En il Grischun duai vegnir meglierada la situaziun en il sectur dals
stipendis per persunas che vulan sa scolar. La regenza grischuna ha
deliberà la missiva concernent il relasch d'ina lescha davart las
contribuziuns da scolaziun (lescha da stipendis) per mauns dal cussegl
grond. Quel vegn a tractar la fatschenta en la sessiun da december.
Tras la revisiun totala da la lescha da stipendis da l'onn 1959 vul
la regenza stgaffir ina regulaziun moderna ch'è orientada al futur. Ina
da las finamiras principalas da questa revisiun è da pussibilitar ina
scolaziun a persunas che derivan da relaziuns economicamain flaivlas cun
las prestar agids finanzials. Uschia duai er vegnir promovida
l'egualitad da las schanzas. Ina da las novaziuns è l'augment da la
limita da vegliadetgna da 32 sin 40 onns per conceder contribuziuns. Da
nov duai il stipendi maximal vegnir dauzà unitarmain sin 16'000 francs.
Plinavant duain vegnir concedids en l'avegnir dapli emprests da daners
per segundas scolaziuns e per furmaziuns supplementaras. Ultra da quai
duain studentas e students da l'ultim onn da scolaziun cun in temp
intensiv per preparar l'examen survegnir la pussaivladad da retrair
stipendis. Fin ussa pajava il Grischun sco unic chantun mo stipendis sco
contribuziuns da scolaziun. In ulteriur punct central da la revisiun
prevesa d'adattar il sistem da calculaziun, uschia ch'el daventa pli
effizient, pli gist e bler pli simpel.
Las novaziuns e las adattaziuns planisadas chaschunan custs
supplementars en l'autezza da 4'630'000 francs. Dapi l'onn 1991 sa
chattavan ils custs per stipendis en il Grischun fin ussa tranter 9.3 ed
11 milliuns francs. En il chantun Grischun han diversas fundaziuns
l'intent da facilitar cun in agid finanzial la scolaziun a persunas
giuvnas che vulan sa scolar. Cun la revisiun da la lescha da stipendis
vegn il volumen da contribuziuns dauzà a favur da las petentas e dals
petents. La regenza fa quint ch'ils custs supplementars en la dimensiun
da 3 fin 4 milliuns francs possian vegnir cumpensads.
Las novaziuns e las adattaziuns sa basan d'ina vart sin ina
incumbensa dal cussegl grond. Da l'autra vart garanteschan differentas
novas regulaziuns ch'il Grischun po realisar en il sectur da stipendis
las directivas da la confederaziun en connex cun la realisaziun da la
nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da las incumbensas
tranter la confederaziun ed ils chantuns (NGF).
La responsabladad causala dal stadi duai vegnir fixada en la nova
lescha davart la responsabladad dal stadi
En il Grischun duai la responsabladad dal stadi vegnir reglada en
ina nova lescha. Empè da la responsabladad per la culpabilitad vegn
introducida la responsabladad causala. La regenza grischuna ha deliberà
la missiva correspundenta concernent la revisiun totala da la lescha da
responsabladad per mauns dal cussegl grond. Il cussegl grond vegn a
tractar il project en la sessiun da december.
Questa revisiun daventa necessaria, perquai che la responsabladad
dal stadi è vegnida fixada da nov en la constituziun chantunala (art.
26). Tenor quella stattan buns en medema maniera tut ils plauns statals
- quai vul dir il chantun, ils districts, ils circuls, las vischnancas
sco er las ulteriuras corporaziuns da dretg public e las ulteriuras
instituziuns independentas - per donns che lur organs sco er lur
collavuraturas e lur collavuraturs han chaschunà illegalmain, er senza
ch'i saja avant maun ina culpa. Uschia stat la lescha da responsabladad
vertenta da l'onn 1944 - che prevesa ina responsabladad per la
culpabilitad - en cuntradicziun cun la constituziun chantunala.
Il project da revisiun è pli concis e pli survesaivel che la lescha
da responsabladad vertenta. Ils puncts centrals da la nova lescha - che
sa numna lescha davart la responsabladad dal stadi - han l'intenziun
d'introducir la responsabladad causala dal stadi empè da la
responsabladad per la culpabilitad. Quai vul dir ch'il stadi surpiglia
in donn ch'è vegnì chaschunà illegalmain da ses organs, e quai er senza
ch'i saja avant maun ina culpa. Entant ch'il dretg vertent fa ina
differenza tar la dimensiun da la responsabladad, e quai tut tenor,
sch'il donn vegn chaschunà dal chantun, d'in district, d'in circul u
d'ina vischnanca, vegn ussa proponì en il project da lescha d'applitgar
sin tut ils plauns statals la medema basa da responsabladad. En la
lescha vegnan dentant integradas excepziuns da la responsabladad dal
stadi. Il stadi na duai p.ex. betg pudair vegnir accusà per pretensiuns
che resultan d'ina procedura da meds legals u dal relasch d'ina
ordinaziun, d'ina lescha u dal dretg constituziunal. Plinavant èsi
previs che pretensiuns d'indemnisaziun concretas na ston betg pli vegnir
purtadas avant las dretgiras civilas, mabain avant la dretgira
administrativa. Normas da responsabladad spezialas vegnan ultra da quai
allontanadas or da la lescha davart la responsabladad dal stadi, sco
p.ex. talas da las persunas da notariat, e transferidas en la lescha
correspundenta.
Tras la revisiun totala vegn la nova lescha deliberada da
disposiziuns antiquadas e concepida en moda pli survesaivla ed uschia
ch'ella s'orientescha pli fitg a las burgaisas ed als burgais.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun