PRESCHENTAZIUN DAL STUDI "VIOLENZA (N)'HA (NAG)IN DACHASA" ILS 30 DA MATG 2003 A VADUZ

Per preschentar ils resultats dal studi ad ina gronda publicitad èn s'entupads il schef da la regenza Otmar Hasler, l'assessura Greti Schmid, Vorarlberg e la cussegliera guvernativa Eveline Witmer-Schlumpf, Grischun ils 30 da matg a Vaduz. Il studi è ina part dal project interreg "surpassar cunfins - metter cunfins". En il rom dal project interreg è vegnida realisada davent dal cumenzament da schaner fin la fin da favrer en il Vorarlberg, il Principadi da Liechtenstein ed en il Grischun ina campagna da sensibilisaziun davart la violenza encunter dunnas en la lètg ed en il partenadi.

Retschertga da datas internaziunala
L'examinaziun è stada dividida en duas parts. En l'emprima part da l'examinaziun è vegnida fatga ina retschertga da datas represchentativa en il Vorarlberg, en il Principadi da Liechtenstein ed en il Grischun. En quest connex han ins tschentà la dumonda: Tge vegn resguardà sco violenza en partenadis/lètgs/cuminanzas da viver resp. tge purtrets da violenza èn francads en la societad? Ultra da quai hai interessà las incumbensadras, Susanna Mazzetta, post da stab per dumondas d'egualitad dal chantun Grischun, Monika Lindermayr, "Frauenreferat der Vorarlberger Landesregierung" e Bernadette Kubik-Risch, biro per dumondas d'egualitad da la regenza da Principadi dal Liechtenstein, tge furmas da violenza che las interrogadas ed ils interrogads han gia passentà.

En la segunda part da l'examinaziun èn vegnids analisads exempels concrets per crear enconuschientschas fundadas davart ils motivs, las furmas visualas, las consequenzas e spezialmain las pussaivladads da sustegn per dunnas che han suffrì violenza en ina relaziun da partenadi.

Cun l'examinaziun è vegnida incumbensada Erika Geser-Engleitner, scol'auta per la scienza applitgada en il Voralberg.

Violenza economica na vegn betg taxada sco violenza
Per maun dad intervistas al telefon èsi vegnì eruì tge che la populaziun chapescha sut violenza en relaziuns da partenadi. Geser-Engleitner: "Areguard la violenza corporala sa mussa tar las persunas interrogadas ina schientscha da violenza relativamain auta. La schientscha areguard la violenza sexuala è pli pitschna che la schientscha areguard la violenza corporala. Las furmas da violenza psichica vegnan numnadas bler main sco violenza. Uschia èn be pli bundant 70 pertschient da l'avis che smanatschas massivas da la partenaria/ dal partenari - sco " jau ta prend davent ils uffants, sche ti na fas betg quai che jau vi" u er smanatschas da mazzament, sajan violenza. La violenza economica è quella furma da violenza, tar la quala la populaziun va relativmain perina che quai na saja betg violenza. Damai che dentant gist questa furma da violenza impedescha spezialmain a dunnas da finir ina relaziun segnada da violenza, fai gist en quest reguard basegn da render public e conscient quest fatg a la populaziun en moda solida.

Differenzas tar la definiziun da violenza
Tar la definiziun da violenza datti differenzas signifitgantas tranter las duas schlattainas. Las dunnas èn, quai che pertutga violenza, pli sensiblas ch'ils umens. Ellas n'han dentant betg da princip in'autra definiziun per violenza che ils umens.

Tar la definiziun da violaziun datti er differenzas tranter ils differents pajais. Las persunas dal Principadi da Liechtenstein èn las pli sensiblas en quest reguard, lura suondan las persunas dal Vorarlberg. Sco davosa vegn la populaziun dal Grischun.

Ultra da la schlattaina e dal pajais è la vegliadetgna er in factur che influenzescha quella definiziun: la vegliadetgna - glieud giuvna numna, cuntrari a glieud pli veglia, signifitgantamain pli rar violenza psichica sco violenza.

Durada en media dal temp passentà en ina "relaziun segnada da violenza".
En la segunda part da l'examinaziun èn vegnidas questiunadas en furma d'ina intervista profunda en tut 24 dunnas (8 da mintga pajais) davart lur experientschas, strategias da dumagnar, giavischs ed impuls.

Geser-Engleitner: "La durada d'ina relaziun cun elements da violenza va da 2 fin 34 onns. La durada en media è 11 onns. Sche dunnas raquintan da lur experientschas da violenza en lur partenadis, pon ins constatar, che tuttas èn stadas pertutgadas da differentas furmas da violenza en pliras manieras. La violenza economica è quella furma da violenza che impedescha savens las dunnas da sa deliberar d'ina relaziun. Violenza en la relaziun sa manifestescha en furma dad undas u en fasas. Las dunnas na san dentant mai cura che quai capita la proxima giada. Violenza en partenadis succeda fitg savens en la vita privata. Per regla sa stentan tut las persunas involvidas che nagut na vegnia public. Uschia sa sviluppan savens dus differents munds dal tuttafatg separads".

Purschidas da sustegn
Tar intervistas profundas han ins er tschentà la dumonda "Da tge sustegn avais Vus fatg diever?" Geser-Engleitner: Fintant che la relaziun era anc mantegnida, vegniva da rar fatg diever d'agid. Far diever d'agid resentan bleras dunnas sco in confess da na rivar pli a fin sezzas cun lur situaziun ed interpreteschan quai sco atgna disditga. Sustegn han survegnì las bleras dunnas da lur amias. Agid famigliar è vegnì vulì e tschertgà plitost da rar. Da l'agid professiunal è vegnì savens fatg diever pir en la fasa da separaziun. Bleras dunnas din ch'i las saja reussì da sa deliberar da lur situaziun pir cun quest agid.

Pussaivladads d'agir
Assessura Schmid: "Il studi mussa ch'i dat, per cumbatter la violenza cunter las dunnas en la famiglia ed en il partenadi, anc fitg blers champs, ils quals ins sto elavurar vinavant. Ina pussaivladad d'agir centrala vegn er en avegnir ad esser la lavur da publicitad per furmar la schientscha da la populaziun." Las differentas pussaivladads d'agir previsas en il studi sa dividan en ils suandants champs: Lavur da publicitad - furmaziun da la schientscha per dunnas, mattas, umens e mats e furmaziun da la schientscha davart temas spzials sco sentiments da culpa, vargugna, confidenza en sasez, temas, metter cunfins e definir la violenza. Furmar la schientscha en il contact cun uffants: Consequenzas da violenza en partenadis sin ils uffants u co pon ins discutar cun uffants davart experientschas da violenza. L'infurmaziun per cumplizias/cumplizis (amias, confamigliar/as, persunas d'ordaifer) è in ulteriur tema. La scolaziun e la furmaziun supplementara per dunnas sco er la professiunalisaziun da las instituziuns ed il slargiament da las purschidas èn ulteriuras pussaivladads d'agir.

Mesiras en il rom dal program interreg
Sin fundament da las bleras pussaivladads d'agir han ins fatg in'elecziun che vegn realisada en il project interreg. La cussegliera guvernativa Widmer-Schlumpf: "Il studi ha mussà cleramain, ch'il stretg conturn da las dunnas pertutgadas è savens surdumandà. Latiers èn gist questas relaziuns fitg impurtantas per pudair rumper or dal tschertgel da la violenza resp. per ristgar il pass a la publicitad e per pretender agid professiunal." In project internaziunal vegn ad esser il svilup d'in manual per ami/as e confamigliar/as da dunnas ch'en pertutgadas da violenza. Il manual vegn elavurà en collavuraziun cun las chasas da dunnas resp. cun ils posts d'intervenziun. Ultra da quai planiseschan ils trais pajais per il di internaziunal encunter la violenza ina'occurrenza per multiplicaturas e multiplicaturs. Ultra da quai vegn il fegl sgulant ch'è sa sviluppà en la campagna da sensibilisaziun tramess anc ina giada a differents posts.

Ulteriuras realisaziuns da projects en ils singuls pajais sa chattan anc en la fasa da planisaziun.

Gremi: Post da stab per dumondas d'egualitad
Funtauna: rg Post da stab per dumondas d'egualitad