LA REGENZA GRISCHUNA È CUNTER IN INDOSSAMENT DA LAS GREVEZZAS

Il chantun Grischun pretenda adattaziuns definidas dal pachet da distgargia 2003 da la confederaziun. En nagin cas acceptar na vul la regenza grischuna oravant tut indossaments directs da chargias finanzialas sin ils chantuns. Latiers vegnan tutgads regiuns periferas e mutagnardas en moda memia severa. Da princip però sustegna il chantun Grischun per gronda part il program da distgargia 2003.

Il chantun Grischun renconuscha ch'il deficit structural da la confederaziun da 3,5 milliardas francs n'è betg supportabel a lunga vista. Cunzunt per chantuns cun ina part relativamain gronda d'entradas da funtaunas federalas è in budget federal equilibrà d'impurtanza centrala.

Fin a l'introducziun da la reorganisazuin da la gulivaziun da finanzas e da las incumbensas tranter la confederaziun ed ils chantuns (NGF) l'onn 2007 sto il deficit structural da la confederaziun en mintga cas esser eliminà. La realisaziun da la NGF na dastga betg vegnir colliada cun mesiras da sanaziun da la confederaziun e dals chantuns.

Pachet da taglia insupportabel
Fitg problematicas èn en quest connex las decisiuns tratgas en il parlament federal davart il pachet da taglia da la confederaziun. Quel pachet tutga ils chantuns directamain ed in pèr giadas pli ferm ch'il program da distgargia 2003. Sut il titel "imposiziun da taglia sin la proprietad d'abitaziuns" smanatschan a partir da l'onn 2008 perditas da taglia supplementaras d'ina milliarda francs per ils chantuns e las vischnancas. Quel pachet da taglia è insupportabel.

La regenza grischuna localisescha en general quatter mancanzas principalas en il program actual da distgargia 2003 per il budget federal:
- Diversas mesiras mainan ad in indossament direct da las grevezzas sin ils chantuns.
- Il pachet da mesiras tutga las regiuns periferas e muntagnardas en moda extraordinariamain severa. Quai vegn chaschunà oravant tut da las mesiras en ils secturs vias, traffic public, selvicultura ed energia.
- Diversas mesiras dals secturs da las incumbensas communablas èn vegnidas discutadas e coordinadas memia pauc cun las instanzas executivas chantunalas.
- La transparenza è insuffizienta per ina valitaziun definitiva dal pachet total. I manca ina bilantscha davart ils effects da las mesiras per ils singuls chantuns. Sin il champ da furmaziun n'èn avant maun anc naginas propostas concretas per mesiras.

Perditas da milliardas per ils chantuns
La confederaziun parta dal fatg ch'ils chantuns n'han da purtar per saldo naginas grevezzas finanzialas supplementaras pervi dal program da distgargia 2003. Perencunter quinta la regenza grischuna cun quai ch'ils chantuns e las vischnancas pudessan esser sfurzads ad expensas supplementaras da blers tschients milliuns da francs. Ensemen cun las entradas pli pitschnas dal pachet da taglia 2001 resultan per ils chantuns perditas da milliardas.

Fitg dolurus è per il chantun Grischun la reducziun da las contribuziuns per las vias. Dals 40 milliuns francs previs tutgan stgars diesch pertschient il chantun Grischun. Sche la confederaziun vul realisar il pachet da distgargia 2003 malgrà las intervenziuns dals chantuns en quest champ sco previs, alura ston las parts federalas per il sectur da las vias vegnir segiradas uschè bain sco pussaivel en il rom da la reorganisazuin da la gulivaziun da finanzas e da las incumbensas tranter la confederaziun ed ils chantuns (NGF) e cun il plan sectorial "vias".

Precis uschè radical è il pachet da distgargia 2003 en il sectur dal traffic public regiunal. Per il chantun Grischun sa mussa qua ina scursanida annuala da las contribuziuns federalas da var tschintg milliuns francs. Quai stuess vegnir cumpensà per exempel cun la scursanida da l'offerta da bus da 20 fin 30 pertschient u cun stritgar mintga tschintgavla lingia da bus en Grischun. Il traffic public regiunal na po betg vegnir exclus da las mesiras da spargn. En noss chantun da gronda surfatscha vegn anc vitiers la reducziun da las contribuziuns da la taglia sin il petroli. Ina cumulaziun da questas duas mesiras n'è betg pli supportabla.

La selvicultura vegn stranglada giu
Cun las reducziuns previsas da las contribuziuns per il sectur dal guaud da 30 pertschient vegn la selvicultura vairamain stranglada giu. Las scursanidas massivas han effects radicals sin la tgira dals guauds da protecziun che na po betg pli vegnir garantida. ll quint da questas scursanidas da las contribuziuns vegn a sa preschentar en furma da custs considerablamain pli auts tar la reparaziun da novs donns.

Il program da distgargia 2003 da la confederaziun va en il sectur da l'energia uschenavant ch'il Grischun avess da suspender ses program da promoziun che ha in fitg grond success per la sanaziun d'edifizis e per il meglierament da process en l'industria e tar il mastergn. Il program "EnergiaSvizra", al qual la confederaziun vul retrair cumplettamain ils meds finanzials, è ultra da quai la part decisiva per la realisaziun da l'incumbensa confurma a la constituziun als chantuns da s'engaschar per in consum d'energia economic e spargnus.

Val S. Pieder: In'atgna chasa da tgira daventa realitad
La vischnanca da Val S. Pieder po avrir il 1. da fanadur 2003 in'atga gruppa da tgira cun sis letgs. La regenza ha concludì d'acceptar la gruppa da tgira sin la "glista da partiziuns da pazients stabels" (glista da chasas da tgira).

Da vischnancas e regiuns
- La regenza ha concedì als organisaturs dal "Swiss-Bike-Masters" la permissiun d'utilisar las rutas tenor il plan da traject durant ils trais dis da l'occurrenza, dals 18 fin ils 20 da fanadur 2003

Contribuziuns chantunalas a differentas instituziuns
- Las lavurs da rumida suenter las malauras da l'atun passà vegnan prendidas per mauns er a Mustér ed a Sursaissa. Per quests dus projects da reparatura ha la regenza approvà ina summa totala da ca. 230'000 francs.
- Il chantun vegn a sa participar als custs da restauraziun ed amplificaziun da la chamonna Lischana a Scuol. Per quai ha la regenza approvà sper in credit d'agid d'investiziun er ina contribuziun chantunala unica.
- Il museum regiunal Surselva a Glion survegn fin il 2006 ina contribuziun totala da 150'000 francs per finir il project "servetschs scientifics". La finamira dal project è da preparar, documentar e registrar scientificamain l'inventari da la rauba collecziunada. Cun quest project duain vegnir segiradas e transmessas la savida e las enconuschientschas davart la moda da lavurar e da viver da pli baud.

Projects da vias
- La regenza ha concludì in credit da ca. 30 milliuns francs per la galaria da fugia en il tunnel da Gotschna (sviament Claustra).

chanzlia chantunala dal Grischun

Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun