La regenza grischuna ha fatg la dumonda al cussegl federal da vulair garantir fin il pli tard il november 2005 la finanziaziun da la part che la confederaziun surpiglia dal project porta alpina Sedrun. L'autezza da questa summa duess dentant esser enconuschenta gia la primavaira 2005, per pudair elavurar ils custs da finanziaziun chantunals e per suttametter quels al cussegl grond. La regenza fa quint cun in import realistic da var 50 milliuns francs als custs da construcziun.

I na dat strusch in project da la viafier, tar il qual las relaziuns tranter l'investiziun ed il gudogn dal temp da viadi è meglier che tar la porta alpina, scriva la regenza grischuna al cussegl federal. L'effect principal da la porta alpina Sedrun è il gudogn dal temp da viadi per las colliaziuns cun il traffic public da las aglomeraziuns da Turitg, Lucerna e Lugano e dal conturn da Milaun en la part sura da la Surselva. Il temp da viadi che dura oz passa trais uras, dura tras la porta alpina mo pli la mesadad.

Il project porta alpina Sedrun prevesa da construir or d'ina fermada d'urgenza da la NVTA ina fermada regulara per passagiers da la viafier. Quella fermada che sa chatta profund en il massiv dal Gottard pon ins cuntanscher cun in lift dad 800 meters.

La 5avla revisiun da la AI cun finanziaziun supplementara vegn approvada da princip
Franar ils custs e reducir a lunga vista ils debits vista cun meds supplementars: uschia vul la confederaziun survegnir sut controlla la situaziun finanziala da l'assicuranza d'invaliditad. Concretamain duai da la vart da las expensas vegnir reducì il dumber da las rentas novas per diesch pertschient ed il medem mument duain vegnir segiradas las entradas cun in promil da paja supplementar. La regenza grischuna sustegna questa finamira generala.

Planisà è tranter auter in sistem da constataziun ad uras, per che las persunas pertutgadas na perdian sche pussaivel betg lur plazza; e sche persunas pertutgadas n'èn betg definitivamain incapablas da lavurar, duain ellas vegnir integradas intenziunadamain en il process da lavur. Ultra da quai duain impuls negativs vegnir curregids e prestaziuns vegnir scursanidas.

Il Grischun favurisescha la finanziaziun supplementara da la AI cun augmentar la TPV
La confederaziun metta ultra da quai en discussiun dus models per meglierar supplementarmain la situaziun finanziala da la AI. U ch'i vegn augmentada pli fitg la reducziun da la paja u ch'i vegn augmentada la taglia sin la plivalur TPV per mintgamai 0,8 pertschient.

La regenza grischuna favurisescha d'augmentar la taglia sin la plivalur. Quai è giustifitgà perquai che uschia sa participescha tut la populaziun svizra adequatamain a la finanziaziun supplementara da la AI. Cun augmentar la reducziun da la paja vegnissan dentant engrevgiads las lavurantas ed ils lavurants sco er las patrunas ed ils patruns anc pli fitg che fin ussa, scriva la regenza en sia consultaziun a l'uffizi federal da las assicuranzas socialas.

Ina decisiun davart la finanziaziun supplementara da la AI è necessaria, perquai che las mesiras en il rom da la 5avla revisiun da la AI na bastan betg per stabilisar la situaziun finanziala da la AI. La AI ha fatg l'onn 2003 in deficit da var 1,5 milliardas francs. La fin da l'onn 2004 importan ils debits da la AI totalmain passa sis milliuns francs.

Relaschs chantunals novs e revedids
- Ordinaziun revedida: La regenza ha approvà la revisiun da l'uschenumnada "ordinaziun davart il servetsch cunter donns". Las midadas èn stadas necessarias, perquai che a partir da l'onn 2004 è ida la cumpetenza dal servetsch da guardia d'ieli e da chemia dal chantun a l'assicuranza d'edifizis. Il cussegl grond aveva decidì d'excorporar la guardia d'ieli e da chemia en il rom dal project "examinaziun da las structuras e da las prestaziuns per sanar las finanzas dal chantun".

Da vischnancas e regiuns
- Stussavgia, Schnaus, Igis, Rossa, Arvigo, Soglio: La regenza ha approvà las leschas communalas da taglia revedidas. Cun excepziun da la lescha communala da taglia da Stussavgia entran tuttas en vigur il 1 da schaner 2005; en Stussavgia entra la regulaziun nova immediatamain en vigur.
- Langwies, Silvaplauna, Tarasp: La regenza ha approvà las regulaziuns revedidas per la promoziun da cura, da pernottaziuns, dal sport e dal turissem. Ellas entran en vigur il cumenzament da schaner 2005.
- Scharàns: Il chantun sustegna la construcziun nova da la chasa da scola respectivamain la renovaziun da la chasa da scola da la fundaziun "Gott hilft" cun var 3,2 milliuns francs.

Contribuziuns chantunalas a differentas instituziuns
- Traffic public: La regenza ha fixà la contribuziun chantunala als custs betg cuvrids da quellas interpresas en il chantun Grischun ch'èn engaschadas en il sectur dal traffic public local: totalmain vegnan quai ad esser var 22,5 milliuns francs per l'onn 2005. La viafier retica, il servetsch d'autos da posta dal Grischun ed il bus da la citad da Cuira SA retschaivan ensemen var 20 milliuns francs. Il chantun resguarda cun la contribuziun 2005 nov interpresas da transport.
- Vischnanca da Tavau: Il chantun sustegna fin l'onn 2008 il project "scienza Tavau" cun 300'000 francs. A Tavau duain uschia vegnir coordinadas optimalmain las activitads da la savida, da la perscrutaziun e da la furmaziun en ils secturs da la furmaziun, da la perscrutaziun e dal turissem.
- Promoziun dal sport: 43 federaziuns ed organisaziuns da sport survegnan quest onn totalmain var 675'000 francs dal fond da sport.
- Protecziun da la cuntrada e da la natira: Per la protecziun ed il mantegniment da palids autas e palids planivas (mesiras da la protecziun da l'ambient) ha la regenza concedì var 53'000 francs per l'onn 2004. La confederaziun surpiglia en quest sectur var 86'000 francs.
- Viafier retica: Sin las lingias d'Arosa, da l'Engiadina bassa e da la Surselva vegnan reparads ils viaducts da Farbtobel, Val Tasna e Lumpegna. Tranter Sassal ed Untersax sin la lingia d'Arosa vegn construida ina galaria cunter crappa. Ultra da quai acquista la VR differents vehichels da diesel e dus chars da crana. Per quai ha la regenza concedì contribuziuns d'investiziun da totalmain var 3,3 milliuns francs. La summa d'investiziuns totala importa var 18 milliuns francs. La confederaziun surpiglia da quai en tut ca. 11 milliuns francs.
- Taglia sin l'alcohol: L'onn 2004 van 460'000 francs da las entradas da la taglia sin l'alcohol a diversas organisaziuns ed indrizs da persunas impedidas, ad uniuns, a federaziuns, a fonds e fundaziuns, ad organisaziuns d'agid a sasez sco er a projects.

Projects da vias
- Vicosoprano: La regenza ha approvà il project per construir ina insla da protecziun incl. per schlargiar la via chantunala sco er per la construcziun nova d'in passape da 60 meters a "Barga" e concedì per quai ina constribuziun da var 70'000 francs.
- Tunnel da "Muttnertobel" A13 Rofla: La regenza ha approvà en tut var 1,3 milliuns francs per lavurs d'impressari e lavurs da cuvrida.

Chaussas persunalas
- Franz Bütler da Tusaun è vegnì elegì per il 1 da favrer 2005 tar l'uffizi dal servetsch social dal Grischun sco manader da la partiziun servetschs.

Chanzlia chantunala dal Grischun

Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun