Il preventiv 2002 dal chantun Grischun demussa malgrà la situaziun
economica e la rendita avantagiusa in grond deficit da 37,8 milliuns francs en il quint
current. La vieuta da tendenza spetgada manca. Il volumen d'investiziuns s'augmenta
en cumparegliaziun cun il preventiv da l'onn precedent per totalmain 48,7 milliuns sin
376,3 milliuns francs. Las investiziuns nettas ch'èn da finanziar sin donn e cust dal
chantun s'augmentan per 9,7 milliuns sin 163,4 milliuns francs.
Economia da finanzas surchargiada
La regenza ha deliberà il preventiv per l'onn 2002 per mauns dal cussegl grond.
Las finanzas grischunas èn anc adina surchargiadas. Be grazia a gronds sforzs da tut
ils departaments ed uffizis e la cuntinuaziun da las mesiras da spargn vertentas èsi
reussì da sbassar il deficit dal quint current almain sut il deficit da l'onn precedent. Las
tractativas dal preventiv èn vegnidas lantschadas cun in surpli d'expensas da pli che
80 milliuns francs. La perioda da deficit che ha cumenzà l'onn 1997 cuntinuescha
malgrà l'ambient economicamain pli avantagius. Quest svilup nuncuntentaivel è
principalmain d'attribuir a la dinamica d'expensas relativamain auta. Autas ratas da
creschientscha èn da registrar cunzunt en ils secturs ospitals, reducziun da las
premias sco er universitads e scolas autas professiunalas.
Curtamain ils resultats
Il quint current demussa cun custs totals da 2,035 milliardas francs ed in retgav
total da 1,997 milliardas francs in deficit da 37,8 milliuns francs. Il resultat è uschia in
pau pli bass ch'il deficit dal preventiv da l'onn 2001 da 41,6 milliuns francs. Il svilup
economic sa fa valair positivamain sin la vart da las entradas. Tar las taglias
chantunalas è sin fundament da la valitaziun postnumerando annuala da far quint cun
in augment visavi il preventiv da l'onn precedent da 32,9 milliuns francs resp. da 6,1 %
sin 576,1 milliuns francs. Ultra da quai dastga vegnir quintà cun entradas da tschains
d'aua en in'autezza da record da 58,4 milliuns francs (media da blers onns 46 milliuns).
In svilup allegraivel da 9,8 % resp. da 29,7 milliuns francs sa mussa plinavant tar las
posiziuns dal retgav „parts dal chantun vi da las entradas da la confederaziun“ (+ 7,3
milliuns) e „parts da la confederaziun vi dals custs dal chantun“ (+ 22,4 milliuns) cun
entradas totalas da 333 milliuns francs. Tar ils retgavs da facultad ha gì la renunzia da
revalitaziuns da contabilitad da vaglias ed immobiglias (onn precedent 15 milliuns
francs) consequenzas restrictivas. Talas mesiras èn be giustificablas temporarmain en
periodas da crisa. En ils retgavs da taglia dal chantun èn cuntegnidas era las entradas
da las taxas d'alloschament cun 3 milliuns francs. Sin fundament da la situaziun
finanziala vinavant fitg critica è la regenza sa servida da sia cumpetenza da prolungar
questa contribuziun enfin la fin dal 2004.
Cun in augment da 5,2 % resp. da 100,5 milliuns francs sin 2,035 milliardas francs
sa sviluppeschan las expensas praticamain parallelamain a las entradas. Las entradas
supplementaras da las differentas funtaunas vegnan bunamain absorbadas dal tuttafatg
entras las expensas supplementaras. La dinamica d'expensas è anc adina fitg auta tar
las contribuziuns dal chantun cun in augment da totalmain 16,5 milliuns francs resp. da
4,0 % sin 430,4 milliuns francs1. Ella sa fa valair cunzunt en quels secturs nua ch'il
chantun n'ha naginas u be paucas pussaivladads d'influenzar il preventiv. Las
raschuns structuralas existentas na pon er betg vegnir mitigiadas a curta vista cun agid
dals projects concepids a pli lung termin examinaziun da contribuziuns ed examinaziun
d'incumbensas. In ulteriura gronda chargia supplementara da 25,2 milliuns francs resp.
dad 8,8 % resulta da la gruppa custs reals cun in total d'expensas da 311,3 milliuns
francs. Da questas expensas supplementaras tutgan 18,2 milliuns francs ils affars
stradals, cunzunt per il mantegniment architectonic da las vias. Da l'autra vart resta il
svilup dals custs dal persunal cun 2,7 % u 8,3 milliuns francs en ils limits. Las
amortisaziuns da la facultad publica muntan tar medemas taxas d'amortisaziun per
13,4 milliuns francs resp. per 9 % a 162,3 milliuns francs. En tut van 11,7 milliuns
francs da quests custs supplementars sin donn e cust dal quint stradal.
