Dacurt ha la regenza grischuna deliberà il rapport intermediar tar
il project "rumantsch grischun en scola". Totalmain 23 vischnancas da
las regiuns da la Val Müstair, dal Surses, da la Val d'Alvra e da la
Surselva èn sa decididas d'introducir il rumantsch grischun per il
termin il pli baud pussaivel, vul dir per l'onn da scola 2007/2008. Ils
meds d'instrucziun per l'emprima classa èn avant maun. La furmaziun
supplementara da las persunas d'instrucziun en las vischnancas da
piunier succeda l'emprima mesadad da l'onn 2007. Ordaifer la scola vegn
l'introducziun sustegnida cun numerusas mesiras accumpagnantas.
La regenza grischuna ha deliberà il december 2004 il concept general
"rumantsch grischun en scola" ed incumbensà il departament d'educaziun,
cultura e protecziun da l'ambient d'al realisar. En il center da las
trais variantas d'introducziun tenor il concept general (piunier,
standard, consolidaziun) stat la midada da la fasa "RG passiv" a la fasa
"RG activ". A partir da quest mument na vegn - en il sectur en scrit -
l'alfabetisaziun en las emprimas classas betg pli fatga en ils idioms,
mabain en rumantsch grischun. Tar la communicaziun a bucca resta tut
uschia sco ch'i era, e quai er suenter l'introducziun dal rumantsch
grischun.
23 vischnancas da piunier a partir dals onns 2007/2008
Enfin ussa han tschernì tut las vischnancas che han fatg ina
votaziun la varianta "piunier" a partir da l'onn da scola 2007/2008.
Quai èn las suandantas 23 vischnancas (en urden alfabetic): Alvaschagn,
Brinzauls, Casti, Cunter, Falera, Fuldera, Laax, Lantsch, Lü, Mon,
Mulegns, Murmarera, Müstair, Riom-Parsonz, Salouf, Savognin, Sta. Maria
V.M., Stierva, Sour, Tinizong-Rona, Trin, Tschierv, Valchava.
La tabella qua sutvart mussa ina cumpilaziun dals resultats da las
votaziuns tenor regiuns:
Regiun |
Vischnancas
| Vuschs "gea" |
Vuschs
"na" |
Approvaziu |
Val Münstair | 6 | 238 | 131 | 64.5% |
Grischun
central | 14 | 313 | 16 | 95.1% |
Surselva | 3 | 165 | 38 | 81.3% |
TOTAL | 23 | 716 | 185 | 79.5% |
Cun las totalmain 23 vischnancas en la Val Müstair, en il Grischun
central ed en la Surselva è vegnida tschentada la basa per pudair far
ils emprims pass pratics da l'introducziun l'onn da scola 2007/2008, e
quai en moda vasta e persistenta.
Meds d'instrucziun e furmaziun supplementara
Il december 2006 ha la regenza prendì enconuschientscha dal rapport
davart l'emprima fasa da realisaziun 2005/2006 da rumantsch grischun en
las scolas ed incumbensà il departament d'educaziun, cultura e
protecziun da l'ambient cun ils proxims pass da realisaziun. In emprim
pass impurtant è en quest connex la preparaziun linguistica e didactica
da las persunas d'instrucziun en las vischnancas da piunier. En il
fratemp èn avant maun ils emprims meds d'instrucziun per l'emprima
classa.
Per la fasa "RG passiv" stat a disposiziun a las persunas
d'instrucziun different material da lavur sin la pagina d'intranet dal
project. Per la fasa "RG activ" èn terminads u vegnan elavurads ils
suandants meds d'instrucziun per l'instrucziun al stgalim bass: la fibla
cun in carnet da lavur e cun material supplementar, ils meds
d'instrucziun per l'instrucziun da lingua en la 2. ed en las suandantas
classas, ils meds d'instrucziun per l'instrucziun da matematica,
vocabularis per ils differents stgalims da scola, material d'instrucziun
per l'instrucziun reala, in med d'instrucziun per l'enconuschientscha da
la patria, fegls da lavur per l'instrucziun da lavur a maun textila e
material per la terapia da lingua. Plinavant pon las persunas
d'instrucziun sa basar sin in grond dumber da cudeschs da leger e da
cudeschs tematics ch'èn cumparids en rumantsch grischun ils ultims 20
onns.
En il sectur da la furmaziun supplementara èn vegnids fatgs
differents pass preparatorics per la furmaziun supplementara da las
persunas d'instrucziun gia ils onns 2005 e 2006. Uschia ha ina gruppa
d'expertas e d'experts definì ils cuntegns e las finamiras da la
furmaziun supplementara. Ultra da quai è vegnì scolà il cader per la
furmaziun supplementara ed in med d'instrucziun è vegnì elavurà per las
persunas d'instrucziun. La furmaziun supplementara sco tala da las
persunas d'instrucziun en las vischnancas da piunier succeda l'emprima
mesadad da l'onn 2007. Qua vegnan intermediads tant ils aspects
linguistics sco er ils aspects didactics, e quai en moda teoretica e
pratica. Per las emprimas experientschas praticas cun il "RG activ" a
partir da l'onn da scola 2007/2008 vegn purschì supplementarmain in
sustegn linguistic e didactic.
Mesiras accumpagnantas
Parallelamain a quest project han il chantun ed ulteriuras
instituziuns realisà differentas autras mesiras accumpagnantas ils onns
2005 e 2006. En il sectur da la standardisaziun da la lingua è il
pledari grond online da gronda impurtanza. Il pledari rumantsch -
tudestg che vegn tgirà da la lia rumantscha e da la giuventetgna
rumantscha cuntegna quasi 200'000 chavazzins. En il rom d'in project dal
fond naziunal ha ultra da quai elavurà l'universitad da Friburg ina
"grammatica d'instrucziun dal rumantsch grischun". Plinavant è venal il
program "office" en rumantsch grischun, e quai cun in program da
correctura integrà. Quest project è vegnì lantschà l'onn passà da
microsoft, dal chantun Grischun e da la lia rumantscha. E sco ultim ha
il chantun Grischun elavurà ina banca da datas cun texts e cun ulteriur
material en rumantsch grischun sco er ina banca da datas cun material
auditiv e cun material da video en tut ils idioms. Ulteriuras
infurmaziuns concernent las mesiras accumpagnantas menziunadas qua
survart sco er concernent il project en general chattais Vus en
l'internet sut www.rumantsch-grischun.ch.
Persunas che dattan infurmaziuns:
- cusseglier guvernativ Claudio Lardi, schef dal departament
d'educaziun, cultura e
protecziun da l'ambient, tel. 081 257 27 01
- Ivo Berther, manader da project "rumantsch grischun en scola",
tel. 081 257 27 15
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient
Funtauna: rg departament d'educaziun, cultura e protecziun da
l'ambient