain bilingua (!) è da responsar be a
cundiziuns ed a premissas fitg spezialas che ston vegnir scleridas
ordavant en mintga singul cas (sco a Samedan) ed examinadas en detagl
davart tut ils avantatgs ed ils dischavantatgs.
Scumond da publicaziun: mesemna, ils 12 da settember 2001, a las
11.00
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient
Funtauna: rg uffizi per las scolas popularas e las scolinas