Svilups da la societad, da la politica e dal dretg chaschunan novas
sfidas per la giustia. L'examinaziun da la dretgira chantunala e da la
dretgira administrativa ha mussà che las duas dretgiras chantunalas
lavuran bain, dentant che las structuras pon vegnir meglieradas en
differents puncts. La regenza suttametta en quest connex al cussegl
grond la missiva per ina refurma da la giustia. Il sboz cumbinescha quai
ch'è sa cumprovà cun refurmas necessarias e tegna quint da las
cundiziuns en il chantun Grischun.
La refurma da la giustia ha sco finamira da garantir e da meglierar
punctualmain sin plaun chantunal ina giustia effizienta e chapaivla per
las burgaisas e per ils burgais. Puncts impurtants èn la garanzia da la
qualitad professiunala sco er in'organisaziun efficazia ed economica.
Igl è en l'interess da las burgaisas e dals burgais, sche dispitas
giuridicas pon vegnir liquidadas cun impunder raschunaivlamain il temp e
las finanzas. Las midadas organisatoricas proponidas valan sulettamain
per las duas dretgiras chantunalas superiuras. Las dretgiras
districtualas ed ils uffizis cirquitals n'èn betg pertutgads da quai.
In punct central per la meglieraziun da l'organisaziun da la giustia
chantunala furma la concepziun da l'uffizi da derschadra u da derschader
tar domaduas dretgiras chantunalas. Tenor la proposta da la regenza
duessan las derschadras ed ils derschaders da la dretgira chantunala e
da la dretgira administrativa esser activs en il futur en uffizi
cumplain. Quai chaschuna meglras cundiziuns generalas per in manaschi
giudizial bun ed effizient e rinforza l'independenza da la giustia. La
proposta dad er pussibilitar uffizis principals n'ha betg chattà ina
maioritad en la consultaziun.
Vinavant duas dretgiras separadas
In ulteriur punct central pertutga la dumonda d'ina fusiun da la
dretgira chantunala e da la dretgira administrativa ad ina dretgira
chantunala superiura. Sa basond sin ils resultads da la consultaziun,
propona la regenza da renunziar ad ina fusiun e da restar vinavant tar
duas dretgiras separadas.
Ulteriuras novaziuns
La refurma da la giustia na sa restrenscha betg mo sin dumondas da
l'organisaziun. Ella adatta las proceduras davant autoritads
administrativas e davant la dretgira administrativa a las prescripziuns
da la constituziun chantunala ed al dretg federal. Uschia duessan la
reordinaziun da la giurisdicziun administrativa e constituziunala sco er
la via giudiziala vegnir realisadas.
Plinavant sa tracti tar la refurma da la giustia, che cumpiglia set
decrets, dals suandants puncts:
- rinforzar la giustia sco terza forza dal stadi, spezialmain envers
il parlament e la regenza;
- organisar la dretgira en moda pli flexibla;
- prender mesiras per limitar ils custs e per accelerar ils process;
- reglar cleramain la posiziun da las derschadras e dals derschaders
chantunals areguard las premissas d'elegibladad, las occupaziuns
accessorias e la surveglianza.
L'examinaziun da las dretgiras chantunalas è vegnida pretendida
d'ina moziun ch'il cussegl grond ha assegnà unanimamain l'onn 2000. La
regenza ha nominà il december 2003 ina cumissiun d'expertas e d'experts
cun l'incumbensa d'elavurar propostas per ina concepziun futura d'ina
dretgira chantunala e d'ina dretgira administrativa. Fin la fin dal
davos onn han tut las persunas e gruppaziuns interessadas pudì
s'exprimer en ina lunga procedura da consultaziun davart il sboz
preliminar da la cumissiun d'expertas e d'experts. Il sboz è vegnì
resguardà sco ina basa buna ed adattada per las ulteriuras lavurs. Il
consentiment da princip na ha dentant betg exclus critica en singuls
puncts. Sa basond sin ils resultats da la consultaziun ha la direcziun
dal project entaifer l'administraziun surlavurà ils sbozs da la
cumissiun d'expertas e d'experts tenor prescripziuns da la regenza. Il
cussegl grond vegn a tractar la fatschenta en sia sessiun d'avust.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun