En il Grischun è la politica da linguas per gronda part er politica per mantegnair la lingua rumantscha. La votaziun chantunala dals 10 da zercladur davart la revisiun parziala da la lescha davart il diever dals dretgs politics che cumpiglia la revisiun da l'artitgel 23, stat dal tuttafatg sut l'ensaina da la tradiziun grischuna.
Schebain ch'i manca la denominaziun exacta "rumantsch grischun" en las leschas revedidas ch'èn d'acceptar, poss jau garantir a tuts che cun "lingua rumantscha", uschia il text da lescha, è manegiada la lingua rumantscha da standard "rumantsch grischun" e nagut auter. Il cussegl grond ha acceptà cun 93:0 vuschs quest project, per ch'er noss projects chantunals da votaziun possian vegnir redigids en il futur en la lingua unifitgada rumantscha, sco ils projects federals dapi 1986. "Il medem dretg per tuts" n'è qua betg ina parola banala. Na, perquai che sch'il material da votaziun vegn publitgà en "lingua taliana" per ils abitants da la Bergiaglia, da la Val Mesauc e dal Puschlav ed en "lingua tudestga" per ils abitants dal Partenz, da la Val dal Rain grischuna e da Samignun, alura duai valair il medem dretg per ils abitants da lingua rumantscha en il Surmeir, la Sutselva, la Surselva, l'Engiadin'ota e bassa ed en la Val Müstair ed er per las Rumantschas ed ils Rumantschs che vivan per exempel a Cuira: il material da votaziun vegn publitgà en "lingua rumantscha".
Er il cudesch da dretg na vegn betg pli edì mo en ils dus idioms vallader e sursilvan, mabain publitgà mo pli en ina versiun rumantscha en rumantsch grischun. Tenor mes avis sa manifestescha qua in princip democratic: il federalissem. U ditg cun auters pleds: il ferm gida il flaivel. Ils idioms vegnan a furmar vinavant ils mirs da la chasa rumantscha. Ma tge gidan ils pli bels mirs, sche la chasa n'ha nagin tetg? Ma be in tetg sulet n'ha er betg nagina valur. Il rumantsch grischun è il dretg tetg per la chasa rumantscha cun ils idioms che furman ils mirs. Jau admettel che las tievlas èn anc detg novas. Ma ellas han gia superà diversas malauras e fan in bun servetsch per mantegnair la chasa da la lingua e cultura rumantscha. Uschia vegnan publitgads per exempel tut ils inserats da plazzas dal chantun dapi 1996 cun success en rumantsch grischun.
A quels che pretendan ch'il project saja ina stenta da spargn, stoss jau respunder ch'il cuntrari è il cas. Cun in gea per il rumantsch grischun po il chantun publitgar dapli texts, dapli ordinaziuns, dapli formulars, dapli ..., ditg curtamain, prestar bainquant dapli per promover la lingua e cultura rumantscha. Cun in gea dain nus las medemas schanzas a nossa giuventetgna rumantscha sco a la giuventetgna tudestga e taliana. Ils uffants rumantschs han bler damain temas u difficultads da chapientscha da lur lingua unifitgada che quai che blers vulessan dar da crair.
Il rumantsch grischun serva mo per rinforzar la lingua e cultura rumantscha. La lingua unifitgada na sa drizza betg cunter ils idioms, ella è ina cumplettaziun raschunaivla da quels. Er Rumantschas e Rumantschs han il dretg d'in tractament linguistic egual en noss chantun. "Chara lingua da la mamma" vegn chantà vinavant en ladin. Sch'ins chantass questa chanzun en rumantsch grischun, fiss quai gist uschè tup sco sch'ins translatass en bun tudestg "Vo Lozärn gega Weggis zue". A Trun vegnan ins a communitgar vinavant en sursilvan, a Valchava vegnan ins a discurrer vinavant jauer, a Stierva vinavant surmiran ed uschia vinavant ed uschia vinavant.
Il rumantsch grischun exista. Tut las Grischunas e tut ils Grischuns èn responsabels da mantegnair nossa trilinguitad unica, pia han er tuts il dretg democratic da prender posiziun davart questa dumonda.

Cusseglier guvernativ Claudio Lardi
schef dal departament d'educaziun, cultura
e protecziun da l'ambient dal Grischun

Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient
Funtauna: rg departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient