La lescha davart las pendicularas survegn nauschas notas en il
Grischun. La regenza grischuna pretenda en sia consultaziun al
departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun
(DATEC) ch'il sboz vegnia repassà dal tuttafatg.
Il puntg da critica principal ord vista dal Grischun è l'intenziun
da la confederaziun da prender la protecziun da la cuntrada svizra (PCS)
sco basa per sia politica da concessiun. La regenza sa defenda
vehementamain cunter quai. La PCS na sa basa numnadamain betg sin ina
valitaziun equilibrada da tut ils interess e giavischs publics. Ella
deriva d'ina idea unilaterala da protecziun, senza ch'i vegnian
resguardads auters interess d'utilisaziun giustifitgads ed ecologicamain
cumpatibels. La regenza pretenda plitost ch'il plan directiv chantunal
saja l'instrument decisiv per la politica da concessiun da la
confederaziun.
Ulteriuras mancanzas localisescha la regenza tranter auter tar il
champ d'applicaziun e tar la cunfinaziun da las cumpetenzas tranter la
confederaziun ed il chantun: En il futur na vala la lescha davart las
pendicularas betg mo per pendicularas, mabain per exempel er per tut ils
runals. Tras l'urden da la concessiun federala na fissan ils custs che
resultassan cun far ils scleriments e las cumprovas necessarias per la
segirezza dals implants betg supportabels per interpresas pitschnas da
runals. E la finala mancan en il sboz da la lescha er las disposiziuns
da coordinaziun per cunfinar senza difficultads las singulas proceduras
da la confederaziun (pendicularas) e dal chantun (ulteriurs implants
d'infrastructura).
Il Grischun n'è betg adattà per l'energia dal vent
La regenza grischuna giuditgescha a moda critica il concept "energia
dal vent Svizra". En il chantun è il potenzial pitschen per trair a niz
a moda effizienta l'energia dal vent. Vitiers vegnan la disponibladad
malsegira da l'energia sco er il problems da la protecziun da la
cuntrada e dal turissem. La producziun d'electricitad or da forza
idraulica ha però ina gronda impurtanza areguard l'economia publica e
l'economia d'energia. Per il Grischun na saja la producziun d'energia
electrica cun forza dal vent perquai betg d'impurtanza fundamentala,
scriva la regenza en sia posiziun a l'uffizi federal d'energia.
Segund ina da las finamiras da sia politica d'energia vul la
confederaziun producir fin l'onn 2010 annualmain 50 fin 100 uras da
gigawat forza electrica or d'energia dal vent. Per quest intent èn
vegnidas elegidas en tut la Svizra 40 plazzas e surfatschas pussaivlas
per construir parcs da forza dal vent. En il chantun Grischun crodan
mintgamai dus tals en in'elecziun pli stretga ed en in'elecziun pli
extendida: il pass da Bischol tranter la Mantogna e la Val Stussavgia e
la Vorderalp a Sursaissa (elecziun pli stretga) sco er l'Alp Nova sur
Lumbrein e la Ochsenalp ad Arosa (elecziun pli extendida).
Agid social e cussegliaziun sociala: sclerì la repartiziun da las
incumbensas
L'agid social e la cussegliaziun sociala vegnan dumandads adina pli
fitg. Mo da l'onn 2002 a l'onn 2003 è il dumber dals cas da
cussegliaziun en ils servetschs socials s'augmentà per set pertschient;
ed il medem mument èn creschids er ils custs per il maun public.
Per motivs da l'effizienza surpiglian oz ils servetschs socials
regiunals er incumbensas da las vischnancas. La regenza ha uss sclerì la
repartiziun da las incumbensas tranter ils servetschs socials e las
vischnancas: en spezial en il sectur dals pajaments anticipads da
contribuziuns da mantegniment per uffants cun dretg da mantegniment, en
il sectur da la lescha da taglia ed en il sectur da las prestaziuns
supplementaras, da l'assicuranza da dischoccupads e da l'assicuranza per
vegls e survivents. Questas incumbensas pon vegnir surpigliadas da las
vischnancas senza che la segirada sociala da las burgaisas e dals
burgais vegnia restrenschida. La nova repartiziun da las incumbensas
tranter ils servetschs socials regiunals e las vischnancas vala a partir
dal 1. da matg ed è per entant limitada a dus onns.
L'uffizi da veterinari daventa il post per annunziar animals
sparids e chattads
A partir dal 1. d'avrigl ston ils chantuns inditgar in post, nua che
animals sparids u chattads pon vegnir annunziads. Quai pretenda il
cudesch civil svizzer (art. 720a CCS). La regenza ha uss relaschà la
"ordinaziun davart il post per annunziar animals sparids e chattads": La
presidenta communala u il president communal ha la cumpetenza da
retschaiver las annunzias davart animals sparids e chattads. Questa
cumpetenza da l'uschenumnada "polizia locala" existeva gia, cura che
l'animal valeva anc sco chaussa e stueva vegnir annunzià a las
autoritads communalas sco chattada da chaussas. Las vischnancas vegnan a
dar vinavant l'annunzia da la chattada al post chantunal d'annunzia,
numnadamain a l'uffizi chantunal da veterinari. L'uffizi è responsabel
per rimnar e publitgar questas annunzias. L'uffizi da veterinari
examinescha actualmain da realisar ina banca da datas d'animals.
Il pachet d'ordinaziuns tar la nova lescha davart las substanzas
chemicas chatta ina buna acceptanza
La nova lescha davart las substanzas chemicas (lescha federala
davart la protecziun cunter las substanzas e las preparaziuns privlusas;
LChem) remplazza la lescha vertenta davart ils tissis. Il pachet
necessari d'ordinaziuns è avant maun sco sboz. Quel prevesa
principalmain in'armonisaziun cun il dretg da la UE.
La regenza grischuna beneventa la finamira generala dal pachet
d'ordinaziuns da proteger l'uman e la natira. Medemamain sustegna ella
l'introducziun dal sistem europeic da classificaziun e da
caracterisaziun. Uschia vegn exequì in pas en direcziun d'ina
communicaziun meglierada da las ristgas che fiss stà necessari daditg.
Cunquai che la legislaziun da substanzas chemicas sa chatta però er en
la UE en ina midada, propona la regenza da metter en vigur il pachet
d'ordinaziuns pir, suenter che la revisiun da la legislaziun da
substanzas chemicas en la UE è relaschada. Oriundamain aveva la
confederaziun planisà da far quai gia l'onn 2005.
Ulteriuras consultaziuns a la confederaziun
- Departament federal da l'economia: La regenza beneventa la nova
lescha federala davart l'assicuranza svizra cunter las ristgas da
l'export (LARE). Tras quella vegn meglierada la cumpetitivitad da
l'economia svizra d'export.
- Departament federal da giustia e polizia: Il sboz preliminar ed il
rapport cun las explicaziuns tar la participaziun da la Svizra a la
convenziun da la ONU cunter la criminalitad transnaziunala organisada,
al protocol supplementar per impedir e chastiar il commerzi cun umans,
en spezial il commerzi cun dunnas ed uffants, ed al protocol cunter il
traffic clandestin da migrants per via terrestra, per via maritima e per
aviun vegnan sustegnids.
Da vischnancas e regiuns
- Luzein: Per la 7avla etappa dal provediment d'aua ha la regenza
garantì contribuziuns da var 73'000 francs al consorzi d'aua
Pany-Luzein-Putz.
- Lumbrein: Il reglament per las zonas da protecziun ed il plan da
las zonas da protecziun èn vegnids approvads. Igl èn vegnidas elavuradas
zonas da protecziun detagliadas per las gruppas da funtaunas
Nussaus-Stavialas, Surin, Pruastg-dadens, Pruastg-dado e Silgin. Il
reglament per las zonas da protecziun ed il plan da las zonas da
protecziun gidan a garantir la qualitad da l'aua da baiver a lunga
vista.
- Sumvitg: Per restabilir las zonas umidas da Cahuons survegn la
vischnanca ina contribuziun chantunala da var 20'000 francs. Il
territori da Cahuons è registrà en l'inventari da las zonas umidas da
muntada naziunala ed è vegnì donnegià pervi da l'explotaziun da gera.
- Fuldera, Lü, Müstair, Sta. Maria V.M., Tschierv e Valchava: Las
vischnancas en la Val Müstair èn s'unidas al "consorzi da scola Val
Müstair". Ellas mainan uss communablamain la scola primara, reala e
secundara sco er la classa pitschna integrada e la scolina. La regenza
ha approvà il statut d'organisaziun correspundent. Tras quai èn abolids
ils trais consorzis da fin uss.
- Mantogna-Tumleastga, Valragn: La regenza ha concludì e declerà sco
impegnativa la midada dal plan directiv chantunal areguard il restaurant
a l'autostrada Viamala sper Tusaun, Rheinau.
Projects da vias
Var nov milliuns francs ha la regenza approvà totalmain per
differentas lavurs da construcziun vi da trajects da vias, tunnels e
punts da la rait da vias dal Grischun:
- Surselva: via da la Lumnezia Glion-Cumbel, punt a la spunda a
Porclas; Glion-Val al Mulin da Pitasch, punt a la spunda Risletta; via
sursilvana Tumein-Trin.
- Engiadina / Val Müstair / Puschlav: via dal Fuorn Süsom
Givè-Tschierv a Fora da la Jallina; via dal Malögia a Plaun dal Crot;
via da l'Engiadina Zernez-Ova Sparsa; access Scuol vest; Scuol-Vinadi a
Val dal Mot; via dal Bernina Le Prese-Scalascia.
- Tumleastga / chavorgia dal Schin: via dal Schin, tunnel dal
Muttnertobel; via da la Tumleastga, sviament da Sched.
- Val dal Rain grischuna: A 13, access Landquart.
- Partenz: via dal Partenz, sviament da Claustra.
Chaussas persunalas
- Miranda van der Wees (25), lic. iur., sesenta a Zizers, è vegnida
elegida per l'avust 2004 sco nova collavuratura dal stab per ils
projects tar la chanzlia chantunala.
chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun