La regenza grischuna propona al cussegl grond da recumandar al
pievel la refusaziun da "l'iniziativa per mantegnair l'egualitad da las
schanzas per la giuventetgna dal Grischun". Il concept existent da
linguas estras en il Grischun è ina buna basa stabila. La midada dal
concept per la scola secundara e reala che vegn proponida da
l'iniziativa sbaglia la mira.
Tenor il concept existent da linguas estras emprendan ils giuvenils
dal Grischun en la scola populara ina lingua chantunala ed englais.
Franzos vegn purschì cun sustegn spezial sco rom facultativ. Da
substanza vul "l'iniziativa per mantegnair l'egualitad da las schanzas
per la giuventetgna dal Grischun" cuntanscher che sin il stgalim
superiur da las scolas popularas da tut las regiuns linguisticas dal
Grischun vegnia midà il concept e ch'i vegnia introducì franzos sco rom
d'elecziun obligatori. Tenor l'iniziativa duai la giuventetgna dal
Grischun tudestg avair la pussaivladad da na betg pli eleger la lingua
estra iniziala talian suenter trais onns scola primara e sin il stgalim
superiur - enstagl d'approfundar las enconuschientschas da la lingua
taliana - d'emprender en trais onns la lingua franzosa. Cunquai speran
ils iniziants sin ina meglra egualitad da las schanzas per la
giuventetgna dal Grischun sin il martgà da lavur, spezialmain en la
Svizra tudestga. Ultra da quai duai vegnir transferida al pievel la
cumpetenza da fixar roms obligatoris, roms d'elecziun obligatoris e roms
facultativs en il sectur da l'instrucziun da linguas estras.
L'iniziativa na porta nagina meglieraziun
La regenza grischuna basa sia tenuta envers l'iniziativa er sin
in'expertisa da Georges Lüdi, professer ordinari al seminari romanistic
da l'universitad da Basilea. En l'optica linguistica ha il concept da
linguas estras existent clers avantatgs. El resguarda la situaziun dal
chantun Grischun triling, las pretensiuns dal martgà da lavur e las
concepziuns svizras da l'instrucziun da linguas estras. Ultra da quai èn
cuntanschidas a la fin dal temp da scola obligatori cun la regulaziun
valaivla las finamiras d'instrucziun sin il champ da linguas estras. Ils
giuvenils acquistan enconuschientschas fundadas d'ina lingua latina sco
er dal tudestg e da l'englais. Giuvenils cun dun linguistic ch'èn
motivads pon anc emprender en il rom da la promoziun dal talent
in'ulteriura lingua sco rom facultativ.
En confrunt cun quai porta l'iniziativa sut quests puntgs da vista
naginas meglieraziuns: ils giuvenils dal Grischun tudestg avessan en la
scola secundara e reala bain l'opziun da la medema cumbinaziun da roms
sco ils giuvenils d'auters chantuns da la Svizra tudestga. Perquai
ch'els stuessan entschaiver a partir da la 7avla classa da funs ensi cun
englais u franzos na pudessan els durant quest temp betg cuntanscher
qualitativamain las finamiras da l'instrucziun da linguas estras ch'èn
planisadas enfin la fin da la scola obligatoria. Tenor l'opiniun da la
regenza èsi però da refusar questa iniziativa er perquai ch'ella oppona
in a l'auter rumantsch e talian e flaivlenta uschia quellas linguas
chantunalas.
Supplement da chareschia da 0,45 pertschient
Il persunal chantunal ed ils magisters da las scolas popularas
survegnan per il 1. da schaner 2003 in supplement da chareschia da 0,45
pertschient. A basa da la situaziun finanziala precara dal chantun ha la
regenza decidì da cumpensar la mesadad da la chareschia effectiva da
circa 0,9 pertschient. Quai er sa basond sin las mesiras da paja dals
ulteriurs chantuns da la Svizra orientala. Ultra da quai n'era la
cumissiun da gestiun (CdG) dal cussegl grond betg s'exprimida da princip
encunter il pajament da la chareschia. Il cussegl grond ha decidì en la
sessiun da november sin proposta da la CdG da spargnar durant l'onn 2003
otg milliuns francs en il sectur dal persunal.
Attribuì las contribuziuns da gulivaziun da finanzas 2002
La regenza ha attribuì las contribuziuns da gulivaziun da finanzas
per l'onn 2002 da totalmain circa 21 milliuns francs. Questa summa sa
cumpona da la gulivaziun da la forza fiscala 2002 da var 12 milliuns, da
contribuziuns ad ovras publicas da circa 5,5 milliuns francs e da la
gulivaziun per basegns spezials en l'import da var 2,5 milliuns francs.
Latiers vegn anc la contribuziun d'in mez milliun francs per la fusiun
da la vischnanca da Donat.
Revedì las prescripziuns da pestga
Las prescripziuns da pestga actualas èn idas en vigur il 1. da
schaner 2002. En il sectur da la determinaziun davart la statistica da
pestga è però s'imponida ina revisiun. Il regress duai vegnir meglierà
cun las midadas decididas. La statistica da pestga furma la basa per la
cultivaziun da las auas.