La finanziaziun speziala da las vias mussa en il preventiv 2002 expensas na
cuvridas da 28,1 milliuns francs (preventiv da l'onn precedent 17,3 milliuns francs). Il
ferm augment correspundent dal debit sin las vias vegn ad engrevgiar ils onns
successivs cun custs da tschains pli auts.
Las expensas bruttas en il quint d'investiziuns s'augmentan en cumparaziun cun il
preventiv da l'onn precedent per 48,7 milliuns francs resp. per 14,9 % sin 376,3 milliuns
francs. 24,1 milliuns francs da quest augment tutgan la cumplettaziun da las vias
naziunalas. Cun ina part d'investiziun da 6,3 milliuns francs per la construcziun nova da
la basa principala a Glion en il preventiv 2002 pon questas expensas per l'emprima
giada vegnir budgetadas en urden (l'onn 2001 cun in credit posteriur da 5 milliuns). En
construcziuns autas dal chantun ordaifer il sectur da las vias vegnan investads cun 20,7
milliuns bunamain 3,8 milliuns francs dapli che durant l'onn current 2001. La quota
d'investiziuns, q. v. d. la part da las expensas d'investiziuns regladas tenor las
expensas totalas consolidadas, munta a 18,4 % ed è cun quai sur la marca da l'onn
passà da 16,8 %. Suenter la deducziun da las entradas d'investiziuns da 218,3 milliuns
francs e senza resguardar ils emprests cun ina finanziaziun speziala a l'associaziun
grischuna per credits a l'agricultura ed a l'assicuranza da dischoccupads restan
investiziuns nettas sin donn e cust da las finanzas generalas da 163,4 milliuns francs
(preventiv da l'onn precedent 153,7 milliuns francs). Cun cumparegliar il total spetgà da
meds or d'atgna finanziaziun (atgna finanziaziun) da 93,9 milliuns francs e las
investiziuns nettas decisivas resulta in deficit da finanziaziun da 69,5 milliuns francs
(preventiv da l'onn precedent 64,1 milliuns francs). Cun in grad d'atgna finanziaziun da
57,5 % pon vegnir finanziadas las investiziuns nettas be per bundant la mesadad tras
l'affluenza da meds dal quint current. Per la part che n'è betg cuvrida en la dimensiun
dal deficit da finanziaziun vegnan ins a stuair far diever da daners esters.
Consequenzas e perspectiva
Il deficit calculà dal quint current sa chatta cun 37,8 milliuns francs sur la valur che
porscha anc perspectiva sin ina bilantscha equilibrada. La prescripziun dal cussegl
grond munta a 40 milliuns francs, quella da la regenza munta maximalmain a 30
milliuns francs. Il grad d'atgna finanziaziun da 57,5 % (onn precedent 58,3 %) n'è
medemamain betg cuntentaivel. El sa manifestescha en il quint total cun in deficit da
finanziaziun da 69,5 milliuns francs (onn precedent 64,1 milliuns). L'agen chapital s'ha
sbassà da 127,2 milliuns francs la fin 1996 sin 84,6 milliuns francs la fin 2000. El stat a
disposiziun sulettamain per cuvrir deficits en nauschs temps economics.
Sin la vart da las expensas n'exista a curta vista nagina libertad d'acziun da meglierar
essenzialmain la situaziun. Per l'ulteriur svilup da las finanzas èn relevantas plinavant
decisiuns sin plaun federal (assicuranza da malsauns, refurma fiscala), che pon
dischequilibrar considerablamain il budget chantunal. A media vista è be pussaivla ina
distgargia sche per l'ina la politica d'expensas daventa pli reservada e da l'autra vart il
svilup economic survegn dapli schlantsch. Senza meglieraziun durabla da la situaziun
finanziala e senza restricziun dals dretgs da prestaziuns ch'èn enfin uss creschids
cuntinuadamain visavi il stadi na po strusch pli vegnir evità in auzament dal pe da taglia
resp. daventa in tal adina pli probabel.
Gremi: Departament da finanzas e militar dal Grischun
Funtauna: rg Administraziun da finanzas