Il cussegl federal ha approvà il segund rapport da la Svizra davart
la realisaziun da la charta europeica da las linguas regiunalas e
minoritaras (charta). Il rapport è ussa avant maun sco publicaziun da
l'uffizi federal da cultura (UFC), e quai en quatter linguas - en
tudestg, franzos, talian e per part en rumantsch.
Las miras principalas da la charta europeica da las linguas
regiunalas e minoritaras èn da natira linguistica e culturala. Sia
finamira principala è il mantegniment e la promoziun da la multifariadad
linguistica sco in dals pli custaivels elements da la vita culturala
europeica. La charta da linguas na protegia betg ils dretgs individuals
u collectivs da las minoritads linguisticas. Ses intent è la
meglieraziun da las pussaivladads per duvrar linguas regiunalas e
minoritaras en la fumaziun, giurisdicziun, administraziun, medias,
cultura ed economia. Cun la promoziun da las disposiziuns da la charta
duain ils umans da las differentas gruppas linguisticas vegnir animads
da duvrar lur lingua. La Svizra ha definì en il senn da charta il
rumantsch ed il talian sco linguas regiunalas u minoritaras e las ha
suttamess a las disposiziuns da promoziun.
Structurà en trais parts
Las parts contrahentas èn obligadas da rapportar mintga trais onns
al cussegl da l'Europa davart la realisaziun da la charta. Il settember
1999 ha il cussegl federal approvà l'emprim rapport da la Svizra per
mauns dal comité d'experts. A basa da quest rapport ha il comité
deliberà il 1. da zercladur in rapport per mauns dal comité dals
ministers dal cussegl da l'Europa (www.local.coe.int). Il segund rapport
preschent da la Svizra prenda ussa posiziun tar las recumandaziuns ch'èn
menziunadas en quest rapport.
El è structurà en trais parts. Las parts I e II tractan ord puntg da
vista politic linguistic da la confederaziun aspects generals davart la
realisaziun da la charta. La part III cuntegna ils rapports dal chantun
Grischun e dal Tessin, ils quals èn participads relevantamain a la
realisaziun da la convenziun.
Duas recumandaziuns per la Svizra
Il comité dals ministers recumonda a la Svizra da decretar basas
legalas che permettan a la cuminanza linguistica rumantscha da trair
cumplettamain a niz las ordinaziuns da protecziun da la charta. Ultra da
quai duai la Svizra sa dar tutta fadia per metter ord via en il chantun
Grischun ils impediments giuridics sco er pratics ch'impedeschan da
duvrar il rumantsch ed il talian en las instanzas giudizialas.
Tenor il rapport èn prevesidas mesiras concretas en spezial en ils
secturs furmaziun, giustia, administraziun ed interpresas publicas da
servetschs, medias, activitads ed indrizs culturals en la vita economica
e soziala sco er tar il barat sur ils cunfins.
Cun il conclus federal dals 23 da settember 1997 ha la Svizra
ratifitgà la charta, la quala è ida en vigur il 1. d'avrigl 1998. Dasper
la Svizra appartegnan a las 17 parts contrahentas l'Austria, la Croazia,
il Danemarc, la Finlanda, la Germania, l'Ungaria, il Liechtenstein, ils
Pajais Bass, la Norvegia, la Slovachia, la Svezia, la Gronda Britannia,
la Spagna, l'Armenia e la Cipra.
Gremi: uffizi da cultura dal Grischun
Funtauna: rg. uffizi da cultura dal Grischun