La suletta midada materiala concernent ils reviers da schanetg
pertutga il ual da Tull a Flem. Quel na vegn da nov betg pli menziunà
sco revier da schanetg.
Ils fatgs da sanitad ed ils servetschs da salvament sur ils cunfins
Durant il mais da mars 2000 han la Svizra e l'Austria suttascrit la
cunvegnientscha davart la facilitaziun da sgols d'ambulanza sco er da
sgols da retschertga e da salvament. Il chantun Grischun vul ussa
stipular cunvegnientschas regiunalas cun ils pajais federativs
Vorarlberg e Tirol. La regenza grischuna propona da decretar
cunvegnientschas d'execuziun en il rom da quests accords regiunals.
Quellas duain sclerir tranter auter dumondas pertutgant ils fatgs da
sanitad ed il servetsch da salvament. Latiers tutgan la collavuraziun
cun organisaziuns localas da salvament sco il servetsch da salvament
alpin ed il corp da pumpiers, la regulaziun da las modalitads per
l'alarm, la definiziun dals criteris per l'ospitalisaziun suenter
acziuns primaras sco er la regulaziun dals custs per servetschs da
salvament sur ils cunfins. La regenza giavischa en sia consultaziun per
mauns da l'uffizi federal da l'aviatica civila ch'il scleriment da
questas dumondas vegnia transmess als chantuns Grischun e Son Gagl resp.
als pajais federativs Vorarlberg e Tirol.
La regenza refusa la nova ordinaziun davart ils instruments
da mesiraziun
Sch'in meter vegn mesirà, ina secunda dumbrada u sch'in kilogram
vegn pasà dovran ins instruments bullads. Per ch'ils resultats da
l'examinaziun vegnan renconuschids en la UE vul l'uffizi federal per
metrologia ed accreditaziun decretar ina nova ordinaziun davart ils
instruments da mesiraziun. La regenza grischuna refusa però cleramain il
sboz preschent. Ils custs per la basegnaivla surveglianza e controlla
dal stadi èn vegnids purtads enfin ussa dal chaschunader dals custs, pia
da las persunas che duvran ils instruments da mesiraziun. Quels custs
duain ussa previsiblamain vegnir purtads dal maun public. Ultra da quai
na duain ils producents, ils importaders ed ils commerziants betg pli
esser obligads d'annunziar mintga instrument da mesiraziun avant da
l'introducir sin il martgà a l'uffizi chantunal da paisas e mesiras ch'è
cumpetent en chaussa. L'execuziun da la lescha davart ils instruments da
mesiraziun è inacceptabla en cas d'ina disculpaziun dals custs als
chantuns e senza obligaziun d'annunzia.
7,4 milliuns francs per linguas minoritaras
La regenza grischuna ha dumandà per il proxim onn in agid finanzial
federal da 4,75 milliuns francs. Quests daners èn previs per la
promoziun ed il mantegniment da la lingua e cultura rumantscha e taliana
en il chantun Grischun. Il chantun Grischun vegn supplementarmain a
metter a disposiziun circa 2,6 milliuns francs.
Quests meds finanzials en l'import total da var 7,4 milliuns francs
vegnan impundids l'onn 2003 per uschenumnadas mesiras generalas (p. ex.
mesiras dal chantun e mesiras da terzas persunas), per contribuziuns ad
organisaziuns linguisticas, per ediziuns e tras l'agentura da novitads
rumantscha per la pressa rumantscha.
Contribuziuns chantunalas a differentas instituziuns
- Per la promoziun d'ovras culturalas ed occurrenzas ha la regenza
approvà contribuziuns e garanzias da deficit en l'import da 264'000
francs. Totalmain han ins resguardà uschia 17 dumondas.
- La regenza ha approvà circa 12'000 francs contribuziuns da
sport-toto. Quest import resguarda tschintg dumondas.
- La cuminanza da lavur grischuna da cudeschs per la giuventetgna
survegn per l'organisaziun e la realisaziun dal terz premi da leger
Arge-Alp en il chantun Grischun in sustegn finanzial unic da circa
20'000 francs.
- En il rom da l'agid umanitar dal chantun Grischun ha la regenza
deliberà 22'000 francs per differents projects.
Da vischnancas e regiuns
- Per l'avertura da la zona industriala ha la regenza garantì a la
vischnanca da San Vittore in emprest d'agid d'investiziun senza tschains
en l'import d'in milliun francs. La contribuziun chantunala per quest
project munta a maximal circa 350'000 francs.
- La regenza ha approvà la revisiun parziala da la planisaziun
locala da la vischnanca d'Urmagn, plan da zonas parzial "Oberurmein".
Projects da vias
A la renovaziun dal tunnel dal San Bernardin ha la regenza concedì
in credit da 935'000 francs per la direcziun generala dal project.
Persunal
Donat Rischatsch da Lai è vegnì elegì sco nov manader dal center da
cumpetenza SIG. El entschaiva sia nova lavur il 1. da schaner 2003.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun